Η εξυγίανση των ισολογισμών τους, που μετά μια δεκαετία κρίσης και ανακεφαλαιοποιήσεων μείωσε τα Μη Εξυπηρετούμενα Ανοίγματα (ΝPEs), τις φέρνει όλο και πιο κοντά στον μέσο όρο της ευρωζώνης, δηλαδή το 3%-4% ● Οι τιτλοποιήσεις και οι άθλοι του... Ηρακλέους που απάλλαξαν τα πιστωτικά ιδρύματα, αλλά όχι και τους δανειολήπτες, από προβληματικά δάνεια άνω των 75 δισ. ● Το μεγάλο ερώτημα: Θα επιστρέψουν οι τράπεζες στην πιστωτική κανονικότητα και στον δανεισμό;
Τέσσερα χρόνια μετά το τέλος των μνημονίων (21/8/2018) και λίγες μέρες πριν από την προδιαγεγραμμένη λήξη της ενισχυμένης εποπτείας (20/8/2022) οι ελληνικές τράπεζες αφήνουν πίσω τους την κληρονομιά δεκαετούς κρίσης, καθώς πέτυχαν τον στόχο εξυγίανσης των ισολογισμών τους από τα Μη Εξυπηρετούμενα Ανοίγματα (ΝPEs) συγκλίνοντας με τον μέσο όρο της ευρωζώνης, δηλαδή το 3%-4%.
Τέσσερα χρόνια μετά το τέλος των μνημονίων (21/8/2018) και λίγες μέρες πριν από την προδιαγεγραμμένη λήξη της ενισχυμένης εποπτείας (20/8/2022) οι ελληνικές τράπεζες αφήνουν πίσω τους την κληρονομιά δεκαετούς κρίσης, καθώς πέτυχαν τον στόχο εξυγίανσης των ισολογισμών τους από τα Μη Εξυπηρετούμενα Ανοίγματα (ΝPEs) συγκλίνοντας με τον μέσο όρο της ευρωζώνης, δηλαδή το 3%-4%.
Ο στόχος επετεύχθη πριν από το τέλος του 2022 και πλέον, όπως αποτυπώνεται στα οικονομικά αποτελέσματα του εξαμήνου, ο δείκτης ΝPE διαμορφώνεται κατά μέσο όρο στο 6,8% για τις τέσσερις συστημικές τράπεζες.
Ωστόσο, τα προβληματικά δάνεια που έφυγαν από τα βιβλία των τραπεζών δεν εξαφανίστηκαν ως διά μαγείας από την πραγματική οικονομία, αλλά πέρασαν στην πλειονότητά τους σε άλλα χέρια, των funds κυρίως, μέσω των τιτλοποιήσεων του προγράμματος «Ηρακλής», και τα έχουν αναλάβει οι εταιρείες διαχείρισης δανείων και πιστώσεων (servicers).
Μέσω του «Ηρακλή» τιτλοποιήθηκαν και «έφυγαν» από τους ισολογισμούς περί τα 50 δισ. ευρώ, ενώ άλλα 25 δισ. ευρώ πέρασαν απευθείας σε funds μέσω πώλησης. Καθοριστικής σημασίας στο να μη δημιουργηθεί νέα γενιά προβληματικών δανείων την περίοδο της πανδημίας ήταν τα μέτρα στήριξης των δανειοληπτών (μορατόριουμ, Γέφυρα Ι και Γέφυρα ΙΙ, προγράμματα step up των τραπεζών), καθώς κράτησαν χιλιάδες δάνεια ενήμερα και πολύ λίγα μετά τη λήξη των μέτρων «κοκκίνισαν».
Ετσι, στα βιβλία των τραπεζών βρίσκονται πλέον 11 δισ. ευρώ ub, σχεδόν το 1/10 σε σχέση με τον Μάρτιο του 2016 όταν έσπασε το φράγμα των 100 δισ. ευρώ προβληματικών δανείων, φτάνοντας στο ιστορικά υψηλότερο επίπεδο (107 δισ. ευρώ).
Αλλά για τους δανειολήπτες πολύ λίγη σημασία έχει αν το δάνειό τους τιτλοποιήθηκε ή όχι, αν χρωστάνε στην τράπεζα από την οποία πήραν το δάνειο ή σε κάποιο fund/servicer, που έχει μεγαλύτερη ευελιξία διαχείρισης σε σχέση με την τράπεζα για μια σειρά από λόγους. Το χρέος παραμένει χρέος.
Από την άλλη πλευρά πρέπει να είναι σαφές ότι ο «Ηρακλής», το ελληνικό πρόγραμμα παροχής κρατικών εγγυήσεων (που δρομολογήθηκε και πήρε το πρώτο πράσινο φως από την Ε.Ε. την άνοιξη του 2018) δεν αποτελεί εργαλείο για τη μείωση του ιδιωτικού χρέους και προστασία των ευάλωτων δανειοληπτών.
Ωστόσο δεν πρέπει να υποτιμάται η σημασία της εξυγίανσης των τραπεζικών ισολογισμών, καθώς η δραστική μείωση των «κόκκινων» δανείων είναι από τις πλέον καθοριστικές παραμέτρους που εξετάζουν οι οίκοι αξιολόγησης όσο η χώρα κυνηγάει την επενδυτική βαθμίδα.
Διαδοχικές κρίσεις
Οσο κι αν «ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται», μετά από μια δεκαετή κρίση χρέους, μια πανδημία -την οποία κρύβουν κάτω από την… ξαπλώστρα αλλά με την οποία δεν έχουμε ξεμπερδέψει-, μια ενεργειακή κρίση και όλα τα συμπαρομαρτούντα (πληθωρισμός, έκρηξη ακρίβειας), ο χειμώνας προβλέπεται… άγριος.
Προς το παρόν τα μηνύματα είναι ενθαρρυντικά: δεν υπάρχουν ενδείξεις αύξησης των προβληματικών δανείων. Σύμφωνα με πηγές της αγοράς, στα χαρτοφυλάκια των servicers το 70% των στεγαστικών δανείων (ρυθμισμένα) παραμένουν ενήμερα, ενώ για το υπόλοιπο 30% οι ρυθμίσεις «σκάνε». Γενικότερα, το ποσοστό των ρυθμισμένων που «χαλάνε» είναι πολύ μικρό και στην παρούσα φάση δεν εμπνέει ανησυχία. Οι servicers ρυθμίζουν σε μηναία βάση περί τα 500 εκατ. ευρώ. Σε κάθε περίπτωση, τράπεζες και servicers βρίσκονται σε αυξημένη ετοιμότητα καθώς πυκνώνουν τα σύννεφα της αβεβαιότητας.
Το μεγάλο στοίχημα όμως, εν μέσω αυτής της εξαιρετικά δύσκολης συγκυρίας και αβεβαιότητας, είναι πότε θα χαλαρώσει η «θηλιά» για το σύνολο της οικονομίας, ώστε χιλιάδες νοικοκυριά και επιχειρήσεις να επιστρέψουν σε συνθήκες κανονικότητας, δηλαδή σε απολύτως διαχειρίσιμα επίπεδα τραπεζικού δανεισμού και γενικότερα ιδιωτικού χρέους. Αυτό θα επιτρέψει και στις τράπεζες να πετύχουν τον κεντρικό τους στόχο, που είναι η επιστροφή στην τραπεζική κανονικότητα μέσω της πιστωτικής επέκτασης, καθώς διευρύνεται η πελατειακή βάση που έχει πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό.
Βέβαια η πορεία προς αυτή την κανονικότητα θα είναι για πολλούς επώδυνη, καθώς θα σηματοδοτήσει την απώλεια περιουσίας (Πτωχευτικός Κώδικας), αλλά και θα οδηγήσει σε σημαντικές ανακατατάξεις του επιχειρηματικού χάρτη.
Το χρονικό της κρίσης των τραπεζικών δανείων
Κάνοντας μια σύντομη αναδρομή στο πρόσφατο παρελθόν, αξίζει να επισημανθούν τα εξής:
► Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια από 7,5% το 2007 (10,2 δισ. ευρώ) διαμορφώθηκαν σε 38% (80 δισ. ευρώ) το 2014 και συνέχισαν να αυξάνονται και το 2015.
► Το 2015 ο ορισμός των προβληματικών δανείων διευρύνθηκε και από τότε περιλαμβάνονται και τα δάνεια αβέβαιης είσπραξης. Ετσι περάσαμε από τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια (Νοn Performing Loans) στα Μη Εξυπηρετούμενα Ανοίγματα (Νοn Performing Exposures-NPEs). Ετσι, στο πρώτο τρίμηνο του 2015 τα NPEs αυξήθηκαν κατά 1% φτάνοντας το 40,8% στο σύνολο των δανείων, δηλαδή λίγο πάνω από τα 100 δισ. ευρώ. Σημειώνεται ότι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αυξήθηκαν από 7,7% το 2009 σε 33,8% το 2014 (€78,5 δισ.). Με αναγωγή λόγω του νέου διευρυμένου ορισμού που περιλαμβάνει τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια καθώς και τα δάνεια αβέβαιης είσπραξης (NPEs), το ποσό αυτό ανεβαίνει στα 97 δισ.
► Οι Ελληνες δεν έγιναν στρατηγικοί κακοπληρωτές από τη μια μέρα στην άλλη. Η Ελλάδα ήταν η μοναδική χώρα στην Ε.Ε. που το ΑΠΕ της συρρικνώθηκε δραματικά -σχεδόν 25%- την περίοδο της 10ετούς κρίσης και η ανεργία άγγιξε το εφιαλτικό 30%, οδηγώντας σε έκρηξη των προβληματικών δανείων.
► Σε σχέση με τις ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών και την αντιμετώπιση του προβλήματος των ΝPEs: Η ανακεφαλαιοποίηση το 2015, που μόνο αχρείαστη δεν ήταν (είχαν προηγηθεί αυτές του 2012-2013), συνδέθηκε για πρώτη φορά με τη διαμόρφωση ενός συνολικού πλαισίου διαχείρισης των NPEs, ώστε να εκμηδενιστεί η πιθανότητα να χρειαστεί μια νέα ανακεφαλαιοποίηση και μάλιστα με δυσμενέστερους όρους, καθώς από το 2016 ισχύει η οδηγία για το bail in, δηλαδή της διάσωσης τραπεζικού ιδρύματος εκ των έσω (κούρεμα μετόχων, ομολογιούχων, καταθετών υπό όρους). Ταυτόχρονα χαρακτηρίστηκε αναγκαίο η Τράπεζα της Ελλάδας και το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας να παρακολουθούν στενά την πορεία μείωσης των Μη Εξυπηρετούμενων Ανοιγμάτων.
► Καταλυτικό ρόλο στην αντιμετώπιση του προβλήματος μέσω ρυθμίσεων που προέβλεπαν και διαγραφές έπαιξε η υιοθέτηση από τις τράπεζες του Κώδικα Δεοντολογίας της Τραπέζης της Ελλάδος, ο οποίος ισχύει και για τους servicers. Πράγματι μετά το 2016 οι τράπεζες «ανέβασαν» ταχύτητες.
► Παρά τα όποια προβλήματα και τις στρεβλώσεις κατά την εφαρμογή του, ο νόμος Κατσέλη/Σταθάκη αντιμετώπισε σε σημαντικό βαθμό το πρόβλημα της υπερχρέωσης και διέσωσε την πρώτη κύρια κατοικία χιλιάδων δανειοληπτών.
Άρτεμις Σπηλιώτη
Πηγή: efsyn.gr
Ωστόσο, τα προβληματικά δάνεια που έφυγαν από τα βιβλία των τραπεζών δεν εξαφανίστηκαν ως διά μαγείας από την πραγματική οικονομία, αλλά πέρασαν στην πλειονότητά τους σε άλλα χέρια, των funds κυρίως, μέσω των τιτλοποιήσεων του προγράμματος «Ηρακλής», και τα έχουν αναλάβει οι εταιρείες διαχείρισης δανείων και πιστώσεων (servicers).
Μέσω του «Ηρακλή» τιτλοποιήθηκαν και «έφυγαν» από τους ισολογισμούς περί τα 50 δισ. ευρώ, ενώ άλλα 25 δισ. ευρώ πέρασαν απευθείας σε funds μέσω πώλησης. Καθοριστικής σημασίας στο να μη δημιουργηθεί νέα γενιά προβληματικών δανείων την περίοδο της πανδημίας ήταν τα μέτρα στήριξης των δανειοληπτών (μορατόριουμ, Γέφυρα Ι και Γέφυρα ΙΙ, προγράμματα step up των τραπεζών), καθώς κράτησαν χιλιάδες δάνεια ενήμερα και πολύ λίγα μετά τη λήξη των μέτρων «κοκκίνισαν».
Ετσι, στα βιβλία των τραπεζών βρίσκονται πλέον 11 δισ. ευρώ ub, σχεδόν το 1/10 σε σχέση με τον Μάρτιο του 2016 όταν έσπασε το φράγμα των 100 δισ. ευρώ προβληματικών δανείων, φτάνοντας στο ιστορικά υψηλότερο επίπεδο (107 δισ. ευρώ).
Αλλά για τους δανειολήπτες πολύ λίγη σημασία έχει αν το δάνειό τους τιτλοποιήθηκε ή όχι, αν χρωστάνε στην τράπεζα από την οποία πήραν το δάνειο ή σε κάποιο fund/servicer, που έχει μεγαλύτερη ευελιξία διαχείρισης σε σχέση με την τράπεζα για μια σειρά από λόγους. Το χρέος παραμένει χρέος.
Από την άλλη πλευρά πρέπει να είναι σαφές ότι ο «Ηρακλής», το ελληνικό πρόγραμμα παροχής κρατικών εγγυήσεων (που δρομολογήθηκε και πήρε το πρώτο πράσινο φως από την Ε.Ε. την άνοιξη του 2018) δεν αποτελεί εργαλείο για τη μείωση του ιδιωτικού χρέους και προστασία των ευάλωτων δανειοληπτών.
Ωστόσο δεν πρέπει να υποτιμάται η σημασία της εξυγίανσης των τραπεζικών ισολογισμών, καθώς η δραστική μείωση των «κόκκινων» δανείων είναι από τις πλέον καθοριστικές παραμέτρους που εξετάζουν οι οίκοι αξιολόγησης όσο η χώρα κυνηγάει την επενδυτική βαθμίδα.
Οσο κι αν «ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται», μετά από μια δεκαετή κρίση χρέους, μια πανδημία -την οποία κρύβουν κάτω από την… ξαπλώστρα αλλά με την οποία δεν έχουμε ξεμπερδέψει-, μια ενεργειακή κρίση και όλα τα συμπαρομαρτούντα (πληθωρισμός, έκρηξη ακρίβειας), ο χειμώνας προβλέπεται… άγριος.
Προς το παρόν τα μηνύματα είναι ενθαρρυντικά: δεν υπάρχουν ενδείξεις αύξησης των προβληματικών δανείων. Σύμφωνα με πηγές της αγοράς, στα χαρτοφυλάκια των servicers το 70% των στεγαστικών δανείων (ρυθμισμένα) παραμένουν ενήμερα, ενώ για το υπόλοιπο 30% οι ρυθμίσεις «σκάνε». Γενικότερα, το ποσοστό των ρυθμισμένων που «χαλάνε» είναι πολύ μικρό και στην παρούσα φάση δεν εμπνέει ανησυχία. Οι servicers ρυθμίζουν σε μηναία βάση περί τα 500 εκατ. ευρώ. Σε κάθε περίπτωση, τράπεζες και servicers βρίσκονται σε αυξημένη ετοιμότητα καθώς πυκνώνουν τα σύννεφα της αβεβαιότητας.
Το μεγάλο στοίχημα όμως, εν μέσω αυτής της εξαιρετικά δύσκολης συγκυρίας και αβεβαιότητας, είναι πότε θα χαλαρώσει η «θηλιά» για το σύνολο της οικονομίας, ώστε χιλιάδες νοικοκυριά και επιχειρήσεις να επιστρέψουν σε συνθήκες κανονικότητας, δηλαδή σε απολύτως διαχειρίσιμα επίπεδα τραπεζικού δανεισμού και γενικότερα ιδιωτικού χρέους. Αυτό θα επιτρέψει και στις τράπεζες να πετύχουν τον κεντρικό τους στόχο, που είναι η επιστροφή στην τραπεζική κανονικότητα μέσω της πιστωτικής επέκτασης, καθώς διευρύνεται η πελατειακή βάση που έχει πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό.
Βέβαια η πορεία προς αυτή την κανονικότητα θα είναι για πολλούς επώδυνη, καθώς θα σηματοδοτήσει την απώλεια περιουσίας (Πτωχευτικός Κώδικας), αλλά και θα οδηγήσει σε σημαντικές ανακατατάξεις του επιχειρηματικού χάρτη.
Το χρονικό της κρίσης των τραπεζικών δανείων
Κάνοντας μια σύντομη αναδρομή στο πρόσφατο παρελθόν, αξίζει να επισημανθούν τα εξής:
► Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια από 7,5% το 2007 (10,2 δισ. ευρώ) διαμορφώθηκαν σε 38% (80 δισ. ευρώ) το 2014 και συνέχισαν να αυξάνονται και το 2015.
► Το 2015 ο ορισμός των προβληματικών δανείων διευρύνθηκε και από τότε περιλαμβάνονται και τα δάνεια αβέβαιης είσπραξης. Ετσι περάσαμε από τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια (Νοn Performing Loans) στα Μη Εξυπηρετούμενα Ανοίγματα (Νοn Performing Exposures-NPEs). Ετσι, στο πρώτο τρίμηνο του 2015 τα NPEs αυξήθηκαν κατά 1% φτάνοντας το 40,8% στο σύνολο των δανείων, δηλαδή λίγο πάνω από τα 100 δισ. ευρώ. Σημειώνεται ότι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αυξήθηκαν από 7,7% το 2009 σε 33,8% το 2014 (€78,5 δισ.). Με αναγωγή λόγω του νέου διευρυμένου ορισμού που περιλαμβάνει τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια καθώς και τα δάνεια αβέβαιης είσπραξης (NPEs), το ποσό αυτό ανεβαίνει στα 97 δισ.
► Οι Ελληνες δεν έγιναν στρατηγικοί κακοπληρωτές από τη μια μέρα στην άλλη. Η Ελλάδα ήταν η μοναδική χώρα στην Ε.Ε. που το ΑΠΕ της συρρικνώθηκε δραματικά -σχεδόν 25%- την περίοδο της 10ετούς κρίσης και η ανεργία άγγιξε το εφιαλτικό 30%, οδηγώντας σε έκρηξη των προβληματικών δανείων.
► Σε σχέση με τις ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών και την αντιμετώπιση του προβλήματος των ΝPEs: Η ανακεφαλαιοποίηση το 2015, που μόνο αχρείαστη δεν ήταν (είχαν προηγηθεί αυτές του 2012-2013), συνδέθηκε για πρώτη φορά με τη διαμόρφωση ενός συνολικού πλαισίου διαχείρισης των NPEs, ώστε να εκμηδενιστεί η πιθανότητα να χρειαστεί μια νέα ανακεφαλαιοποίηση και μάλιστα με δυσμενέστερους όρους, καθώς από το 2016 ισχύει η οδηγία για το bail in, δηλαδή της διάσωσης τραπεζικού ιδρύματος εκ των έσω (κούρεμα μετόχων, ομολογιούχων, καταθετών υπό όρους). Ταυτόχρονα χαρακτηρίστηκε αναγκαίο η Τράπεζα της Ελλάδας και το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας να παρακολουθούν στενά την πορεία μείωσης των Μη Εξυπηρετούμενων Ανοιγμάτων.
► Καταλυτικό ρόλο στην αντιμετώπιση του προβλήματος μέσω ρυθμίσεων που προέβλεπαν και διαγραφές έπαιξε η υιοθέτηση από τις τράπεζες του Κώδικα Δεοντολογίας της Τραπέζης της Ελλάδος, ο οποίος ισχύει και για τους servicers. Πράγματι μετά το 2016 οι τράπεζες «ανέβασαν» ταχύτητες.
► Παρά τα όποια προβλήματα και τις στρεβλώσεις κατά την εφαρμογή του, ο νόμος Κατσέλη/Σταθάκη αντιμετώπισε σε σημαντικό βαθμό το πρόβλημα της υπερχρέωσης και διέσωσε την πρώτη κύρια κατοικία χιλιάδων δανειοληπτών.
Άρτεμις Σπηλιώτη
Πηγή: efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου