Τα εγχειρίδια χρήσης που συνόδευαν για αιώνες προϊόντα καθημερινής χρήσης λιγοστεύουν με το πέρασμα του χρόνου καθώς οι εταιρείες ψαλιδίζουν το κόστος αφήνοντας τους πελάτες… στην τύχη τους. Σε αυτά τα μικρά βιβλιαράκια όμως καθρεφτίζονταν ορισμένες από τις σημαντικότερες αλλαγές του οικονομικού συστήματος των τελευταίων αιώνων.
Οι ελαφρώς παλαιότεροι μεγαλώσαμε με το αγγλικό αρκτικόλεξο RTFM (Read The Fucking Manual) με το οποίο απαντούσαμε σε ανόητες ερωτήσεις σχετικά με τη λειτουργία μιας συσκευής. Τα τελευταία χρόνια το αρκτικόλεξο αντικαταστάθηκε από ορισμένους με το εξίσου υποτιμητικό LMGTFY (let me google that for you – επίτρεψέ μου να το γκουγκλάρω για σένα) ή τη συντομότερη προσταγή «google it».
Η διαφορά φαντάζει ασήμαντη αλλά για δεκάδες χιλιάδες επαγγελματίες σε όλο τον κόσμο έχει τεράστια σημασία. Γιατί το RTFM υπονοούσε δυο πολύ συγκεκριμένα πράγματα: Καταρχάς ότι ένα προϊόν συνοδευόταν πράγματι από οδηγίες χρήσης, τυπωμένες ή διαθέσιμες στο ίντερνετ.
Επίσης ότι ο κόσμος δεν έμπαινε ποτέ στον κόπο να τις διαβάσει. Το δεύτερο ήταν μια υπόθεση, ή καλύτερα ένας ευσεβής πόθος, εταιρειών σε όλο τον κόσμο που σταμάτησαν να προσφέρουν οδηγίες χρήσης για εκατομμύρια προϊόντα – από εφαρμογές υπολογιστών μέχρι κινητά τηλέφωνα και τηλεοράσεις. Οπως εξηγούσε προ ημερών από τις σελίδες τού The Atlantic ο Ιαν Μπόγκοστ, καθηγητής Επιστήμης των Υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο Ουάσινγκτον, τα εγχειρίδια χρήσης γίνονται «συλλεκτικά» καθώς από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 άρχισαν να μικραίνουν σε μέγεθος και σε πολλές περιπτώσεις να εξαφανίζονται ολοκληρωτικά.
Η απάντηση των εταιρειών είναι ότι οι σύγχρονες συσκευές είναι κατασκευασμένες έτσι ώστε να «διδάσκουν» στους χρήστες τη λειτουργία τους. Ενώ όμως υπάρχει μια δόση αλήθειας σε αυτή την παρατήρηση, τα αίτια είναι πολύ πιο σύνθετα. Η έκδοση οδηγιών χρήσης ήταν μια πολύμηνη και πολυδάπανη διαδικασία που απασχολούσε από μηχανικούς και γραφίστες μέχρι κειμενογράφους, μεταφραστές και τυπογράφους. Αρχικά το κενό καλύφθηκε από μια νέα «βιομηχανία» βιβλίων του τύπου «Τα Windows για ηλίθιους» και στη συνέχεια από ιδιώτες που παρουσιάζουν στο Youtube ένα προϊόν και τις πιο κρυφές λειτουργίες του (unboxing). Πρόκειται για μια σχεδόν παρασιτική δραστηριότητα η οποία προσφέρει έσοδα (από διαφημίσεις ή χορηγίες) σε λίγους και δεν απευθύνεται στους πολλούς – όπως γνωρίζουν όσοι ζήτησαν από τη μητέρα τους να βρει οδηγίες για το νέο της κινητό στο YouTube ή στο Reddit.
Ουσιαστικά η σταδιακή εξαφάνιση των οδηγιών χρήσης είναι ένας από τους πολλούς τρόπους με τους οποίους μια επιχείρηση μετακυλίει το κόστος παραγωγής στον τελικό καταναλωτή. Πρόκειται για μια τάση που κυριαρχεί τα τελευταία χρόνια σε δεκάδες κλάδους: τα εστιατόρια αναθέτουν στους πελάτες να πληρώνουν το προσωπικό με φιλοδωρήματα, τα χαμπουργκεράδικα τους αναγκάζουν να μαζεύουν μόνοι τους τα πιάτα τους, ενώ οι εταιρείες λογισμικού τούς πλασάρουν προϊόντα χωρίς τελικό τεχνικό έλεγχο περιμένοντας από αυτούς να επισημάνουν τα σφάλματα λειτουργίας.
Σε προηγούμενους αιώνες η δημιουργία ενός εγχειριδίου χρήσης ήταν συχνά μια σχεδόν επαναστατική διαδικασία. Οταν ο Αγγλος τυπογράφος Τζόζεφ Μόξον παρουσίασε το 1677 το δίτομο έργο του Mechanick Exercises, στο οποίο εξηγούσε πώς λειτουργούν συσκευές όπως η εκτυπωτική μηχανή, βρέθηκε αντιμέτωπος με εδραιωμένα συμφέροντα αιώνων. Επαγγελματίες και βιοτέχνες που κρατούσαν επτασφράγιστα τα μυστικά του επαγγέλματος, για να τα μεταφέρουν στα παιδιά τους, ξύπνησαν σε έναν κόσμο όπου ο καθένας μπορούσε (θεωρητικά) να τους αντικαταστήσει. Ισως τα βιβλία του Μόξον να μην άλλαξαν εν μια νυκτί την κοινωνική κινητικότητα του 17ου αιώνα, αλλά συνέπλευσαν με το πνεύμα του καπιταλισμού που αμφισβητούσε τα μονοπώλια της γνώσης – πριν δημιουργήσει τα δικά του.
Σε άλλες περιπτώσεις τα βιβλία οδηγιών αποτελούσαν παράθυρα σε έναν καινούργιο κόσμο. Οταν η Kodak παρουσίασε το 1900 τις πρώτες φωτογραφικές μηχανές για το ευρύ κοινό, τις συνόδευσε με ένα πραγματικό βιβλίο το οποίο, εκτός από πρόλογο, περιεχόμενα και οδηγίες χρήσης, περιλάμβανε και μαθήματα φωτογραφίας.
Ακόμη όμως και πριν από 50 χρόνια τα εγχειρίδια χρήσης των αυτοκινήτων περιείχαν τρομακτικές λεπτομέρειες και διαγράμματα που επέτρεπαν στους οδηγούς να επιδιορθώνουν μόνοι τους αρκετές μηχανικές βλάβες. Προφανώς κανείς δεν απαιτεί από τον σημερινό ιδιοκτήτη ενός Ι.Χ. να παρεμβαίνει στα πολύπλοκα ηλεκτρονικά συστήματα ενός αυτοκινήτου. Πόσο τυχαίο είναι όμως ότι η σταδιακή εξαφάνιση των οδηγιών χρήσης συνοδεύτηκε από την προσπάθεια των εταιρειών να αποτρέπουν τους πελάτες τους από το να επιδιορθώνουν τις συσκευές τους ώστε να αγοράζουν καινούργιες;
Σε πολλές περιπτώσεις η δομή των εγχειριδίων ήταν ένας καθρέφτης ευρύτερων κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών αλλά και δείκτης της ποιότητας ενός προϊόντος. Στα χρόνια της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, λόγου χάρη, οι οδηγίες χρήσης γνώρισαν τη δική τους ομογενοποίηση, καθώς έπρεπε να γίνονται αντιληπτές από πελάτες με εντελώς διαφορετικές πολιτισμικές παραστάσεις. Μαζί όμως ήρθαν και τραγελαφικές καταστάσεις. Τη δεκαετία του '80 οι New York Times χρησιμοποιούσαν τον όρο Japlish (σύνθεση των λέξεων Japanese και English) για τις μεταφρασμένες οδηγίες ιαπωνικών ηλεκτρονικών προϊόντων που δεν έβγαζαν κανένα απολύτως νόημα στα αγγλικά.
Τα ΙΚΕΑ έλυσαν αυτό το πρόβλημα της παγκοσμιοποίησης παρουσιάζοντας οδηγίες μόνο με εικόνες αλλάζοντας τα στάνταρ σε παγκόσμιο επίπεδο. Εδώ όμως, σε αντίθεση με τα αυτοκίνητα, ο πελάτης έπρεπε να γνωρίζει πού να τοποθετήσει ακόμη και την τελευταία βίδα, αφού αυτός ήταν ο τελικός κατασκευαστής ή τουλάχιστον συναρμολογητής του προϊόντος.
Συμπέρασμα: Αφαιρούμε τις οδηγίες χρήσης για να μεταφέρουμε ένα τμήμα του κόστους παραγωγής στον πελάτη, εκτός εάν αυτές μας βοηθούν να… μεταφέρουμε ένα τμήμα του κόστους παραγωγής στον πελάτη.
Άρης Χατζηστεφάνου
Πηγή: info-war.gr
Η διαφορά φαντάζει ασήμαντη αλλά για δεκάδες χιλιάδες επαγγελματίες σε όλο τον κόσμο έχει τεράστια σημασία. Γιατί το RTFM υπονοούσε δυο πολύ συγκεκριμένα πράγματα: Καταρχάς ότι ένα προϊόν συνοδευόταν πράγματι από οδηγίες χρήσης, τυπωμένες ή διαθέσιμες στο ίντερνετ.
Επίσης ότι ο κόσμος δεν έμπαινε ποτέ στον κόπο να τις διαβάσει. Το δεύτερο ήταν μια υπόθεση, ή καλύτερα ένας ευσεβής πόθος, εταιρειών σε όλο τον κόσμο που σταμάτησαν να προσφέρουν οδηγίες χρήσης για εκατομμύρια προϊόντα – από εφαρμογές υπολογιστών μέχρι κινητά τηλέφωνα και τηλεοράσεις. Οπως εξηγούσε προ ημερών από τις σελίδες τού The Atlantic ο Ιαν Μπόγκοστ, καθηγητής Επιστήμης των Υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο Ουάσινγκτον, τα εγχειρίδια χρήσης γίνονται «συλλεκτικά» καθώς από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 άρχισαν να μικραίνουν σε μέγεθος και σε πολλές περιπτώσεις να εξαφανίζονται ολοκληρωτικά.
Η απάντηση των εταιρειών είναι ότι οι σύγχρονες συσκευές είναι κατασκευασμένες έτσι ώστε να «διδάσκουν» στους χρήστες τη λειτουργία τους. Ενώ όμως υπάρχει μια δόση αλήθειας σε αυτή την παρατήρηση, τα αίτια είναι πολύ πιο σύνθετα. Η έκδοση οδηγιών χρήσης ήταν μια πολύμηνη και πολυδάπανη διαδικασία που απασχολούσε από μηχανικούς και γραφίστες μέχρι κειμενογράφους, μεταφραστές και τυπογράφους. Αρχικά το κενό καλύφθηκε από μια νέα «βιομηχανία» βιβλίων του τύπου «Τα Windows για ηλίθιους» και στη συνέχεια από ιδιώτες που παρουσιάζουν στο Youtube ένα προϊόν και τις πιο κρυφές λειτουργίες του (unboxing). Πρόκειται για μια σχεδόν παρασιτική δραστηριότητα η οποία προσφέρει έσοδα (από διαφημίσεις ή χορηγίες) σε λίγους και δεν απευθύνεται στους πολλούς – όπως γνωρίζουν όσοι ζήτησαν από τη μητέρα τους να βρει οδηγίες για το νέο της κινητό στο YouTube ή στο Reddit.
Ουσιαστικά η σταδιακή εξαφάνιση των οδηγιών χρήσης είναι ένας από τους πολλούς τρόπους με τους οποίους μια επιχείρηση μετακυλίει το κόστος παραγωγής στον τελικό καταναλωτή. Πρόκειται για μια τάση που κυριαρχεί τα τελευταία χρόνια σε δεκάδες κλάδους: τα εστιατόρια αναθέτουν στους πελάτες να πληρώνουν το προσωπικό με φιλοδωρήματα, τα χαμπουργκεράδικα τους αναγκάζουν να μαζεύουν μόνοι τους τα πιάτα τους, ενώ οι εταιρείες λογισμικού τούς πλασάρουν προϊόντα χωρίς τελικό τεχνικό έλεγχο περιμένοντας από αυτούς να επισημάνουν τα σφάλματα λειτουργίας.
Σε προηγούμενους αιώνες η δημιουργία ενός εγχειριδίου χρήσης ήταν συχνά μια σχεδόν επαναστατική διαδικασία. Οταν ο Αγγλος τυπογράφος Τζόζεφ Μόξον παρουσίασε το 1677 το δίτομο έργο του Mechanick Exercises, στο οποίο εξηγούσε πώς λειτουργούν συσκευές όπως η εκτυπωτική μηχανή, βρέθηκε αντιμέτωπος με εδραιωμένα συμφέροντα αιώνων. Επαγγελματίες και βιοτέχνες που κρατούσαν επτασφράγιστα τα μυστικά του επαγγέλματος, για να τα μεταφέρουν στα παιδιά τους, ξύπνησαν σε έναν κόσμο όπου ο καθένας μπορούσε (θεωρητικά) να τους αντικαταστήσει. Ισως τα βιβλία του Μόξον να μην άλλαξαν εν μια νυκτί την κοινωνική κινητικότητα του 17ου αιώνα, αλλά συνέπλευσαν με το πνεύμα του καπιταλισμού που αμφισβητούσε τα μονοπώλια της γνώσης – πριν δημιουργήσει τα δικά του.
Σε άλλες περιπτώσεις τα βιβλία οδηγιών αποτελούσαν παράθυρα σε έναν καινούργιο κόσμο. Οταν η Kodak παρουσίασε το 1900 τις πρώτες φωτογραφικές μηχανές για το ευρύ κοινό, τις συνόδευσε με ένα πραγματικό βιβλίο το οποίο, εκτός από πρόλογο, περιεχόμενα και οδηγίες χρήσης, περιλάμβανε και μαθήματα φωτογραφίας.
Ακόμη όμως και πριν από 50 χρόνια τα εγχειρίδια χρήσης των αυτοκινήτων περιείχαν τρομακτικές λεπτομέρειες και διαγράμματα που επέτρεπαν στους οδηγούς να επιδιορθώνουν μόνοι τους αρκετές μηχανικές βλάβες. Προφανώς κανείς δεν απαιτεί από τον σημερινό ιδιοκτήτη ενός Ι.Χ. να παρεμβαίνει στα πολύπλοκα ηλεκτρονικά συστήματα ενός αυτοκινήτου. Πόσο τυχαίο είναι όμως ότι η σταδιακή εξαφάνιση των οδηγιών χρήσης συνοδεύτηκε από την προσπάθεια των εταιρειών να αποτρέπουν τους πελάτες τους από το να επιδιορθώνουν τις συσκευές τους ώστε να αγοράζουν καινούργιες;
Σε πολλές περιπτώσεις η δομή των εγχειριδίων ήταν ένας καθρέφτης ευρύτερων κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών αλλά και δείκτης της ποιότητας ενός προϊόντος. Στα χρόνια της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, λόγου χάρη, οι οδηγίες χρήσης γνώρισαν τη δική τους ομογενοποίηση, καθώς έπρεπε να γίνονται αντιληπτές από πελάτες με εντελώς διαφορετικές πολιτισμικές παραστάσεις. Μαζί όμως ήρθαν και τραγελαφικές καταστάσεις. Τη δεκαετία του '80 οι New York Times χρησιμοποιούσαν τον όρο Japlish (σύνθεση των λέξεων Japanese και English) για τις μεταφρασμένες οδηγίες ιαπωνικών ηλεκτρονικών προϊόντων που δεν έβγαζαν κανένα απολύτως νόημα στα αγγλικά.
Τα ΙΚΕΑ έλυσαν αυτό το πρόβλημα της παγκοσμιοποίησης παρουσιάζοντας οδηγίες μόνο με εικόνες αλλάζοντας τα στάνταρ σε παγκόσμιο επίπεδο. Εδώ όμως, σε αντίθεση με τα αυτοκίνητα, ο πελάτης έπρεπε να γνωρίζει πού να τοποθετήσει ακόμη και την τελευταία βίδα, αφού αυτός ήταν ο τελικός κατασκευαστής ή τουλάχιστον συναρμολογητής του προϊόντος.
Συμπέρασμα: Αφαιρούμε τις οδηγίες χρήσης για να μεταφέρουμε ένα τμήμα του κόστους παραγωγής στον πελάτη, εκτός εάν αυτές μας βοηθούν να… μεταφέρουμε ένα τμήμα του κόστους παραγωγής στον πελάτη.
Άρης Χατζηστεφάνου
Πηγή: info-war.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου