Η λαϊκή μας παράδοση, με τις θελκτικές της τερατωδίες, είναι σήμερα, στην ψηφιακή εποχή του ξενέρωτου, ψυχρού, βαρετού, αλλά τόσο αναγκαίου ορθολογισμού, σαν ένα αλλόκοτο όνειρο που, είτε υπέροχο είτε εφιαλτικό, δεν παύει να παίζεται, σαν την αγαπημένη μας ταινία, σε κάποια άκρη του μυαλού μας, στο λυκόφως της συνείδησής μας.
Να, πάρτε τους Καλικάντζαρους, αυτά τα δύσμορφα, κακοποιά δαιμόνια, που στοιχειώνουν τη φαντασία των Ελλήνων επί αιώνες ή και χιλιετίες, εφόσον κάποιοι μελετητές τούς θεωρούν «απογόνους» μυθολογικών πλασμάτων, όπως οι Σάτυροι ή οι Κένταυροι.
Αλλωστε, η ίδια η πίστη στην ύπαρξή τους και στο κύριο έργο τους, που είναι να πριονίζουν όλο τον χρόνο το μεγάλο δέντρο που στηρίζει την ίδια τη Γη, απηχεί τον μύθο του Ατλαντα, ενώ είναι διακριτή και η αρχαία γεωκεντρική πεποίθηση, πως δηλαδή η Γη είναι το κέντρο του κόσμου, που γύρω της κινούνται τα άλλα ουράνια σώματα, ο ήλιος, το φεγγάρι και τ’ αστέρια.
Ομως, όπως είπαμε, η λαϊκή μας παράδοση, εκτός από φανταστική, με κάθε σημασία της λέξης, μπορεί να γίνει και αποτρόπαια: μία άλλη εκδοχή για την προέλευση των Καλικάντζαρων είναι κι εκείνη που λέει πως Καλικάντζαροι γίνονται μετά θάνατον οι άνθρωποι με «κακιά μοίρα» ή αυτοί που αποδήμησαν κατά τη διάρκεια του Δωδεκαημέρου, από 25 Ιανουαρίου μέχρι και 5 Ιανουαρίου, δηλαδή την περίοδο που ανεβαίνουν τα δαιμόνια στην επιφάνεια από τα έγκατα της Γης για να μαγαρίσουν και να τρομάξουν τους ανθρώπους.
Τα Φώτα, στις 6 Ιανουαρίου, οι Καλικάντζαροι εκδιώκονται από την «αγιαστούρα» του παπά και κατακρημνίζονται πάλι στα σκοτεινά βάθη τους, για να διαπιστώσουν με δυσφορία πως το Δέντρο που πριονίζανε ολοχρονίς έθρεψε και πάλι. Κάποιες άλλες εκδοχές της καταγωγής τους, ιδιαζόντως ειδεχθείς μέσα στη σκοταδιστική βλακεία τους, λένε πως σε Καλικάντζαρους μεταβάλλονται οι άνθρωποι που γεννήθηκαν στο Δωδεκαήμερο και δεν βαπτίστηκαν αμέσως, ή εκείνοι που ο ιερέας δεν είπε σωστά τις ευχές της βάφτισης, ή τα δύσμορφα βρέφη ή οι αυτόχειρες…
Ο Νικόλαος Πολίτης αναφέρει σχετικά και κάτι καταπληκτικό, πως παλιότερα θεωρούσαν πως οι Καλικάντζαροι [ή αλλιώς Καλικαντζαραίοι, Καρκάτζια, Καλκατζάνια, Καλκάνια, Καλιτσάντεροι, Καρκάντζαροι, Καρκαντζέλια, Σκαλικαντζέρια, Σκαντζάρια, Σκαλαπούνταροι, Τζόγιες, Λυκοκάντζαροι, Κωλοβελόνηδες, Σατανοπαίδια, Πλανήταροι (στην Κύπρο), Καλλισπούδηδες, Κάηδες, Χρυσαφεντάδοι (στον Πόντο), Παρωρίτες, Παγανά, αλλά και οι θηλυκού γένους, οι Καλικαντζαρίνες, οι Καλοκυράδες κι οι Βερβελούδες] ήταν βρικολακιασμένοι Τσιγγάνοι! Μάλιστα, ο λαογράφος ετυμολογεί την ονομασία τους από το «Κάλι», ένα αθιγγανικό όνομα, και το «Γαντζάροι», όπως ονομάζονταν οι Αθίγγανοι της Αιγύπτου που ήρθαν στον ελλαδικό χώρο τον 14ο αιώνα. Οι Καλι-Γαντζάροι, όπως λέει, έγιναν τελικά Καλικάντζαροι…
Το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας διαφωνεί: Η λέξη «καλικάντζαρος» ίσως να προέρχεται από το «καρκάντζι», που σημαίνει «καμένο, ξηρό», λόγω της σχέσης των καλικαντζάρων με τη φωτιά και το τζάκι. Ή, μπορεί να έχουν πάρει το όνομά τους από τη λέξη «καλίκι», το «υπόδημα», και την «άντζα», δηλαδή «κνήμη», από το είδος των υποδημάτων που φορούν οι καλικάντζαροι, όπως η «τζάγγη» (απ’ όπου και η λέξη «τσαγγάρης»). Ο «καλικο-τσάγγαρος» έγινε «Καλικάντζαρος», σύμφωνα με αυτή την εκδοχή.
Η άγρια λαϊκή φαντασία φόρτωσε όλα τα «κουσούρια και τα σακατλίκια» του κόσμου στους Καλικάντζαρους, ακριβώς για να καταδεικνύεται η ικανότητα του παπά του χωριού, του αντιπροσώπου του Υψίστου, να τους διώχνει και να τους ξαναδιώχνει κάθε χρόνο, επιτυχώς και ανελλιπώς, αιώνες τώρα…
📌 Οι καλλικάντζαροι πάν’ από πάνου από τα τζάκια και φωνάζουν:
Δώσ’ μι νήμα, δώσ’ μι ξύλα,
μη σ’ εμπήξου στη λανάρα
κι σι πάγω στο γιαλό
κι σι φάν’ τα ψάρια
κι τα καλαμάρια (Ιμβρος)
Κι όταν φεύγουν την παραμονή των Φώτων, λεν συναμεταξύ τους:
Αντίστε να πηγαίνουμε
γιατ’ έρχετ’ ο ζουρλόπαπας
με την αγιαστούρα του
και με τη βρεχτούρα του! (Αθήναι)
Νικολάου Γ. Πολίτη
Παύλος Μεθενίτης
Πηγή: efsyn.gr
Αλλωστε, η ίδια η πίστη στην ύπαρξή τους και στο κύριο έργο τους, που είναι να πριονίζουν όλο τον χρόνο το μεγάλο δέντρο που στηρίζει την ίδια τη Γη, απηχεί τον μύθο του Ατλαντα, ενώ είναι διακριτή και η αρχαία γεωκεντρική πεποίθηση, πως δηλαδή η Γη είναι το κέντρο του κόσμου, που γύρω της κινούνται τα άλλα ουράνια σώματα, ο ήλιος, το φεγγάρι και τ’ αστέρια.
Ομως, όπως είπαμε, η λαϊκή μας παράδοση, εκτός από φανταστική, με κάθε σημασία της λέξης, μπορεί να γίνει και αποτρόπαια: μία άλλη εκδοχή για την προέλευση των Καλικάντζαρων είναι κι εκείνη που λέει πως Καλικάντζαροι γίνονται μετά θάνατον οι άνθρωποι με «κακιά μοίρα» ή αυτοί που αποδήμησαν κατά τη διάρκεια του Δωδεκαημέρου, από 25 Ιανουαρίου μέχρι και 5 Ιανουαρίου, δηλαδή την περίοδο που ανεβαίνουν τα δαιμόνια στην επιφάνεια από τα έγκατα της Γης για να μαγαρίσουν και να τρομάξουν τους ανθρώπους.
Τα Φώτα, στις 6 Ιανουαρίου, οι Καλικάντζαροι εκδιώκονται από την «αγιαστούρα» του παπά και κατακρημνίζονται πάλι στα σκοτεινά βάθη τους, για να διαπιστώσουν με δυσφορία πως το Δέντρο που πριονίζανε ολοχρονίς έθρεψε και πάλι. Κάποιες άλλες εκδοχές της καταγωγής τους, ιδιαζόντως ειδεχθείς μέσα στη σκοταδιστική βλακεία τους, λένε πως σε Καλικάντζαρους μεταβάλλονται οι άνθρωποι που γεννήθηκαν στο Δωδεκαήμερο και δεν βαπτίστηκαν αμέσως, ή εκείνοι που ο ιερέας δεν είπε σωστά τις ευχές της βάφτισης, ή τα δύσμορφα βρέφη ή οι αυτόχειρες…
Ο Νικόλαος Πολίτης αναφέρει σχετικά και κάτι καταπληκτικό, πως παλιότερα θεωρούσαν πως οι Καλικάντζαροι [ή αλλιώς Καλικαντζαραίοι, Καρκάτζια, Καλκατζάνια, Καλκάνια, Καλιτσάντεροι, Καρκάντζαροι, Καρκαντζέλια, Σκαλικαντζέρια, Σκαντζάρια, Σκαλαπούνταροι, Τζόγιες, Λυκοκάντζαροι, Κωλοβελόνηδες, Σατανοπαίδια, Πλανήταροι (στην Κύπρο), Καλλισπούδηδες, Κάηδες, Χρυσαφεντάδοι (στον Πόντο), Παρωρίτες, Παγανά, αλλά και οι θηλυκού γένους, οι Καλικαντζαρίνες, οι Καλοκυράδες κι οι Βερβελούδες] ήταν βρικολακιασμένοι Τσιγγάνοι! Μάλιστα, ο λαογράφος ετυμολογεί την ονομασία τους από το «Κάλι», ένα αθιγγανικό όνομα, και το «Γαντζάροι», όπως ονομάζονταν οι Αθίγγανοι της Αιγύπτου που ήρθαν στον ελλαδικό χώρο τον 14ο αιώνα. Οι Καλι-Γαντζάροι, όπως λέει, έγιναν τελικά Καλικάντζαροι…
Το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας διαφωνεί: Η λέξη «καλικάντζαρος» ίσως να προέρχεται από το «καρκάντζι», που σημαίνει «καμένο, ξηρό», λόγω της σχέσης των καλικαντζάρων με τη φωτιά και το τζάκι. Ή, μπορεί να έχουν πάρει το όνομά τους από τη λέξη «καλίκι», το «υπόδημα», και την «άντζα», δηλαδή «κνήμη», από το είδος των υποδημάτων που φορούν οι καλικάντζαροι, όπως η «τζάγγη» (απ’ όπου και η λέξη «τσαγγάρης»). Ο «καλικο-τσάγγαρος» έγινε «Καλικάντζαρος», σύμφωνα με αυτή την εκδοχή.
Η άγρια λαϊκή φαντασία φόρτωσε όλα τα «κουσούρια και τα σακατλίκια» του κόσμου στους Καλικάντζαρους, ακριβώς για να καταδεικνύεται η ικανότητα του παπά του χωριού, του αντιπροσώπου του Υψίστου, να τους διώχνει και να τους ξαναδιώχνει κάθε χρόνο, επιτυχώς και ανελλιπώς, αιώνες τώρα…
📌 Οι καλλικάντζαροι πάν’ από πάνου από τα τζάκια και φωνάζουν:
Δώσ’ μι νήμα, δώσ’ μι ξύλα,
μη σ’ εμπήξου στη λανάρα
κι σι πάγω στο γιαλό
κι σι φάν’ τα ψάρια
κι τα καλαμάρια (Ιμβρος)
Κι όταν φεύγουν την παραμονή των Φώτων, λεν συναμεταξύ τους:
Αντίστε να πηγαίνουμε
γιατ’ έρχετ’ ο ζουρλόπαπας
με την αγιαστούρα του
και με τη βρεχτούρα του! (Αθήναι)
Νικολάου Γ. Πολίτη
Παύλος Μεθενίτης
Πηγή: efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου