Υπερτουρισμός, μια τερατώδης αναδιάρθρωση κεφαλαίου: μαζικές μεταβιβάσεις γης και επιχειρήσεων, συγκέντρωση από κερδοσκοπικά funds, ξέπλυμα χρήματος από ναρκοκαρτέλ.
Στη μακρινή δεκαετία του ’90, στα χρόνια της λατρείας του τουρισμού, μια μικρή ομάδα νέων ανθρώπων στη Μύκονο, τη ναυαρχίδα και πρότυπο τουριστικής ανάπτυξης, είδαν βαθιά στο παρόν και είδαν το μέλλον. Ηταν, ήμαστε, η εφημερίδα Μυκονιάτικη (1988-2001). Βλέπαμε τι γινόταν και αντιλαμβανόμασταν τι θα γίνει. Δυστυχώς, τα πράγματα εξελίχθηκαν πολύ χειρότερα και από τις πιο απαισιόδοξες προβλέψεις, και όχι μόνο για τη Μύκονο, για όλη την Ελλάδα, που έκτοτε έπεσε στη μονοκαλλιέργεια του τουρισμού.
Στη μακρινή δεκαετία του ’90, στα χρόνια της λατρείας του τουρισμού, μια μικρή ομάδα νέων ανθρώπων στη Μύκονο, τη ναυαρχίδα και πρότυπο τουριστικής ανάπτυξης, είδαν βαθιά στο παρόν και είδαν το μέλλον. Ηταν, ήμαστε, η εφημερίδα Μυκονιάτικη (1988-2001). Βλέπαμε τι γινόταν και αντιλαμβανόμασταν τι θα γίνει. Δυστυχώς, τα πράγματα εξελίχθηκαν πολύ χειρότερα και από τις πιο απαισιόδοξες προβλέψεις, και όχι μόνο για τη Μύκονο, για όλη την Ελλάδα, που έκτοτε έπεσε στη μονοκαλλιέργεια του τουρισμού.
Με αφορμή την κατασκευή μαρίνας μέσα στην προστατευόμενη Χώρα, κάτω από τους Μύλους της UNESCO και το «Ξενία» του Αρη Κωνσταντινίδη, πλάι στην πολυφωτογραφημένη «Βενετιά»-Κάστρο, αντιδράσαμε σε ό,τι μας φαινόταν -και θα ήταν- ανεπανόρθωτη αλλοίωση της οικιστικής, περιβαλλοντικής και πολιτιστικής φυσιογνωμίας, και υπερφόρτωση της ήδη επιβαρυμένης Χώρας.
Ημασταν λίγοι, πολύ λίγοι. Πολύ λίγοι έβλεπαν με σκεπτικισμό τότε την αλόγιστη «ανάπτυξη». Ο μακρύς και δύσκολος αγώνας τέλειωσε αφενός με αναστολή της χρηματοδότησης από την Κομισιόν για περιβαλλοντικούς λόγους (η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων ήταν ως συνήθως μαϊμού...), με τη συμπαράσταση των Μιχάλη Παπαγιαννάκη και Αλέκου Αλαβάνου. Αφετέρου, με προσφυγή μας στο Συμβούλιο της Επικρατείας (Ε’ Τμήμα), που δικαίωσε το σκεπτικό μας. (Συνήγορός μας, ο πολυφίλητος αείμνηστος Σαράντης Ορφανουδάκης, καθηγητής ΑΠΘ, ο οποίος δημοσίευσε σε επιστημονικό περιοδικό την πρωτότυπη αυτή υπόθεση και την ιστορική απόφαση του ΣτΕ. Βέβαια, τώρα έχει χαθεί η οικολογική παράδοση του Ε’ Τμήματος και το ΣτΕ παλινωδεί στα περιβαλλοντικά.)
Τότε, σε ανύποπτους καιρούς, πρωτομιλήσαμε για φέρουσα ικανότητα και βιώσιμη ανάπτυξη, έννοιες καινούργιες ακόμη και στην ακαδημαϊκή κοινότητα: μόλις το 1994 εκδόθηκε η διδακτορική διατριβή του αρχιτέκτονα Απόστολου Παρπαΐρη (1941-2024), υπό την επίβλεψη του Χάρη Κοκκώση, με τίτλο «Μεθοδολογικό πλαίσιο εκτίμησης της Χωρικής Φέρουσας Ικανότητας για Τουριστική Ανάπτυξη (ΦΙΤΑ)», με όλη την επιχειρησιακή έρευνα και το εμπειρικό υλικό αφιερωμένα στη Μύκονο.
Ο Παρπαΐρης, ήδη το 1994, διέγνωσε τη Μύκονο υπερκορεσμένη, βάσει όλων των διαθέσιμων μεθοδολογικών εργαλείων, και προέβλεπε, βάσει μοντέλων, ότι έμπαινε σε μια «δίνη» (sic)· άρα, είτε θα αναδιέτασσε τους πόρους, τις υποδομές και τη στρατηγική προσέλκυσης βάσει της φέρουσας ικανότητας του νησιού, είτε θα παραδιδόταν στο «χάος» (sic). Eκ των υστέρων, βλέπουμε ότι επελέγη το χάος: αυτή ήταν η εθνική και τοπική επιλογή.
Γιατί λέω αυτή τη μακρινή ιστορία; Διότι, τριάντα χρόνια αργότερα, ολόκληρη η χώρα βρίσκεται ενώπιον της άμεσης απειλής να σκάσει η φούσκα του υπερτουρισμού, μαζί με τη συνδεόμενη φούσκα των πολυτελών τουριστικών ακινήτων - και να βυθιστούμε πάλι σε μια κρίση ανάλογης σφοδρότητας του 2010-11, από την οποία δεν έχουμε συνέλθει καν.
Η συνεχιζόμενη λειψυδρία δεν είναι μόνο ευκαιριακή, λόγω ανομβρίας. Είναι δομική, λόγω αύξουσας ασυμμετρίας μεταξύ διαθέσιμων πόρων και ζήτησης. (Η οξεία λειψυδρία συμβαίνει ενώ είναι δηλωμένη η επιθυμία της κυβέρνησης για ιδιωτικοποίηση των υδάτων... Ισως μεταθέτει χρονικά το έγκλημα.)
Ο υπερκορεσμός μειώνει κατακόρυφα την προσελκυστικότητα των κυκλαδικών ναυαρχίδων, με τις υπέρογκες τιμές και τις υποβαθμισμένες υπηρεσίες· η πληρότητα βαίνει μειούμενη και η σεζόν συρρικνώνεται. Ο δε Ελληνας τουρίστας τείνει να γίνει ανέκδοτο.
Κάτω όμως από την επιφάνεια του υπερτουρισμού βράζει μια τερατώδης αναδιάρθρωση κεφαλαίου, αυτό είναι το σημαντικό: Μαζικές μεταβιβάσεις γης, απώλεια πατροπαράδοτων ιδιοκτησιών ιδίως στα νησιά, αδυναμία διατήρησης μικρομεσαίων μονάδων από ιθαγενείς επιχειρηματίες, συγκέντρωση γαιών και επιχειρήσεων από κερδοσκοπικά funds, ξέπλυμα βρόμικου χρήματος από ναρκοκαρτέλ...
Οι πονηροαφελείς επιχαίρουν για τη διεθνοποίηση του real estate, oι σώφρονες γνωρίζουν ότι η επέλαση των funds είναι μόδα, σαν τους τουριστικούς προορισμούς, όσο γρήγορα έρχονται άλλο τόσο γρήγορα φεύγουν, κι αυτό που αφήνουν πίσω τους είναι μια τεράστια φούσκα, μια οδυνηρή κρίση. Οι ακόμη πιο σώφρονες μιλούν ήδη για μια διαρκή, μαζική υφαρπαγή γης και νερού, δηλαδή για υφαρπαγή των δημόσιων αγαθών και του δημόσιου χώρου, μαζί με τη σάρωση των ιδιωτικών πόρων από τις ασύμμετρες κεφαλαιουχικές δυνάμεις της συγκεντροποίησης (βλ. Κωστής Χατζημιχάλης, γεωγράφος, βιβλία και άρθρα για υφαρπαγή γης και νερού, για βιώσιμη ανάπτυξη και φέρουσα ικανότητα).
Τι κάνει το κράτος, η κυβέρνηση εν προκειμένω; Για τη λειψυδρία δεν έχει ακούσει ακόμη τίποτε... Καμία στρατηγική, ούτε καν σύσκεψη· εκτός ίσως από λιτανείες. Για τον υπερτουρισμό επίσης δεν έχει ακούσει τίποτε - φαντάζομαι κι εδώ λιτανείες, ίσως και κυνήγι μαγισσών εναντίον όσων μιλούν για φέρουσα ικανότητα και απομεγέθυνση. Η κυβέρνηση της μίζας και της άρπα-κόλλας νομοθετεί τη χωροθέτηση τουριστικών εγκαταστάσεων ΠΑΝΤΟΥ, χωρίς εθνική χωροταξία και ρυθμίσεις, χειροκροτά τις χρυσές βίζες και την αρρύθμιστη φούσκα του Ερμπιενμπι, υποβαθμίζει διαρκώς τους δήμους, δικάζεται από την Ε.Ε. για τραγικές ελλείψεις υποδομών στα σκουπίδια...
Νίκος Ξυδάκης
Πηγή: efsyn.gr
Ημασταν λίγοι, πολύ λίγοι. Πολύ λίγοι έβλεπαν με σκεπτικισμό τότε την αλόγιστη «ανάπτυξη». Ο μακρύς και δύσκολος αγώνας τέλειωσε αφενός με αναστολή της χρηματοδότησης από την Κομισιόν για περιβαλλοντικούς λόγους (η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων ήταν ως συνήθως μαϊμού...), με τη συμπαράσταση των Μιχάλη Παπαγιαννάκη και Αλέκου Αλαβάνου. Αφετέρου, με προσφυγή μας στο Συμβούλιο της Επικρατείας (Ε’ Τμήμα), που δικαίωσε το σκεπτικό μας. (Συνήγορός μας, ο πολυφίλητος αείμνηστος Σαράντης Ορφανουδάκης, καθηγητής ΑΠΘ, ο οποίος δημοσίευσε σε επιστημονικό περιοδικό την πρωτότυπη αυτή υπόθεση και την ιστορική απόφαση του ΣτΕ. Βέβαια, τώρα έχει χαθεί η οικολογική παράδοση του Ε’ Τμήματος και το ΣτΕ παλινωδεί στα περιβαλλοντικά.)
Τότε, σε ανύποπτους καιρούς, πρωτομιλήσαμε για φέρουσα ικανότητα και βιώσιμη ανάπτυξη, έννοιες καινούργιες ακόμη και στην ακαδημαϊκή κοινότητα: μόλις το 1994 εκδόθηκε η διδακτορική διατριβή του αρχιτέκτονα Απόστολου Παρπαΐρη (1941-2024), υπό την επίβλεψη του Χάρη Κοκκώση, με τίτλο «Μεθοδολογικό πλαίσιο εκτίμησης της Χωρικής Φέρουσας Ικανότητας για Τουριστική Ανάπτυξη (ΦΙΤΑ)», με όλη την επιχειρησιακή έρευνα και το εμπειρικό υλικό αφιερωμένα στη Μύκονο.
Ο Παρπαΐρης, ήδη το 1994, διέγνωσε τη Μύκονο υπερκορεσμένη, βάσει όλων των διαθέσιμων μεθοδολογικών εργαλείων, και προέβλεπε, βάσει μοντέλων, ότι έμπαινε σε μια «δίνη» (sic)· άρα, είτε θα αναδιέτασσε τους πόρους, τις υποδομές και τη στρατηγική προσέλκυσης βάσει της φέρουσας ικανότητας του νησιού, είτε θα παραδιδόταν στο «χάος» (sic). Eκ των υστέρων, βλέπουμε ότι επελέγη το χάος: αυτή ήταν η εθνική και τοπική επιλογή.
Γιατί λέω αυτή τη μακρινή ιστορία; Διότι, τριάντα χρόνια αργότερα, ολόκληρη η χώρα βρίσκεται ενώπιον της άμεσης απειλής να σκάσει η φούσκα του υπερτουρισμού, μαζί με τη συνδεόμενη φούσκα των πολυτελών τουριστικών ακινήτων - και να βυθιστούμε πάλι σε μια κρίση ανάλογης σφοδρότητας του 2010-11, από την οποία δεν έχουμε συνέλθει καν.
Η συνεχιζόμενη λειψυδρία δεν είναι μόνο ευκαιριακή, λόγω ανομβρίας. Είναι δομική, λόγω αύξουσας ασυμμετρίας μεταξύ διαθέσιμων πόρων και ζήτησης. (Η οξεία λειψυδρία συμβαίνει ενώ είναι δηλωμένη η επιθυμία της κυβέρνησης για ιδιωτικοποίηση των υδάτων... Ισως μεταθέτει χρονικά το έγκλημα.)
Ο υπερκορεσμός μειώνει κατακόρυφα την προσελκυστικότητα των κυκλαδικών ναυαρχίδων, με τις υπέρογκες τιμές και τις υποβαθμισμένες υπηρεσίες· η πληρότητα βαίνει μειούμενη και η σεζόν συρρικνώνεται. Ο δε Ελληνας τουρίστας τείνει να γίνει ανέκδοτο.
Κάτω όμως από την επιφάνεια του υπερτουρισμού βράζει μια τερατώδης αναδιάρθρωση κεφαλαίου, αυτό είναι το σημαντικό: Μαζικές μεταβιβάσεις γης, απώλεια πατροπαράδοτων ιδιοκτησιών ιδίως στα νησιά, αδυναμία διατήρησης μικρομεσαίων μονάδων από ιθαγενείς επιχειρηματίες, συγκέντρωση γαιών και επιχειρήσεων από κερδοσκοπικά funds, ξέπλυμα βρόμικου χρήματος από ναρκοκαρτέλ...
Οι πονηροαφελείς επιχαίρουν για τη διεθνοποίηση του real estate, oι σώφρονες γνωρίζουν ότι η επέλαση των funds είναι μόδα, σαν τους τουριστικούς προορισμούς, όσο γρήγορα έρχονται άλλο τόσο γρήγορα φεύγουν, κι αυτό που αφήνουν πίσω τους είναι μια τεράστια φούσκα, μια οδυνηρή κρίση. Οι ακόμη πιο σώφρονες μιλούν ήδη για μια διαρκή, μαζική υφαρπαγή γης και νερού, δηλαδή για υφαρπαγή των δημόσιων αγαθών και του δημόσιου χώρου, μαζί με τη σάρωση των ιδιωτικών πόρων από τις ασύμμετρες κεφαλαιουχικές δυνάμεις της συγκεντροποίησης (βλ. Κωστής Χατζημιχάλης, γεωγράφος, βιβλία και άρθρα για υφαρπαγή γης και νερού, για βιώσιμη ανάπτυξη και φέρουσα ικανότητα).
Τι κάνει το κράτος, η κυβέρνηση εν προκειμένω; Για τη λειψυδρία δεν έχει ακούσει ακόμη τίποτε... Καμία στρατηγική, ούτε καν σύσκεψη· εκτός ίσως από λιτανείες. Για τον υπερτουρισμό επίσης δεν έχει ακούσει τίποτε - φαντάζομαι κι εδώ λιτανείες, ίσως και κυνήγι μαγισσών εναντίον όσων μιλούν για φέρουσα ικανότητα και απομεγέθυνση. Η κυβέρνηση της μίζας και της άρπα-κόλλας νομοθετεί τη χωροθέτηση τουριστικών εγκαταστάσεων ΠΑΝΤΟΥ, χωρίς εθνική χωροταξία και ρυθμίσεις, χειροκροτά τις χρυσές βίζες και την αρρύθμιστη φούσκα του Ερμπιενμπι, υποβαθμίζει διαρκώς τους δήμους, δικάζεται από την Ε.Ε. για τραγικές ελλείψεις υποδομών στα σκουπίδια...
Νίκος Ξυδάκης
Πηγή: efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου