Η ιστορία πίσω από τον ανδριάντα του έφιππου Αλέξανδρου

• Fougaro Artcenter - Ναύπλιο

Μια διαδρομή 30 χρόνων ώς την ολοκλήρωση του περίφημου χάλκινου αγάλματος που βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας, παρακολουθεί ο επισκέπτης. Η έκθεση περιλαμβάνει το γύψινο πρόπλασμα, μαζί με σχέδια, μελέτες, φωτογραφίες και τεκμήρια από το αρχείο του Εργαστηρίου του σπουδαίου γλύπτη Γιάννη Παππά, το οποίο ανήκει στο Μουσείο Μπενάκη.

Πόσες φορές έχουμε θαυμάσει τον έφιππο ανδριάντα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που «καλπάζει» στη συμβολή των οδών Βασ. Ολγας και Βασ. Αμαλίας! Ισως όμως δεν είναι γνωστό ότι αυτό το εμβληματικό έργο του σπουδαίου γλύπτη Γιάννη Παππά (1913-2005) χρειάστηκε 32 ολόκληρα χρόνια για να υλοποιηθεί, με τις πρώτες δοκιμές να ξεκινούν το 1941, ενώ χυτεύτηκε σε μπρούντζο το 1973. Δίχως να έχει προηγηθεί παραγγελία, ο Γιάννης Παππάς ξεκίνησε να επεξεργάζεται το έργο μέσα στην Κατοχή. Μέσα σε τρεις δεκαετίες ερεύνησε συστηματικά και επίμονα κάθε λεπτομέρεια του έργου, μέσα από αρχαία γλυπτά και ψηφιδωτά με παραστάσεις του Αλέξανδρου, κάνοντας εμβριθείς ανατομικές μελέτες αλόγων εκ του φυσικού, σχεδιαστικές σπουδές εφίππων αγαλμάτων της Αναγέννησης και, βέβαια, ατέλειωτες δοκιμές, αναζητώντας το ιδανικό αποτέλεσμα. Τελικά, η αγάπη του πολυβραβευμένου γλύπτη και ακαδημαϊκού για τον άνθρωπο οδήγησε στην απόδοση του Αλεξάνδρου όχι ως ένοπλου στρατηλάτη και κατακτητή, αλλά ως πρεσβευτή της ελληνικότητας στις εσχατιές του τότε γνωστού κόσμου.

Ο Γιάννης Παππάς στο εργαστήριό του με την μπρούντζινη κεφαλή του Μεγ. Αλεξάνδρου. Μέσα δεκαετίας 1980, Ζωγράφου

Ο Ελληνας που λατρεύτηκε σαν θεός και απασχολεί την Ιστορία, την τέχνη και την επιστήμη ώς τις μέρες μας και απαθανατίστηκε αριστοτεχνικά ως ουμανιστικό σύμβολο από έναν σπουδαίο καλλιτέχνη, πρωταγωνιστεί στην έκθεση με τίτλο «Γιάννης Παππάς | Αναζητώντας τον Αλέξανδρο», με την οποία το Fougaro Artcenter στο Ναύπλιο εγκαινίασε τη συνεργασία του με το Μουσείο Μπενάκη. Στην έκθεση παρουσιάζεται το αρχικό γύψινο πρόπλασμα του χάλκινου αγάλματος, ενώ το κοινό έχει για πρώτη φορά την ευκαιρία να ακολουθήσει τη μακρά διαδρομή ολοκλήρωσής του μέσα από σχέδια, μελέτες, προπλάσματα, φωτογραφίες και τεκμήρια από το αρχείο του Εργαστηρίου Γιάννη Παππά, που ανήκει στο Μουσείο Μπενάκη.

Σπουδή και σημειώσεις του Γιάννη Παππά στις μελέτες του Λεονάρντο ντα Βίντσι από το 1508-10 για Μνημείο του Σφόρτσα και του Τριβούλτσιο. Δεκαετία 1930, Παρίσ

Σπουδή του Γιάννη Παππά με το μοντέλο για τον ανδριάντα. Δεκαετία 1960

«Μία ιδιαιτερότητα αυτής της έκθεσης τόσο για το κοινό όσο και για τους ειδικούς, είναι ότι παρουσιάζονται τα πρωτότυπα έργα που δούλεψαν τα χέρια του Γιάννη Παππά απευθείας στον γύψο», επισημαίνει ο Αντώνης Κοντρογιάννης καλλιτεχνικός διευθυντής του Fougaro Artcenter και συνεπιμελητής της έκθεσης. «Τα σημάδια από τα εργαλεία του γλύπτη, οι μολυβιές, τα καρφιά που υποδεικνύουν τις μεγεθύνσεις και τις σμικρύνσεις, ακόμη και τα αποτυπώματα των δακτύλων, λένε την ιστορία της δημιουργίας των γλυπτών. Οι μετρήσεις για τις αναλογίες, οι σημειώσεις πάνω σε σχέδια, τα γρήγορα σκίτσα που έγιναν σε ιππικούς ομίλους και μουσεία, οι μελετημένες ανατομικές σπουδές και οι φωτογραφίες που έγιναν σαν νοητικές σημειώσεις, μαρτυρούν τη συστηματικότητα και ενδελέχεια στη σπουδή του θέματος. Το υλικό της έκθεσης καταδεικνύει το εύρος της παιδείας του Γιάννη Παππά, ο οποίος φαίνεται να είχε αφομοιώσει διδάγματα και επιτεύγματα καλλιτεχνών που καταπιάστηκαν με το θέμα από την αρχαιότητα έως τις μέρες του. Φανερώνει, επίσης, την εγκύκλια μόρφωση, τη γλωσσομάθεια, το χιούμορ και τελικά την επιμονή και την προσήλωση του καλλιτέχνη που κυνηγά το όραμά του».

Τελικό πρόπλασμα για τον ανδριάντα στο εργαστήριο του Γιάννη Παππά στου Ζωγράφου. Δεκαετία του 1960

Ο Γιάννης Παππάς που γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, το 1922 αναγκάστηκε να εγκατασταθεί στην Αθήνα με την οικογένειά του, ενώ τη δεκαετία του 1930 σπούδασε στην École Supérieure des Beaux-Arts στο Παρίσι και βραβεύεται με χρυσό μετάλλιο στη Διεθνή Εκθεση των Παρισίων. Το 1939 επιστρέφει στην Ελλάδα και το 1940 παίρνει το Βραβείο Γλυπτικής στην Πανελλήνια Έκθεση. Την 28η Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου επιστρατεύεται και υπηρετεί στη ζώνη των πρόσω ως οπλίτης. Τον Απρίλιο του 1941 επιστρέφει από το μέτωπο. Ολα τα χρόνια της Κατοχής εργάζεται στο εργαστήριό του, στη συνοικία Ζωγράφου.

Ο Γιάννης Παππάς και συνεργάτες του στην Κηφισιά, σε δοκιμή τοποθέτησης με μακέτα του ανδριάντα. 1965

Τον Δεκέμβριο του 1944 κατατάσσεται στο Βασιλικό Ναυτικό και υπηρετεί στην Ανωτέρα Ναυτική Διοίκηση Αλεξανδρείας ως ναύτης. Παραμένει στην Αλεξάνδρεια ώς το 1952, ενώ όταν επιστρέφει στην Αθήνα εκλέγεται καθηγητής των Εργαστηρίων Γλυπτικής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και έξι χρόνια αργότερα αναλαμβάνει το τιμόνι της σχολής. Το 1972 γίνεται ο πρώτος Ελληνας καλλιτέχνης που εκλέγεται αντεπιστέλλον μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας. Αντιπροσωπεύει την Ελλάδα στην Μπιενάλε της Βενετίας με έργα γλυπτικής και ζωγραφικής και το 1980 εκλέγεται τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Το 1992 η Εθνική Πινακοθήκη τον τιμά με αναδρομική έκθεση.

Ο Γιάννης Παππάς στο εργαστήριό του στου Ζωγράφου την περίοδο της Κατοχής, με μελέτες για τον ανδριάντα

Η έκθεση «Γιάννης Παππάς | Αναζητώντας τον Αλέξανδρο» «προσφέρει στο κοινό μια σπάνια ευκαιρία να δει το αρχικό γύψινο πρόπλασμα του διάσημου χάλκινου αγάλματος, καθώς και να ακολουθήσει ολόκληρη τη δημιουργική και τεχνική διαδικασία του Γιάννη Παππά», επισημαίνει ο συνεπιμελητής Θοδωρής Μπαργιώτας – διευθυντής Εργαστηρίου Γιάννη Παππά. «Η έκθεση αναδεικνύει τη σημασία της έννοιας της εμμονής στη δουλειά ενός καλλιτέχνη, υπογραμμίζοντας ότι κάθε μεγάλο έργο τέχνης είναι σπάνια μια στιγμιαία έμπνευση, ένα πυροτέχνημα, αλλά συνήθως το αποτέλεσμα δεκαετιών αφοσίωσης σε ένα συγκεκριμένο θέμα. Μέσα από αυτή την έκθεση, το κοινό θα έχει την ευκαιρία να ρίξει μια κρυφή ματιά στην εμμονή του Γιάννη Παππά με την ανθρώπινη και τη ζωική φιγούρα, καθώς και τη μεταξύ τους σχέση».
Πληροφορίες: Fougaro Gallery, Nαύπλιο, λεωφ. Ασκληπιού 98, τηλ. 2752-047300. Μέχρι τον Οκτώβριο. Ωράριο επίσκεψης: Πέμπτη έως Κυριακή 6-10 μ.μ. Είσοδος: 5€ / 3€ για μαθητές, σπουδαστές & 65+

Παρή Σπίνου
Πηγή: efsyn.gr