«Πέστε πως ονειρεύομαι την επανάσταση των χαρταετών»

Με ένα κείμενο του αξέχαστου Γιώργου Χουρμουζιάδη, το ποίημα «Ο χαρταετός» του Οδυσσέα Ελύτη, που διαβάζει η αξέχαστη Έλλη Λαμπέτη και το μουσικό διαμάντι «Χαρταετοί» του Μίκη Θεοδωράκη, σας ευχόμαστε «Καλή Σαρακοστή», και εν τέλει… Ανάσταση!

Ολα τα ’χε η Μαριωρή...

Μια φορά κι έναν καιρό, έγινε μια επανάσταση... Μικρό πράμα οι επαναστάσεις δεν είναι. Ούτε αθώο. Μήτε και απλό. Είναι σαν τον μουσακά ένα πράμα: ως συνταγή τη διεκδικούν έθνη πολλά, θέλει σωστά υλικά, χρειάζεται σοβαρή προετοιμασία, συγκεκριμένες στρώσεις, με τη σωστή σειρά, σιγανό ψήσιμο, όχι πολλά ζουμιά και δεν αρέσει σε όλους! Αλλοι τρώνε κρέας, άλλοι όχι. Σε άλλους αρέσει η μελιτζάνα, άλλοι ούτε να τη μυρίσουν! Κάποιοι ξερνάνε κιόλας. Αλλοι ανεβάζουν απλώς τη θερμοκρασία (του φούρνου): γιατί κάλλιο να καεί το φαΐ και να μείνουν όλοι νηστικοί, παρά ν’ αναγκαστούν να φάνε κάτι που δεν το κάνουν κέφι... Γι’ αυτό σε λέω: η επανάσταση είναι σαν τον μουσακά.

«Θλιμμένη στη γιορτή σας»

Είναι Πέμπτη απόγευμα και όλα βαίνουν καλώς. Ετσι φαίνεται τουλάχιστον. Το ημερολόγιο γράφει: 25η Μαρτίου 2021. Τα ραδιόφωνα, οι τηλεοράσεις και τα timelines έχουν γεμίσει ελληνικές σημαίες για να τιμήσουμε τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση.

Ηταν μια μέρα σαν τις άλλες

Τεράστια σημαία, μεγαλύτερη και από το υπνοδωμάτιο... Τι να σημαίνει άραγε;

«Αλλαξαν οι καιροί», είπε παμπάλαιος παρουσιαστής πρωινής εκπομπής, βλέποντας μια γυναίκα ως Πρόεδρο τηςΔημοκρατίας να καταθέτει στεφάνι σε έναν άγνωστό της στρατιώτη για μια επανάσταση, που ίσως δεν ήταν επανάσταση αλλά εξέγερση και ίσως ούτε καν εθνικοαπελευθερωτική και τρεχαγυρευόπουλος. Δάκρυσε γνωστός πρίγκιπας λίγο αφότου γνωστός για τα σκάνδαλά του πρόεδρος πρώην αποικίας της χώρας του πρώτου κατέθετε στεφάνι. Παρεμπιπτόντως, η μητέρα του πρίγκιπα είχε απορρίψει το αίτημα να μην κρεμάσουν έναν Ευαγόρα από εκείνη την αποικία, που κάτι στο ρουθούνι τής είχε μπει κάποτε.

Κιμάς γαρίδας και... 1821

Για τα διακόσια χρόνια από το 1821 το μόνο εξεζητημένο έδεσμα που απόλαυσαν οι υψηλοί προσκεκλημένοι (και απόγονοι) των προστάτιδων δυνάμεων είναι ο κιμάς γαρίδας! Κατά τα άλλα, το μενού περιελάμβανε ταπεινά καθημερινά πιάτα της ελληνικής -θαλασσινής- κουζίνας κατά παραγγελία, όπως λένε τα ρεπορτάζ, της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας. Οι χαβιαρολαρύγγιοι -κατά Σκαρίμπα- θα κάνουν μία υποχώρηση… Εξάλλου τόσα έχουν φάει και προβλέπεται να φάνε από τους κόπους του ελληνικού λαού. Ας εκδημοκρατιστούν για λίγο γαστριμαργικά! Αυτή βέβαια είναι μία σοβαροφανής εκδοχή του γιορτασμού των 200 χρόνων από το 1821. Γιατί υπάρχει και η πιο ευτράπελη, που αποτυπώνεται στη φωτογραφία έξω από την Εθνική Πινακοθήκη. Με την Αγγελοπούλου, το σιγκούνι της και το πρωθυπουργικό ζεύγος…

Μαθήματα ληστρικής πατριδογνωσίας

Μικρό επετειακό. Αν το απλυταριό (έτσι ακριβώς) που συγκρότησε κυρίως τον στρατό της Επανάστασης, μαζί με τους παστρικούς και καλοταϊσμένους Φιλικούς συνωμότες, τους πλούσιους καραβοκυραίους, τους δυσφορούντες προεστούς και επισκόπους που διαγκωνίζονταν για την ηγεσία της, καταδίκαζαν πριν από 200 χρόνια τη βία απ’ όπου κι αν προέρχεται, αυτήν την ώρα δεν θα πετάγανε F16 πάνω απ’ τα κεφάλια μας, η Γιάννα δεν θα το ’παιζε Νεομπουμπουλίνα και το συγκρότημα του στιχοπλόκου των Εξάψεων δεν θα οραματιζόταν τον Κούλη ως Μιαούλη.

Η επέτειος του αγώνα και ο εθνικός μύθος

«Το Εικοσιένα. Εχουμε ώς την ώρα την ιστορία του;
Φοβάμαι πως όχι. Τη μυθολογία του; Φοβάμαι πως ναι» 
Κωστής Παλαμάς

Ο εορτασμός το επόμενο έτος της επετείου των διακοσίων ετών από την έναρξη της Επανάστασης του 1821 φέρνει στην επιφάνεια αντιθέσεις, υστερόβουλες προθέσεις, πολιτικές σκοπιμότητες, αλλά και κρυμμένους σκελετούς. Από μια άποψη είναι φυσικό αφού το ’21 αποτελεί το λίκνο της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Ο Αγώνας ξεκίνησε σε μια εποχή που στα Βαλκάνια είχε αρχίσει να αναδύεται η εθνογένεση και η Οθωμανική Αυτοκρατορία να παρουσιάζει ρωγμές.

1821-2021: Διακόσια χρόνια κοτζαμπάσηδες για τα πανηγύρια

Από την Επανάσταση μέχρι το ΔΝΤ μερικές χρεοκοπίες δρόμος

Το 2021, που το (πολιτικό) σύστημα και η Γιάννα Αγγελοπούλου θα (μας) γλεντήσουν για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, το ελληνικό χρέος θα γράφει (πάνω - κάτω) 150% του ΑΕΠ. Από το γεγονός και μόνο ότι το 2010 το χρέος που μας οδήγησε στη χρεοκοπία και τον σκληρό Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο ήταν στο 120%, δηλαδή κατά 30 μονάδες χαμηλότερο, προκύπτει, για όσους σκέφτηκαν, ανέθεσαν και οργανώνουν τα πανηγύρια, ένα ερώτημα: Ποια ανεξαρτησία γιορτάζουμε, ρε παιδιά;

Από την εθνική στην ιστορική συνείδηση και σκέψη

Με αφορμή τις δηλώσεις της κυρίας Κεραμέως.

Από τότε που η Ιστορία πήρε διαβατήριο για τα δυτικά σχολεία –πολύ αργά σε σχέση με άλλα αντικείμενα–, εκεί, στην καμπή του 18ου προς τον 19 αιώνα, τρία ερωτήματα τη συνόδευαν και την ταλάνιζαν: Γιατί να διδάσκουμε Ιστορία; Τι να διδάσκουμε; Πώς να το διδάσκουμε; Με άλλα λόγια: ο σκοπός, το περιεχόμενο και η μέθοδος, τρεις όψεις αλληλένδετες μεταξύ τους, τόσο πολύ που όταν ένα από τα τρία άλλαζε συμπαρέσυρε και τα υπόλοιπα.

Οι απαντήσεις που τα ερωτήματα αυτά πήραν μέσα στον χρόνο ήταν η συνάρτηση πολλών παραμέτρων, όπως ο χρόνος και ο τόπος, οι ιδέες και οι αντιλήψεις, η ιδεολογία, η σχέση με την ιστορική έρευνα και τα παιδαγωγικά και... άλλα πολλά. Ο σκοπός της σχολικής Ιστορίας δεν ήταν σε καμία περίπτωση ούτε αυτονόητος ούτε καθολικός ούτε αδιαφοροποίητος. Πολλές φορές, μάλιστα, προκαλούσε αντιπαλότητες και διαμάχες.

Για δες το

Ενα κακό έχει η Ελλάδα, τα εξής δύο: τους θεούς και τους ήρωές της.

Κατά κανόνα ισχύει όλο τον χρόνο, αλλά ειδικά το καλοκαίρι, με αυτό το αττικό φως να αποσκιώνει ακόμη και τις χαραμάδες και εκείνον τον εκκωφαντικό ήλιο να μην αφήνει ουδέν κρυπτόν υπό του, έρχεται κι απογίνεται: πραγματικά, όπου κι αν στρέψεις το βλέμμα σου, σχεδόν στην κυριολεξία όποια πέτρα κι αν σηκώσεις (ή σ’ όποια πέτρα κι αν καθίσεις), γενικά όπου σταθείς κι όπου βρεθείς πάνω τους θε να βρεθείς. Και στους θεούς και στους ήρωες. Και δεν εννοώ μόνο τους χριστιανικούς ή τους άλλους, της Επαναστάσεως, αλλά κυρίως τους πιότερο αρχαίους. Αυτούς των οποίων ονόματα και σύμβολα συναντάμε από διαστημικά σκάφη και αστρονομικούς άτλαντες μέχρι συνθέσεις δραματουργών και μουσουργών. Αλλά και στο εγγόνι της κυρα-Κούλας, που επειδή την είχε βαφτίσει η Φρειδερίκη, ήθελε να του δώσει ένα κοσμοπολίτικο αλλά και βαθιά ελληνικό όνομα συνάμα (θεά η κυρα-Κούλα!).

Πολιτισμός, αλλά...

Αυτά κι αν είναι μαντάτα: όσα οραματίζεται ο νέος πρωθυπουργός για τον χώρο του πολιτισμού «δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια επανάσταση»· έτσι είπε. Τα σχέδιά του είναι τόσο φιλόδοξα ώστε θα αναδείξουν την κλασική ελληνική κληρονομιά με έναν διαφορετικό τρόπο· επίσης θα κάνει τέτοια χρήση του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού η κυβέρνησή του, ώστε να προβληθεί ένα νέο πρόσωπο της Ελλάδας στο εξωτερικό.

Αυτά είναι πομπώδη μεν, ανεμώλια έπη δε. Για να προβληθεί κάτι στο εξωτερικό πρέπει να είναι πλεόνασμα του εσωτερικού, πρέπει όλοι μας να είμαστε κάτοχοι αυτού του πολιτισμού. Ο,τι και να κάνει η κορυφή του κράτους θα αποβεί μάταιο αν δεν συνοδεύεται από τη συμφωνία της βάσης.

Tο πιο επικίνδυνο δημιούργημα...

«Αυτοί που καθιστούν μια ειρηνική επανάσταση αδύνατη κάνουν μια βίαιη επανάσταση αναπόφευκτη», είπε σε μία από τις διασημότερες ρήσεις του ο Τζον Κένεντι. Ρήση «αυτοπραγματοποιούμενης προφητείας επί του κοινωνικού» που αξίζει να θυμόμαστε κάθε φορά που η ελπίδα για μία άλλου είδους διακυβέρνηση αυτοκτονεί ή δολοφονείται.

Τον Ιούνιο του 1976 αυτή η αλήθεια πραγματώθηκε ακόμη μία φορά. Στο Σοβέτο… O στόχος ήταν η γλώσσα, αυτό που δίνει –έστω και εν δυνάμει, έστω και ως κατάθεση μελλοντική– φωνή ακόμα και σ’ αυτούς που δεν έχουν. Το μισητό καθεστώς των Αφρικάνερς ήθελε να επιβάλει στα σχολεία τη γλώσσα του, εκδιώκοντας τη γλώσσα του ντόπιου, διωκόμενου πληθυσμού.

Μούφα εθνικό τραγούδι το «Μακεδονία ξακουστή»;

Η απάντηση βρίσκεται στο βιβλίο της Μαρίκας Ρόμπου-Λεβίδη «Επιτηρούμενες ζωές: Μουσική, χορός και διαμόρφωση της υποκειμενικότητας στη Μακεδονία» (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια).

Σε αυτή την ελληνικότητα... «ναι»

Η επέτειος της 25ης Μαρτίου, παραδοσιακά προσφέρεται για πομπώδεις μεγαλοστομίες και προγονόπληκτες κοινοτοπίες. Ήδη από το σχολικό περιβάλλον που διαμορφώνει το πλαίσιο, ο εορτασμός της Ελληνικής Επανάστασης καταλήγει να μεταστρέφει τόσο τα ιστορικά γεγονότα όσο και το νόημα της ημέρας. Η Επανάσταση, τέκνο του Διαφωτισμού και αγώνας για την πνευματική αναγέννηση, την ελευθερία, τη δικαιοσύνη και τον ανθρωπισμό, στο τέλος περιορίζεται στα στενά πλαίσια των μύθων που επιβιώνουν ως "εθνική επέτειος".

«Εκρηκτικές» ιδιωτικές επενδύσεις

Είναι φανερό ότι, τις τελευταίες δεκαετίες, ζούμε περίοδο αντεπαναστατική. Περίοδο στην οποία ακυρώνεται μέρος των όποιων προνομίων των μεσαίων και των φτωχότερων στρωμάτων που, άμεσα ή έμμεσα, εξασφάλισαν επαναστάσεις του παρελθόντος, λ.χ. η γαλλική ή οι κομμουνιστικές.

Οι σύγχρονες αντεπαναστάσεις έχουν δρομολογηθεί από το τρίγωνο ΗΠΑ - Βρετανία - Βρυξέλλες και έχουν φαινομενικά ήπια μορφή, πλην όμως έχουν πλέον φτάσει σωρευτικά σε τέτοιο σημείο, που φαίνεται να αποδεσμεύουν για μία ακόμα φορά ιστορικές διαδικασίες σχεδόν ανεξέλεγκτες και διαρκώς επιταχυνόμενες.

Η ήπια μορφή αντεπαναστατικής διακυβέρνησης συνίσταται στη σταδιακή συρρίκνωση κράτους, κοινωνικών παροχών και παγιωμένων εργατικών ρυθμίσεων που αυτό έχει θεσπίσει, με ταυτόχρονο πέρασμα σειράς υπηρεσιών του στον ιδιωτικό τομέα.

200 χρόνια Μαρξ

Ο Καρλ Μαρξ γεννήθηκε στις 5 Μαΐου 1818. Αύριο κλείνουν τα 200 χρόνια που μας χωρίζουν από τον 19ο αιώνα. Εχουν, όμως, ισχύ οι ιδέες του στον 21ο αιώνα; Εως τα μισά του 19ου είχαν πεθάνει σχεδόν όλοι οι εκφραστές των πρώιμων ριζοσπαστικών ιδεών: ο Σεν-Σιμόν, ο Φουριέ, ο Οουεν, ο Ετιέν Καμπέ κ.ά.

Ψάχνοντας στο 2018 το 1886

«Μια καλή ζωή είναι αυτή που εμπνέεται από την αγάπη και καθοδηγείται από τη γνώση» (Mπέρτραντ Ράσελ)

Ο 21ος αιώνας βρίσκεται, πλέον, στο 18ο έτος του. Άρα έχουμε ένα επαρκές δείγμα για να είμαστε σε θέση να μιλάμε για αυτόν με ουσία και όχι σαν να παρουσιάζουμε κάποιον... Καζαμία. 

Τα χρόνια περνάνε, και είτε φανερά, είτε υπόκρυφα, αρχίζουν να ξετυλίγονται πολλά από εκείνα τα στοιχεία που θα αποτελέσουν το μέλλον της ανθρωπότητας. Και σε ένα τέτοιο περιβάλλον προκύπτουν διάφορα «καθήκοντα». Ένα από αυτά είναι ο επανακαθορισμός του παρελθόντος, η δίκαιη αποτίμηση του, και η όποια αξία χρήσης μπορεί να έχει στο παρόν και στο μέλλον του είδους.

Δεν είμαστε οι πρώτοι άνθρωποι που κατοίκησαν στον πλανήτη Γη. Ούτε τελειώνουν όλα με εμάς, υπό την έννοια πως θα ακολουθήσει τεράστιος αριθμός γενεών... Εν έτει 2018, λοιπόν, και μέρες που είναι..., ποιο μπορεί να είναι άραγε ένα σύγχρονο περιεχόμενο της (εργατικής) Πρωτομαγιάς;

Όσα δεν μας έμαθε το σχολείο για την Επανάσταση του 1821

Η μαύρη σελίδα της επανάστασης, η 25η Μαρτίου 1821 μια μέρα που δεν συνέβη στην πραγματικότητα τίποτε, ο μύθος του "κρυφού σχολειού" και ο ρόλος της επίσημης εκκλησίας στον ξεσηκωμό των Ελλήνων.

Σχεδόν 200 χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, και ενώ οι ερευνητές της ιστορίας έχουν καταφέρει να φωτίσουν με τεκμήρια πολλά από τα μέχρι πρότινος "σκοτεινά" γεγονότα εκείνης της περιόδου, δυστυχώς, πολλοί αρέσκονται ακόμη και σήμερα στην αναπαραγωγή μύθων, στερεοτύπων και συναισθηματικά φορτισμένων ιστοριών που δημιουργήθηκαν (και μάλλον ορθά θα έλεγε κανείς) για να διαμορφώσουν και να στηρίξουν την εθνική συνείδηση σε ένα νεοσύστατο κράτος.

Η Κούβα... έχει ήδη αλλάξει

Η καθημερινή ζωή στην Κούβα αντικατοπτρίζει την απαξίωση της πολιτικής ρητορικής της, ή έτσι νομίζουν κάποιοι. Με τα παλιά αμερικανικά αυτοκίνητα, τις ξεθωριασμένες προσόψεις και την παλαιά αισθητική, το κομουνιστικό νησί φαίνεται να έχει κολλήσει στο παρελθόν.

Ο Πρόεδρος Ραούλ Κάστρο, 86 ετών πλέον, σπάνια δίνει μια ομιλία χωρίς πρώτα να σβήσει μερικά κεράκια. Το 2016 η Κούβα γιόρτασε την 55η επέτειο της διακήρυξης του σοσιαλιστικού χαρακτήρα της κουβανικής επανάστασης, κατά την έναρξη του 7ου Συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κούβας. Πριν από αυτό, γιορτάστηκε η 55η επέτειος του θριάμβου της επανάστασης που σηματοδότησε το κλείσιμο της 7ης κοινοβουλευτικής περιόδου της Εθνοσυνέλευσης το 2013 και της 161ης επετείου της γέννησης του εθνικού ήρωα Χοσέ Μαρτί στα εγκαίνια του λιμανιού Μαριέλ το 2014. 

Επανάσταση ή αυτοδικία;

➮ Η «δημοκρατία» των δοτών πρωθυπουργών και των καταστροφικών PSI,

➮ η «σωτηρία» των Μνημονίων που επί Παπαδήμου έσυρε τον κατώτατο μισθό από τα 751 ευρώ στα 490 για τους νέους,

➮ η πολιτική που παραχωρούσε τα αποθεματικά της Εργατικής Εστίας στα κοράκια και εκτίναξε τον ΦΠΑ στα τρόφιμα και στα φάρμακα του λαού,

➮ η καταστολή που στις 12 Φλεβάρη 2012 – ημέρα ψήφισης του 2ου Μνημονίου – μετέτρεψε την Αθήνα σε «Αουσβιτς» δακρυγόνων από την Ομόνοια μέχρι τις Στήλες του Ολυμπίου Διός,

➮ η θηριωδία των χιλιάδων αυτοκτονιών,

➮ η τρομοκρατία που βιώνει κάθε λαϊκό νοικοκυριό όταν ανοίγει το φάκελο της τράπεζας, της ΔΕΗ, της εφορίας, 

είναι συνώνυμα του κοινωνικού εξανδραποδισμού.