Τα συστημικά μέσα ενημέρωσης επέλεξαν για άλλη μία φορά να ολισθήσουν στην τέχνη που γνωρίζουν να υπηρετούν. Την τέχνη της βίαιης μεταγλώσσας που μεταστρέφει ακόμα και τον θάνατο, το πένθος, το ατομικό ή συλλογικό τραύμα σε δραματοποιημένο θέαμα. Μια τέχνη που στόχο δεν έχει την ενημέρωση αλλά την απόλυτη αλλοτρίωση του κοινού, έτσι ώστε κάθε απόπειρα ρήξης με το σύστημα να μετατοπίζεται εσαεί σε έναν απροσδιόριστο μακρινό χωροχρόνο της Ιστορίας.
Κατακερματίζοντας την έλλογη πληροφόρηση και τον όποιο αρθρωμένο λόγο για το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη, οι διαμεσολαβητές της εξουσίας, δημοσιογράφοι και άλλοι εκπρόσωποι του δημόσιου λόγου, έσπευσαν να ανασύρουν το μάλλον επιτυχημένο αφήγημα της τελευταίας δεκαετίας: η κρίση είναι ευκαιρία, η πανδημία είναι ευκαιρία, η βίαιη φτωχοποίηση της χώρας είναι ευκαιρία και η κατά συρροή συμβολική και πραγματική βία απέναντι στους νέους, τους φτωχούς και τους κατατρεγμένους δεν είναι παρά ένα «παιχνίδι της μοίρας», του ρίσκου της ατομικής ευθύνης στους ρευστούς καιρούς μας.
Η δήλωση του γνωστού δημοσιογράφου Αρη Πορτοσάλτε μοιάζει με αναδρομικό κώδικα παραληρητικής «ερμηνείας» του εγκλήματος που συντελέστηκε στα Τέμπη. Αυθόρμητα ή στοχευμένα, δεν έχει καμία σημασία, ο δημοσιογράφος είπε: «Εχω την αίσθηση πως όταν έγινε το ναυάγιο του “Εξπρές Σαμίνα” και χάθηκαν άνθρωποι έξω από την Πάρο εκσυγχρονίσαμε την ακτοπλοΐα. Μπήκαν καινούργια καράβια. Οταν έγιναν τρία δυστυχήματα, δύο στα Τέμπη με τους φίλους του ΠΑΟΚ και ένα με τα μαθητούδια από την Ημαθία και το τρίτο στον Αγιο Κωνσταντίνο, πάλι με μαθητές, αποφασίσαμε να κάνουμε οδικό δίκτυο, φτιάξαμε σήραγγες και τρένου και δρόμων. Αρα, έπρεπε δυστυχώς να πεθάνουν και εκεί παιδιά. Παιδιά σχολείου. Δυστυχώς. Αν μου επιτρέπετε, η θυσία είναι θυσία. Εγινε, δυστυχώς. Εχω την αίσθηση ότι θα προχωρήσουμε, εκτός και αν έχουμε αποφασίσει να κλείσουμε τον ΟΣΕ και να πεθάνουμε το τρένο στην Ελλάδα».
Πείστηκε άραγε κανείς πως για να μην πεθάνει ο ΟΣΕ και το τρένο (!) «πρέπει» να πεθαίνουν νέοι άνθρωποι; Μάλλον όχι. Το δείχνουν οι χαρακτηρισμοί που κατέκλυσαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τις λέξεις του: χυδαίες, ανήκουστες, κυνικές, εμετικές.
Αξίζει, ίσως, ακόμα ένας σχολιασμός για τη λέξη «θυσία» που χρησιμοποίησε. Και τούτο γιατί σε κάθε φανερό περιεχόμενο λόγου λανθάνουν πολλές κρυφές σημασίες και λειτουργίες.
Βεβαίως, ένας δημοσιογράφος δεν είναι υποχρεωμένος να έχει διαβάσει Ντιρκέιμ και Μος, Ζιράρ και Λεβί-Στρος. Δεν μπορεί όμως να μην έχει ακούσει πως, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, η θυσία είναι ιεροτελεστία εξαγνισμού ατόμων ή ομάδων που, προσφέροντας έμψυχα ή άψυχα «θύματα» ως «δώρο» στους θεούς ή στον Θεό, ευελπιστούν να τιμήσουν ή να εξευμενίσουν την Εξουσία.
Στην προκειμένη περίπτωση γνωρίζουμε τα θύματα. Σταδιακά σχηματίστηκε και η εικόνα του θύτη που με την έννοια της θυσίας υπερβαίνει τον «σταθμάρχη» και παραπέμπει σε μια αδιαφοροποίητη κοινωνία, χωρίς κοινωνικές τάξεις, ομάδες συμφερόντων, άρχοντες και υπηκόους-πελάτες, πολιτικούς που αποφασίζουν και πολίτες που ψηφίζουν. Αυτό υποδηλώνει ο πληθυντικός στον λόγο του. Αλήθεια, ποιοι «αποφασίσαμε, εκσυγχρονίσαμε, φτιάξαμε» ή, μάλλον, ποιοι πουλήσαμε, όπως και όσο πουλήσαμε, οδικά, σιδηροδρομικά, ακτοπλοϊκά, αεροπορικά, ενεργειακά δίκτυα; Αυτοί που «όλοι μαζί τα φάγαμε» κι έκτοτε θυσιάζουμε τα παιδιά μας για να γλιτώσουμε την τιμωρία του εγκλήματος;
Ομως κάθε θυσία, εκτός από τα θύματα και τους θύτες, προϋποθέτει κι άλλους πρωταγωνιστές. Αυτόν ή αυτούς στους οποίους προσφέρονται ως πραγμοποιημένα δώρα τα ανθρώπινα θύματα. Αυτούς είναι που δεν ονοματίζουν ούτε οι δημοσιογράφοι ούτε και πολλοί άλλοι ως θα όφειλαν.
Οσοι μάλιστα τολμούν να τους ονοματίσουν σύρονται στα δικαστήρια. Γιατί πίσω ακόμα κι απ’ αυτούς, τους υπερπροστατευμένους ολιγάρχες και τις εταιρείες τους, κρύβεται εκείνος ο παγκόσμιος Μινώταυρος του καπιταλιστικού κέρδους και της αγοράς. Αυτού το πρόσωπο δεν επιτρέπεται να αποκαλυφθεί στα υποκείμενα. Γιατί αν αποκαλυφθεί, μπορεί να γίνει γνωστό σε περισσότερους πως η περίφημη οικονομία μπορεί να στρέφεται εναντίον της κοινωνίας. Οπως μπορεί και να υπάρχει οικονομία χωρίς δημοκρατία.
Αν η μεταγλώσσα των μέσων ενημέρωσης έχει τη δική της γραμματική, οι νέοι άνθρωποι -θύματα της μνημονιακής Ελλάδας με κενά μνήμης- έχουν τη δική τους γραμματική. Το σύνθημά τους «αυτοί μετράνε κέρδη, εμείς ανθρώπινες ζωές» δείχνει ποιο και πόσο σκληρό είναι το πεδίο των συγκρούσεων. Απέναντι στους αδυσώπητους νόμους της αγοράς ολοένα περισσότεροι/ες νέοι/ες αρνούνται τον λήθαργο. Ας ευχηθούμε να συνεχίσουν να ξεδιπλώνουν το νήμα που οδηγεί έξω από τον Λαβύρινθο. Ας μας οδηγήσουν αυτοί/ές μακριά από την παραλυτική καθήλωση στο τραύμα, στο πεδίο του αγώνα ανάμεσα στην κρίση και τη διεκδίκηση. Μοναδική τοπογραφία όπου η ανατροπή ενός ανθρωποφαγικού συστήματος μπορεί από ευχή να γίνει πραγματικότητα.
Αλεξάνδρα Κωροναίου - Καθηγήτρια Κοινωνιολογίας, πρώην κοσμήτορα Παντείου Πανεπιστημίου
Πηγή: efsyn.gr
Η δήλωση του γνωστού δημοσιογράφου Αρη Πορτοσάλτε μοιάζει με αναδρομικό κώδικα παραληρητικής «ερμηνείας» του εγκλήματος που συντελέστηκε στα Τέμπη. Αυθόρμητα ή στοχευμένα, δεν έχει καμία σημασία, ο δημοσιογράφος είπε: «Εχω την αίσθηση πως όταν έγινε το ναυάγιο του “Εξπρές Σαμίνα” και χάθηκαν άνθρωποι έξω από την Πάρο εκσυγχρονίσαμε την ακτοπλοΐα. Μπήκαν καινούργια καράβια. Οταν έγιναν τρία δυστυχήματα, δύο στα Τέμπη με τους φίλους του ΠΑΟΚ και ένα με τα μαθητούδια από την Ημαθία και το τρίτο στον Αγιο Κωνσταντίνο, πάλι με μαθητές, αποφασίσαμε να κάνουμε οδικό δίκτυο, φτιάξαμε σήραγγες και τρένου και δρόμων. Αρα, έπρεπε δυστυχώς να πεθάνουν και εκεί παιδιά. Παιδιά σχολείου. Δυστυχώς. Αν μου επιτρέπετε, η θυσία είναι θυσία. Εγινε, δυστυχώς. Εχω την αίσθηση ότι θα προχωρήσουμε, εκτός και αν έχουμε αποφασίσει να κλείσουμε τον ΟΣΕ και να πεθάνουμε το τρένο στην Ελλάδα».
Πείστηκε άραγε κανείς πως για να μην πεθάνει ο ΟΣΕ και το τρένο (!) «πρέπει» να πεθαίνουν νέοι άνθρωποι; Μάλλον όχι. Το δείχνουν οι χαρακτηρισμοί που κατέκλυσαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τις λέξεις του: χυδαίες, ανήκουστες, κυνικές, εμετικές.
Αξίζει, ίσως, ακόμα ένας σχολιασμός για τη λέξη «θυσία» που χρησιμοποίησε. Και τούτο γιατί σε κάθε φανερό περιεχόμενο λόγου λανθάνουν πολλές κρυφές σημασίες και λειτουργίες.
Βεβαίως, ένας δημοσιογράφος δεν είναι υποχρεωμένος να έχει διαβάσει Ντιρκέιμ και Μος, Ζιράρ και Λεβί-Στρος. Δεν μπορεί όμως να μην έχει ακούσει πως, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, η θυσία είναι ιεροτελεστία εξαγνισμού ατόμων ή ομάδων που, προσφέροντας έμψυχα ή άψυχα «θύματα» ως «δώρο» στους θεούς ή στον Θεό, ευελπιστούν να τιμήσουν ή να εξευμενίσουν την Εξουσία.
Στην προκειμένη περίπτωση γνωρίζουμε τα θύματα. Σταδιακά σχηματίστηκε και η εικόνα του θύτη που με την έννοια της θυσίας υπερβαίνει τον «σταθμάρχη» και παραπέμπει σε μια αδιαφοροποίητη κοινωνία, χωρίς κοινωνικές τάξεις, ομάδες συμφερόντων, άρχοντες και υπηκόους-πελάτες, πολιτικούς που αποφασίζουν και πολίτες που ψηφίζουν. Αυτό υποδηλώνει ο πληθυντικός στον λόγο του. Αλήθεια, ποιοι «αποφασίσαμε, εκσυγχρονίσαμε, φτιάξαμε» ή, μάλλον, ποιοι πουλήσαμε, όπως και όσο πουλήσαμε, οδικά, σιδηροδρομικά, ακτοπλοϊκά, αεροπορικά, ενεργειακά δίκτυα; Αυτοί που «όλοι μαζί τα φάγαμε» κι έκτοτε θυσιάζουμε τα παιδιά μας για να γλιτώσουμε την τιμωρία του εγκλήματος;
Ομως κάθε θυσία, εκτός από τα θύματα και τους θύτες, προϋποθέτει κι άλλους πρωταγωνιστές. Αυτόν ή αυτούς στους οποίους προσφέρονται ως πραγμοποιημένα δώρα τα ανθρώπινα θύματα. Αυτούς είναι που δεν ονοματίζουν ούτε οι δημοσιογράφοι ούτε και πολλοί άλλοι ως θα όφειλαν.
Οσοι μάλιστα τολμούν να τους ονοματίσουν σύρονται στα δικαστήρια. Γιατί πίσω ακόμα κι απ’ αυτούς, τους υπερπροστατευμένους ολιγάρχες και τις εταιρείες τους, κρύβεται εκείνος ο παγκόσμιος Μινώταυρος του καπιταλιστικού κέρδους και της αγοράς. Αυτού το πρόσωπο δεν επιτρέπεται να αποκαλυφθεί στα υποκείμενα. Γιατί αν αποκαλυφθεί, μπορεί να γίνει γνωστό σε περισσότερους πως η περίφημη οικονομία μπορεί να στρέφεται εναντίον της κοινωνίας. Οπως μπορεί και να υπάρχει οικονομία χωρίς δημοκρατία.
Αν η μεταγλώσσα των μέσων ενημέρωσης έχει τη δική της γραμματική, οι νέοι άνθρωποι -θύματα της μνημονιακής Ελλάδας με κενά μνήμης- έχουν τη δική τους γραμματική. Το σύνθημά τους «αυτοί μετράνε κέρδη, εμείς ανθρώπινες ζωές» δείχνει ποιο και πόσο σκληρό είναι το πεδίο των συγκρούσεων. Απέναντι στους αδυσώπητους νόμους της αγοράς ολοένα περισσότεροι/ες νέοι/ες αρνούνται τον λήθαργο. Ας ευχηθούμε να συνεχίσουν να ξεδιπλώνουν το νήμα που οδηγεί έξω από τον Λαβύρινθο. Ας μας οδηγήσουν αυτοί/ές μακριά από την παραλυτική καθήλωση στο τραύμα, στο πεδίο του αγώνα ανάμεσα στην κρίση και τη διεκδίκηση. Μοναδική τοπογραφία όπου η ανατροπή ενός ανθρωποφαγικού συστήματος μπορεί από ευχή να γίνει πραγματικότητα.
Αλεξάνδρα Κωροναίου - Καθηγήτρια Κοινωνιολογίας, πρώην κοσμήτορα Παντείου Πανεπιστημίου
Πηγή: efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου