Στον οπτικό φλοιό του εγκεφάλου μας ανακάλυψαν μια μικρή ομάδα νευρώνων που φαίνεται πως ενεργοποιούνται μόνο στη θέα της τροφής. Γεγονός που διαφωτίζει όχι μόνο τον ακριβή νευρωνικό μηχανισμό για την ενεργοποίηση της όρεξης μέσω της όρασης, αλλά και την αποφασιστική σημασία που παίζει η εικόνα των τροφών στη διαμόρφωση των ανθρώπινων διατροφικών ηθών.
Σύμφωνα με μια πολύ πρόσφατη έρευνα, ο εγκέφαλός μας διαθέτει μια μικρή ομάδα εξειδικευμένων νευρώνων, δηλαδή κυττάρων του νευρικού ιστού, που ενεργοποιούνται αποκλειστικά από την εικόνα της τροφής. Οι νευρώνες αυτοί εντοπίστηκαν στον οπτικό φλοιό, που βρίσκεται στο πίσω μέρος του εγκεφάλου μας, όπου υπάρχουν και οι άλλοι οπτικοί νευρώνες για την αναγνώριση των προσώπων, των σωμάτων, των τοπίων και των γραπτών λέξεων. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στις ΗΠΑ από μια ερευνητική ομάδα του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) και μόλις δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Current Biology».
Οι ερευνητές, που εργάστηκαν υπό την καθοδήγηση της δρος Meenakshi Khosla, κατέγραψαν με τη μέθοδο της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI) τις εγκεφαλικές δραστηριότητες οκτώ εθελοντών στους οποίους έδειχναν φωτογραφίες από εντελώς διαφορετικά αντικείμενα, μεταξύ των οποίων και κάποιες τροφές.
Αναλύοντας κατόπιν τις αναρίθμητες εγκεφαλικές τομογραφίες, κατάφεραν να εντοπίσουν όχι μόνο τις ευρύτερες εγκεφαλικές δομές που εμπλέκονται αλλά και ποιοι μεμονωμένοι νευρώνες ενεργοποιούνται αποκλειστικά από τις εικόνες των διαφόρων τροφών. Κατάφεραν δηλαδή να εντοπίσουν την ομάδα των νευρώνων που ενεργοποιείται στη θέα, όχι μιας συγκεκριμένης τροφής, αλλά κάθε ανθρώπινης τροφής.
Κάτι διόλου εύκολο ή προφανές, επειδή η κάθε εικόνα των εγκεφαλικών δομών που προκύπτει από τη λειτουργική τομογραφία αποτελείται από πολλές τρισδιάστατες οπτικές μονάδες, τα «voxel», τα οποία αντιστοιχούν σε διαφορετικές «τομές» του εγκεφαλικού ιστού και η κάθε οπτική τομή περιέχει εκατοντάδες χιλιάδες νευρώνες. Μπορεί λοιπόν κάλλιστα να περάσει απαρατήρητη μια μικρή ομάδα νευρώνων που ενεργοποιείται μόνο σε έναν τύπο ερεθίσματος.
Γι’ αυτό, στην ανάλυση αυτών των πειραματικών δεδομένων, οι ερευνητές κατέφυγαν και σε ένα μαθηματικό υπολογιστικό πρόγραμμα που τους επέτρεψε να διακρίνουν σαφώς τους τέσσερις διαφορετικούς πληθυσμούς νευρώνων, ο καθένας από τους οποίους ενεργοποιείται μόνο όταν κοιτάμε πρόσωπα, σώματα, τοπία και γραπτές λέξεις, από έναν πέμπτο πληθυσμό νευρώνων, οι οποίοι ενεργοποιούνται και στέλνουν νευρικά σήματα μόνο όταν κοιτάμε τροφές!
«Στην αρχή ήμασταν δύσπιστοι με τα αποτελέσματα, επειδή η τροφή δεν είναι μια οπτικά ομογενής κατηγορία», διευκρινίζει η Khosla. Πράγματι, τα διαφορετικά είδη φρούτων και κρέατος, τα μακαρόνια και οι πίτες διαφέρουν πολύ μεταξύ τους όχι μόνο γευστικά αλλά και οπτικά. Παρ’ όλα αυτά, όπως ανακάλυψαν, υπάρχει μόνο ένας πληθυσμός νευρώνων που ενεργοποιούνται από κοινού και απαντούν με τον ίδιο τρόπο στη θέα όλων αυτών των πολύ διαφορετικών τροφών.
Η πιο εύλογη εξήγηση του γιατί δεν είχαμε ανακαλύψει μέχρι σήμερα αυτή την τόσο εξειδικευμένη και επιλεκτική ομάδα νευρώνων για την τροφή είναι ότι οι συγκεκριμένοι νευρώνες βρίσκονται αναμεμιγμένοι και συνυπάρχουν λειτουργικά με τις άλλες εξειδικευμένες ομάδες οπτικών νευρώνων, οι οποίες απαντούν επιλεκτικά στα άλλα οπτικά ερεθίσματα.
Πώς επηρεάζουν οι νευρώνες τις διατροφικές απορρυθμίσεις;
Στις μέρες μας το γνωσιακό κενό των αμιγώς κοινωνιολογικών και των αφηρημένων ψυχολογικών προσεγγίσεων ήρθαν να καλύψουν οι νέες νευροεπιστημονικές προσεγγίσεις, οι οποίες επιχειρούν να διαφωτίσουν τις αμφίδρομες και εξαιρετικά περίπλοκες σχέσεις ανάμεσα στον εγκέφαλο ενός ατόμου και τη διατροφή του.
Άραγε τι μας ωθεί να συνεχίζουμε να τρώμε «μέχρι σκασμού», ενώ νιώθουμε χορτάτοι ή να μη θέλουμε να «βάλουμε μπουκιά στο στόμα μας», ενώ ο οργανισμός μας αποζητά απεγνωσμένα τροφή; Βουλιμία και ανορεξία αποτελούν δύο ακραίες και, δυστυχώς, διόλου σπάνιες εκδηλώσεις των νέων διατροφικών διαταραχών που στις μέρες έχουν προσλάβει επιδημικές διαστάσεις στις πιο ανεπτυγμένες οικονομικά κοινωνίες.
Πάνω από τα δύο τρίτα όσων υποφέρουν από βουλιμία ή ανορεξία δεν καταφέρνουν ποτέ να θεραπευτούν πλήρως, ακόμη και ύστερα από πολυετή ψυχοθεραπεία. Γεγονός που στην εποχή μας έχει ενισχύσει σημαντικά τις νευροεπιστημονικές προσεγγίσεις και την αποκλειστικά νευροβιολογική ερμηνεία των διατροφικών ανωμαλιών. Αυτές οι προσεγγίσεις υποστηρίζουν ότι πίσω από την ακόρεστη βουλιμία, δηλαδή την απουσία αντιδράσεων ικανοποίησης ή ευχαρίστησης για την τροφή πρέπει να κρύβεται πάντα κάποια ανωμαλία στις δομές και τις λειτουργίες του εγκεφάλου μας.
Μόνο αν γνωρίζουμε το πώς ακριβώς επενεργεί η εικόνα των συγκεκριμένων τροφών στον εγκέφαλό μας ή, εναλλακτικά, το πώς αυτός επιλέγει το πότε ή το τι θα φάει, μπορούμε να επιλέγουμε και να σχεδιάζουμε συνειδητά τη διατροφή μας, ώστε αυτή να είναι μόνο ευεργετική για την υγεία μας. Για την έλευση, ωστόσο, του εγκεφαλικού «διαιτολογικού παραδείσου» θα πρέπει μάλλον να περιμένουμε πολύ, δεδομένων των τοπικών και πλανητικών ανισοτήτων και των οξύτατων διατροφικών προβλημάτων που έχει να αντιμετωπίσει η ήδη υπερπληθής ανθρωπότητα.
Σπύρος Μανουσέλης
Πηγή: efsyn.gr
Οι ερευνητές, που εργάστηκαν υπό την καθοδήγηση της δρος Meenakshi Khosla, κατέγραψαν με τη μέθοδο της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI) τις εγκεφαλικές δραστηριότητες οκτώ εθελοντών στους οποίους έδειχναν φωτογραφίες από εντελώς διαφορετικά αντικείμενα, μεταξύ των οποίων και κάποιες τροφές.
Αναλύοντας κατόπιν τις αναρίθμητες εγκεφαλικές τομογραφίες, κατάφεραν να εντοπίσουν όχι μόνο τις ευρύτερες εγκεφαλικές δομές που εμπλέκονται αλλά και ποιοι μεμονωμένοι νευρώνες ενεργοποιούνται αποκλειστικά από τις εικόνες των διαφόρων τροφών. Κατάφεραν δηλαδή να εντοπίσουν την ομάδα των νευρώνων που ενεργοποιείται στη θέα, όχι μιας συγκεκριμένης τροφής, αλλά κάθε ανθρώπινης τροφής.
Κάτι διόλου εύκολο ή προφανές, επειδή η κάθε εικόνα των εγκεφαλικών δομών που προκύπτει από τη λειτουργική τομογραφία αποτελείται από πολλές τρισδιάστατες οπτικές μονάδες, τα «voxel», τα οποία αντιστοιχούν σε διαφορετικές «τομές» του εγκεφαλικού ιστού και η κάθε οπτική τομή περιέχει εκατοντάδες χιλιάδες νευρώνες. Μπορεί λοιπόν κάλλιστα να περάσει απαρατήρητη μια μικρή ομάδα νευρώνων που ενεργοποιείται μόνο σε έναν τύπο ερεθίσματος.
Γι’ αυτό, στην ανάλυση αυτών των πειραματικών δεδομένων, οι ερευνητές κατέφυγαν και σε ένα μαθηματικό υπολογιστικό πρόγραμμα που τους επέτρεψε να διακρίνουν σαφώς τους τέσσερις διαφορετικούς πληθυσμούς νευρώνων, ο καθένας από τους οποίους ενεργοποιείται μόνο όταν κοιτάμε πρόσωπα, σώματα, τοπία και γραπτές λέξεις, από έναν πέμπτο πληθυσμό νευρώνων, οι οποίοι ενεργοποιούνται και στέλνουν νευρικά σήματα μόνο όταν κοιτάμε τροφές!
«Στην αρχή ήμασταν δύσπιστοι με τα αποτελέσματα, επειδή η τροφή δεν είναι μια οπτικά ομογενής κατηγορία», διευκρινίζει η Khosla. Πράγματι, τα διαφορετικά είδη φρούτων και κρέατος, τα μακαρόνια και οι πίτες διαφέρουν πολύ μεταξύ τους όχι μόνο γευστικά αλλά και οπτικά. Παρ’ όλα αυτά, όπως ανακάλυψαν, υπάρχει μόνο ένας πληθυσμός νευρώνων που ενεργοποιούνται από κοινού και απαντούν με τον ίδιο τρόπο στη θέα όλων αυτών των πολύ διαφορετικών τροφών.
Η πιο εύλογη εξήγηση του γιατί δεν είχαμε ανακαλύψει μέχρι σήμερα αυτή την τόσο εξειδικευμένη και επιλεκτική ομάδα νευρώνων για την τροφή είναι ότι οι συγκεκριμένοι νευρώνες βρίσκονται αναμεμιγμένοι και συνυπάρχουν λειτουργικά με τις άλλες εξειδικευμένες ομάδες οπτικών νευρώνων, οι οποίες απαντούν επιλεκτικά στα άλλα οπτικά ερεθίσματα.
Πώς επηρεάζουν οι νευρώνες τις διατροφικές απορρυθμίσεις;
Στις μέρες μας το γνωσιακό κενό των αμιγώς κοινωνιολογικών και των αφηρημένων ψυχολογικών προσεγγίσεων ήρθαν να καλύψουν οι νέες νευροεπιστημονικές προσεγγίσεις, οι οποίες επιχειρούν να διαφωτίσουν τις αμφίδρομες και εξαιρετικά περίπλοκες σχέσεις ανάμεσα στον εγκέφαλο ενός ατόμου και τη διατροφή του.
Άραγε τι μας ωθεί να συνεχίζουμε να τρώμε «μέχρι σκασμού», ενώ νιώθουμε χορτάτοι ή να μη θέλουμε να «βάλουμε μπουκιά στο στόμα μας», ενώ ο οργανισμός μας αποζητά απεγνωσμένα τροφή; Βουλιμία και ανορεξία αποτελούν δύο ακραίες και, δυστυχώς, διόλου σπάνιες εκδηλώσεις των νέων διατροφικών διαταραχών που στις μέρες έχουν προσλάβει επιδημικές διαστάσεις στις πιο ανεπτυγμένες οικονομικά κοινωνίες.
Πάνω από τα δύο τρίτα όσων υποφέρουν από βουλιμία ή ανορεξία δεν καταφέρνουν ποτέ να θεραπευτούν πλήρως, ακόμη και ύστερα από πολυετή ψυχοθεραπεία. Γεγονός που στην εποχή μας έχει ενισχύσει σημαντικά τις νευροεπιστημονικές προσεγγίσεις και την αποκλειστικά νευροβιολογική ερμηνεία των διατροφικών ανωμαλιών. Αυτές οι προσεγγίσεις υποστηρίζουν ότι πίσω από την ακόρεστη βουλιμία, δηλαδή την απουσία αντιδράσεων ικανοποίησης ή ευχαρίστησης για την τροφή πρέπει να κρύβεται πάντα κάποια ανωμαλία στις δομές και τις λειτουργίες του εγκεφάλου μας.
Μόνο αν γνωρίζουμε το πώς ακριβώς επενεργεί η εικόνα των συγκεκριμένων τροφών στον εγκέφαλό μας ή, εναλλακτικά, το πώς αυτός επιλέγει το πότε ή το τι θα φάει, μπορούμε να επιλέγουμε και να σχεδιάζουμε συνειδητά τη διατροφή μας, ώστε αυτή να είναι μόνο ευεργετική για την υγεία μας. Για την έλευση, ωστόσο, του εγκεφαλικού «διαιτολογικού παραδείσου» θα πρέπει μάλλον να περιμένουμε πολύ, δεδομένων των τοπικών και πλανητικών ανισοτήτων και των οξύτατων διατροφικών προβλημάτων που έχει να αντιμετωπίσει η ήδη υπερπληθής ανθρωπότητα.
Σπύρος Μανουσέλης
Πηγή: efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου