Ψηφιακό χρήμα και κρυπτονομίσματα
Σε σχέση με μερικά χρόνια πίσω, έχουμε σήμερα εξοικειωθεί περισσότερο με τις ηλεκτρονικές συναλλαγές και η καθημερινή χρήση μετρητών ολοένα και μειώνεται. Οι ηλεκτρονικές συναλλαγές είναι γρηγορότερες, προωθούνται από τις τράπεζες και τις κυβερνήσεις και δίνουν περισσότερες εμπορικές δυνατότητες καθώς επιτρέπουν δοσοληψίες που δεν θα μπορούσαν να πραγματοποιούνται τόσο εύκολα, όπως οι αγορές μέσω διαδικτύου. Πόσο απέχουν όμως οι ηλεκτρονικές συναλλαγές που εκτελούμε καθημερινά με ψηφιακό χρήμα από τα κρυπτονομίσματα και τις συναλλαγές με αυτά; Παραδόξως, το κυριότερο στοιχείο που τα συνδέει ίσως να είναι η απαραίτητη και στις δύο περιπτώσεις μεσολάβηση του δικτύου καθώς οι διαφορές τους είναι πολύ πιο ουσιαστικές.
Το ψηφιακό χρήμα σε αντίθεση με το φυσικό χρήμα που μπορεί να βρίσκεται σε ένα μόνο σημείο κάθε φορά, μπορεί εύκολα να αντιγράφεται και επομένως να πολλαπλασιάζεται καθιστώντας έτσι εφικτές πολλαπλές πληρωμές. Δεν διαφέρει από αυτό που κάνει κάθε τράπεζα αυτή τη στιγμή και το γνωρίζουμε ως μόχλευση (leverage). Αυτή η δυνατότητα που παρέχει το σύστημα στις τράπεζες, να διαθέτουν μεγαλύτερο παθητικό από ενεργητικό, δανείζοντας με απλά λόγια περισσότερα από όσα έχουν διαθέσιμα, δεν είναι παρά μία ελεγχόμενη αντιγραφή ψηφιακού χρήματος. Θεωρητικά αυτή η πρακτική είναι εποπτευόμενη και καλύπτεται, εφόσον βρίσκεται σε προκαθορισμένα όρια, από τις Κεντρικές Τράπεζες και επομένως τις κυβερνήσεις. Στην πράξη μιλάμε για έκθεση σε ρίσκο με εγγυητή τις κυβερνήσεις. Δηλαδή σε περίπτωση χρεοκοπίας, απάτης ή οποιασδήποτε εν γένει αδυναμίας εκ μέρους των τραπεζών να καλύψουν τη μόχλευσή τους, εκείνος που καλείται να καλύψει το δημιουργηθέν χρέος είναι πάντοτε ο λαός. Και είναι πολλές εκείνες οι περιπτώσεις που ο λαός πλήρωσε τις συνέπειες αυτής της κατάστασης, έχοντας οριστεί εν αγνοία του εγγυητής της “εύρυθμης” λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Πως όμως ένα ψηφιακό νόμισμα θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς να μπορεί να αντιγραφεί ανεξέλεγκτα και ταυτόχρονα να διακινείται δίχως την εγγύηση κάποια Αρχής;
Εφόσον αυτές οι πληρωμές δεν πραγματοποιούνται εντός ενός θεσμικού πλαισίου όπως συμβαίνει με την τραπεζική μόχλευση ή δεν μπορούν να εγγραφούν ως χρέος, είναι αυτονόητο ότι δημιουργείται πρόβλημα πολλαπλών πληρωμών, και επομένως φερεγγυότητας των συναλλαγών με τέτοια ψηφιακά νομίσματα. Το Bitcoin δημιουργήθηκε ακριβώς στη λογική αυτή, ώστε να μπορεί να αποτελεί ψηφιακό χρήμα που δεν θα ελέγχεται κεντρικά και την ίδια στιγμή να μην είναι δυνατή η εσκεμμένη ή ακούσια αντιγραφή του. Το Bitcoin αποτελείται από ένα εικονικό δίκτυο που επιτρέπει στους χρήστες του να μεταφέρουν ψηφιακά νομίσματα, που βασίζονται στις αρχές της κρυπτογραφίας, μεταξύ τους. Κάθε Bitcoin αποτελείται από μία μοναδική αλυσίδα ψηφιακών υπογραφών που αποθηκεύονται σε ένα ψηφιακό πορτοφόλι που βρίσκεται συνήθως εγκατεστημένο στον υπολογιστή του κάθε χρήστη. Το πορτοφόλι αυτό δημιουργεί “κλειδιά” που χρησιμοποιούνται για την αποστολή και την παραλαβή νομισμάτων. Συναλλαγή σε Bitcoin πραγματοποιείται όταν ο σημερινός κάτοχος του νομίσματος χρησιμοποιεί ένα τέτοιο ιδιωτικό ψηφιακό κλειδί για να εγκρίνει την προσθήκη του κλειδιού του παραλήπτη σε μια σειρά προηγούμενων συναλλαγών. Στη συνέχεια, το νόμισμα μεταφέρεται και εμφανίζεται πλέον στο πορτοφόλι του παραλήπτη με ένα καταγεγραμμένο ιστορικό συναλλαγών, συμπεριλαμβανομένης αυτής που ολοκληρώθηκε τελευταία. Αυτή η καταγραφή των συναλλαγών που ονομάζεται blockchain είναι η θεμελιώδης καινοτομία στην οποία βασίστηκε κάθε καινούργιο κρυπτονόμισμα.
Διατηρώντας το Bitcoin δημόσιο το πλήρες αρχείο των συναλλαγών εντός του δικτύου του, λύνει το πρόβλημα της διπλής αντιγραφής του. Η πρώτη συναλλαγή που πραγματοποιείται με ένα Bitcoin είναι εκείνη που καταγράφεται και αποκλείεται επομένως κάθε επόμενη από τον ίδιο χρήστη. Και αυτό συμβαίνει δίχως τη διαμεσολάβηση κάποιου κεντρικού φορέα – μιας τράπεζας ή μίας επιτροπής ελέγχου κεφαλαίου – πρόκειται επομένως για μία αποκεντρωμένη διαδικασία. Ταυτόχρονα για την αποκρυπτογράφηση και υποκλοπή Bitcoin, απαιτείται τόση υπολογιστική ισχύς που, ακόμα και στην περίπτωση που αυτό θα ήταν τεχνικά εφικτό, θα ήταν ασύμφορο. Απεναντίας οι δημιουργοί του Bitcoin έδωσαν κίνητρα ώστε οι χρήστες που το επιθυμούν να κάνουν χρήση αυτής της υπολογιστικής ισχύος – καταναλώνοντας φυσικά και την απαραίτητη ενέργεια – ώστε να δημιουργούν νέα Bitcoin, αυτό που ονομάζεται εξόρυξη (Mining). Επομένως, θεωρητικά οποιοσδήποτε έχει απλές γνώσεις κώδικα και έναν υπολογιστή μπορεί να εξορύξει καινούργια Bitcoin. Αυτή η διαδικασία, με απλά λόγια, περιλαμβάνει επίλυση κρυπτογραφικών προβλημάτων αυξανόμενης με τον καιρό δυσκολίας, και ακολουθεί μια ασυμπτωτική τροχιά ως προς το πλήθος των Bitcoin που μπορεί να παραχθούν συνολικά. Καθώς υπολογίζεται ότι ο ρυθμός παραγωγής νέων Bitcoin μειώνεται κατά 50% κάθε 4 χρόνια και έως σήμερα έχουν παραχθεί 19 εκατομμύρια, αναμένεται μέχρι το 2140 να έχει τερματιστεί αυτή η διαδικασία και να έχουν παραχθεί συνολικά 21 εκατομμύρια Bitcoin, που είναι και το μέγιστο πλήθος. Για την ακρίβεια αυτό είναι το ασυμπτωτικό πλήθος.
Ανωνυμία και ιδιωτικότητα συναλλαγών
Οι συναλλαγές σε κρυπτονόμισμα θεωρούνται σε κάποιες περιοχές του πλανήτη παράνομες. Πιο μεγάλη αίσθηση έχει προκαλέσει η απαγόρευση συναλλαγών που επέβαλε η Κίνα στα τέλη του 2021, με συνολικά 9 χώρες ως τώρα να έχουν προχωρήσει σε ανάλογα μέτρα, ενώ σε άλλες όπως οι ΗΠΑ επιχειρείται προσπάθεια εξεύρεσης ρυθμιστικών κανόνων. Ο πόλεμος στην Ουκρανία όμως κατέδειξε κάποιες από τις δυνατότητες των κρυπτονομισμάτων. Μετά την εισβολή της Ρωσίας η ουκρανική κυβέρνηση απευθύνθηκε για βοήθεια στη διεθνή κοινότητα δημιουργώντας δύο διαφορετικά ταμεία, ένα για ανθρωπιστική βοήθεια και ένα για εξοπλισμούς, δεχόμενοι δωρεές σε κρυπτονομίσματα. Το ύψος της βοήθειας έφτασε σε αξία τα 100 εκατομμύρια δολάρια και όπως ανακοίνωσε η ουκρανική κυβέρνηση, είχαν τη δυνατότητα να λάβουν αυτά τα κεφάλαια άμεσα αφού δεν μεσολαβούσαν καθυστερήσεις στις συναλλαγές.
Η Ρωσία όμως φαίνεται ότι βρίσκεται μερικά βήματα πιο μπροστά σε αυτό το ζήτημα. Από το 2014 και την προσάρτηση της Κριμαίας είχαν επιβληθεί εναντίον της οι πρώτες οικονομικές κυρώσεις, οι οποίες κλιμακώθηκαν μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Τους πρώτους μήνες του πολέμου η μετατροπή ρωσικών ρουβλιών σε κρυπτονομίσματα είχαν υπερδιπλασιαστεί σε μία προσπάθεια να προφυλαχτούν κεφάλαια από την υποτίμηση του νομίσματος αλλά και να συνεχιστούν κάποιες οικονομικές δραστηριότητες παρά τις κυρώσεις στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Η ανωνυμία των συναλλαγών μπορεί να παρακάμπτει τις διεθνείς οικονομικές κυρώσεις, μέχρι ενός σημείου. Παρόλο που κάθε συναλλαγή σε κρυπτονόμισμα είναι δημόσια, ταυτόχρονα είναι και ανώνυμη καθώς η ιχνηλάτηση κάθε συναλλαγής απαιτεί, μεταξύ άλλων, τη γνώση των “ιδιοκτητών” των κλειδιών που εγγράφονται σε αυτή. Στο παρελθόν το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ κατάφερε να εντοπίσει και να κατασχέσει συναλλαγές σε κρυπτονόμισμα όπως στην περίπτωση της Colonial Pipeline που κατέβαλε σε ομάδα hacker λύτρα αξίας 2,3 εκατομμυρίων δολαρίων σε Bitcoin. Η ανωνυμία διαφέρει από την ιδιωτικότητα.
Μελλοντικό νόμισμα ή φούσκα;
Η συζήτηση και τα δημοσιεύματα σχετικά με τα Κρυπτονομίσματα είναι ολοένα και πιο συχνά. Ραγδαία είναι και η ανάπτυξη των διαφόρων Κρυπτονομισμάτων. Βασιζόμενοι στην τεχνολογία του Bitcoin έχουν δημιουργηθεί πάρα πολλά διαφορετικά κρυπτονομίσματα. Υπολογίζεται ότι σήμερα υπάρχουν περισσότερα από 18.000 διαφορετικά κρυπτονομίσματα σε κυκλοφορία, τα περισσότερα από αυτά ασήμαντης αξίας. Τι είναι όμως αυτό που καθορίζει την αξία κάθε κρυπτονομίσματος; Παρόλο που η τρέχουσα τιμή αγοράς ενός κρυπτονομίσματος ακολουθεί την ίδια συλλογιστική με την αγορά μετοχών εταιρειών ή αγαθών όπως ο χρυσός, το πετρέλαιο κ.α. στην πραγματικότητα οι διακυμάνσεις στις τιμές δεν θα μπορούσαν να ακολουθούν την ίδια τάση. Η διαμόρφωση των ισοτιμιών τους σημειώνει τέτοιες διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια μιας ημέρας, που καθιστούν αυτή την Αγορά – των ισοτιμιών ανάμεσα στα κρυπτονομίσματα κυρίως με το δολάριο – ως την πλέον ρευστή και ασταθή ανάμεσα στις χρηματιστικές αγορές. Πεδίο δόξης λαμπρό για κερδοσκόπους και τυχοδιώκτες και φυσικά επικίνδυνο έδαφος για όσους πιστέψουν πως θα επιτύχουν εύκολα κέρδη.
Ένας από τους σημαντικούς οικονομολόγους του 20ου αιώνα, ο Hyman Minsky, του οποίου οι μετά-κεϋνσιανές απόψεις είχαν αγνοηθεί μέχρι το 2008 και την κρίση των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ, έλεγε ότι ο καθένας μπορεί εύκολα να δημιουργήσει χρήμα, όμως το δύσκολο είναι να γίνει αυτό αποδεκτό. Αυτή η παρατήρηση βρίσκει απόλυτη εφαρμογή σε κάθε κρυπτονόμισμα. Αν και η δημιουργία του Bitcoin, ως προς το τεχνικό του μέρος είναι ιδιαιτέρως ευφυής και καινοτόμα, η κοινωνική χρησιμότητά του κάθε άλλο παρά προφανής είναι. Το πέρασμά τους σε χρήμα, ως μέσο κυκλοφορίας και συνεπώς ως η νομισματική του έκφραση, ενέχει δυσκολίες που πηγάζουν από μία θεμελιώδη διαφορά από κάθε “παραδοσιακό” νόμισμα· την απουσία των εγγυήσεων και του ελέγχου που παρέχει μία Κεντρική Τράπεζα. Και ακριβώς εκεί βρίσκεται η αντίφαση.
Μένει να δούμε αν και κατά πόσο κάποιο Κρυπτονόμισμα, από τα υπάρχοντα ή εκείνα που θα δημιουργηθούν μελλοντικά, θα μπορούσε στο μέλλον να παίξει έναν διαφορετικό ρόλο, αν και αυτό θα απαιτούσε μια διαφορετική σε δομή οικονομία από αυτή που ξέρουμε σήμερα. Άλλωστε και η μετάβαση από ένα νόμισμα που η αξία του μετριόταν από το ποσοστό της καθαρότητας σε κάποιο πολύτιμο μέταλλο σε συναλλαγές με πιστώσεις βάσει κρατικών εγγυήσεων δεν έμοιαζε τότε που ξεκίνησε να διαδίδεται ως κάτι προφανές.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι, καθώς τα κρυπτονομίσματα έχουν αυτόν τον αποκεντρωμένο χαρακτήρα εφόσον δεν βασίζονται στις εγγυήσεις Κεντρικών Τραπεζών και ως εκ τούτου σε κυβερνήσεις, έχουν θεωρηθεί από αρκετούς ως μια εναλλακτική στην τραπεζική κυριαρχία της καπιταλιστικής οικονομίας. Στην πραγματικότητα πρόκειται για την πλήρη απελευθέρωσή της από κάθε παρέμβαση, όπως εκείνη μιας Κεντρικής Τράπεζας στο εθνικό νόμισμα. Φυσικά σε έναν υποθετικό κόσμο που οι Κεντρικές Τράπεζες θα λειτουργούσαν με γνώμονα την οικονομική ευημερία των πολλών, αυτό το επιχείρημα δεν θα είχε καμία ιδιαίτερη ισχύ. Αντιθέτως, αποδεχόμενοι ως θέσφατο τον σημερινό ρόλο των Κεντρικών Τραπεζών που ως προέκταση των πολιτικών τους επιλογών εξυπηρετούν το συμφέρον μιας συγκεκριμένης ιδεολογίας, προτάσσεται ως εναλλακτική η κατάργησή τους βγάζοντας από την εξίσωση την πολιτική που έχει επικρατήσει. Η επικράτηση ενός νομίσματος με διαφορετική χρηματοοικονομική δομή, τέτοια ώστε να ακύρωνε την υπάρχουσα κατάσταση, φαντάζει ως μια εύκολη λύση στα αδιέξοδα του καπιταλισμού, ακόμα και ως προοπτική της ανατροπής του. Για το πρώτο θα ήταν πιθανόν κάτι αναμενόμενο. Ο καπιταλισμός έχει δείξει πως όχι μόνο προσαρμόζεται στις αλλαγές αλλά και ότι τις χρησιμοποιεί για να σκληρύνει κι άλλο. Η ανατροπή όμως του καπιταλισμού δεν μπορεί να γίνει δίχως θεμελιώδεις ρήξεις στις παραγωγικές σχέσεις. Το νόμισμα τότε ίσως να ακολουθούσε.
Νίκος Καψάλης
Πηγή: imerodromos.gr
Σε σχέση με μερικά χρόνια πίσω, έχουμε σήμερα εξοικειωθεί περισσότερο με τις ηλεκτρονικές συναλλαγές και η καθημερινή χρήση μετρητών ολοένα και μειώνεται. Οι ηλεκτρονικές συναλλαγές είναι γρηγορότερες, προωθούνται από τις τράπεζες και τις κυβερνήσεις και δίνουν περισσότερες εμπορικές δυνατότητες καθώς επιτρέπουν δοσοληψίες που δεν θα μπορούσαν να πραγματοποιούνται τόσο εύκολα, όπως οι αγορές μέσω διαδικτύου. Πόσο απέχουν όμως οι ηλεκτρονικές συναλλαγές που εκτελούμε καθημερινά με ψηφιακό χρήμα από τα κρυπτονομίσματα και τις συναλλαγές με αυτά; Παραδόξως, το κυριότερο στοιχείο που τα συνδέει ίσως να είναι η απαραίτητη και στις δύο περιπτώσεις μεσολάβηση του δικτύου καθώς οι διαφορές τους είναι πολύ πιο ουσιαστικές.
Το ψηφιακό χρήμα σε αντίθεση με το φυσικό χρήμα που μπορεί να βρίσκεται σε ένα μόνο σημείο κάθε φορά, μπορεί εύκολα να αντιγράφεται και επομένως να πολλαπλασιάζεται καθιστώντας έτσι εφικτές πολλαπλές πληρωμές. Δεν διαφέρει από αυτό που κάνει κάθε τράπεζα αυτή τη στιγμή και το γνωρίζουμε ως μόχλευση (leverage). Αυτή η δυνατότητα που παρέχει το σύστημα στις τράπεζες, να διαθέτουν μεγαλύτερο παθητικό από ενεργητικό, δανείζοντας με απλά λόγια περισσότερα από όσα έχουν διαθέσιμα, δεν είναι παρά μία ελεγχόμενη αντιγραφή ψηφιακού χρήματος. Θεωρητικά αυτή η πρακτική είναι εποπτευόμενη και καλύπτεται, εφόσον βρίσκεται σε προκαθορισμένα όρια, από τις Κεντρικές Τράπεζες και επομένως τις κυβερνήσεις. Στην πράξη μιλάμε για έκθεση σε ρίσκο με εγγυητή τις κυβερνήσεις. Δηλαδή σε περίπτωση χρεοκοπίας, απάτης ή οποιασδήποτε εν γένει αδυναμίας εκ μέρους των τραπεζών να καλύψουν τη μόχλευσή τους, εκείνος που καλείται να καλύψει το δημιουργηθέν χρέος είναι πάντοτε ο λαός. Και είναι πολλές εκείνες οι περιπτώσεις που ο λαός πλήρωσε τις συνέπειες αυτής της κατάστασης, έχοντας οριστεί εν αγνοία του εγγυητής της “εύρυθμης” λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Πως όμως ένα ψηφιακό νόμισμα θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς να μπορεί να αντιγραφεί ανεξέλεγκτα και ταυτόχρονα να διακινείται δίχως την εγγύηση κάποια Αρχής;
Εφόσον αυτές οι πληρωμές δεν πραγματοποιούνται εντός ενός θεσμικού πλαισίου όπως συμβαίνει με την τραπεζική μόχλευση ή δεν μπορούν να εγγραφούν ως χρέος, είναι αυτονόητο ότι δημιουργείται πρόβλημα πολλαπλών πληρωμών, και επομένως φερεγγυότητας των συναλλαγών με τέτοια ψηφιακά νομίσματα. Το Bitcoin δημιουργήθηκε ακριβώς στη λογική αυτή, ώστε να μπορεί να αποτελεί ψηφιακό χρήμα που δεν θα ελέγχεται κεντρικά και την ίδια στιγμή να μην είναι δυνατή η εσκεμμένη ή ακούσια αντιγραφή του. Το Bitcoin αποτελείται από ένα εικονικό δίκτυο που επιτρέπει στους χρήστες του να μεταφέρουν ψηφιακά νομίσματα, που βασίζονται στις αρχές της κρυπτογραφίας, μεταξύ τους. Κάθε Bitcoin αποτελείται από μία μοναδική αλυσίδα ψηφιακών υπογραφών που αποθηκεύονται σε ένα ψηφιακό πορτοφόλι που βρίσκεται συνήθως εγκατεστημένο στον υπολογιστή του κάθε χρήστη. Το πορτοφόλι αυτό δημιουργεί “κλειδιά” που χρησιμοποιούνται για την αποστολή και την παραλαβή νομισμάτων. Συναλλαγή σε Bitcoin πραγματοποιείται όταν ο σημερινός κάτοχος του νομίσματος χρησιμοποιεί ένα τέτοιο ιδιωτικό ψηφιακό κλειδί για να εγκρίνει την προσθήκη του κλειδιού του παραλήπτη σε μια σειρά προηγούμενων συναλλαγών. Στη συνέχεια, το νόμισμα μεταφέρεται και εμφανίζεται πλέον στο πορτοφόλι του παραλήπτη με ένα καταγεγραμμένο ιστορικό συναλλαγών, συμπεριλαμβανομένης αυτής που ολοκληρώθηκε τελευταία. Αυτή η καταγραφή των συναλλαγών που ονομάζεται blockchain είναι η θεμελιώδης καινοτομία στην οποία βασίστηκε κάθε καινούργιο κρυπτονόμισμα.
Διατηρώντας το Bitcoin δημόσιο το πλήρες αρχείο των συναλλαγών εντός του δικτύου του, λύνει το πρόβλημα της διπλής αντιγραφής του. Η πρώτη συναλλαγή που πραγματοποιείται με ένα Bitcoin είναι εκείνη που καταγράφεται και αποκλείεται επομένως κάθε επόμενη από τον ίδιο χρήστη. Και αυτό συμβαίνει δίχως τη διαμεσολάβηση κάποιου κεντρικού φορέα – μιας τράπεζας ή μίας επιτροπής ελέγχου κεφαλαίου – πρόκειται επομένως για μία αποκεντρωμένη διαδικασία. Ταυτόχρονα για την αποκρυπτογράφηση και υποκλοπή Bitcoin, απαιτείται τόση υπολογιστική ισχύς που, ακόμα και στην περίπτωση που αυτό θα ήταν τεχνικά εφικτό, θα ήταν ασύμφορο. Απεναντίας οι δημιουργοί του Bitcoin έδωσαν κίνητρα ώστε οι χρήστες που το επιθυμούν να κάνουν χρήση αυτής της υπολογιστικής ισχύος – καταναλώνοντας φυσικά και την απαραίτητη ενέργεια – ώστε να δημιουργούν νέα Bitcoin, αυτό που ονομάζεται εξόρυξη (Mining). Επομένως, θεωρητικά οποιοσδήποτε έχει απλές γνώσεις κώδικα και έναν υπολογιστή μπορεί να εξορύξει καινούργια Bitcoin. Αυτή η διαδικασία, με απλά λόγια, περιλαμβάνει επίλυση κρυπτογραφικών προβλημάτων αυξανόμενης με τον καιρό δυσκολίας, και ακολουθεί μια ασυμπτωτική τροχιά ως προς το πλήθος των Bitcoin που μπορεί να παραχθούν συνολικά. Καθώς υπολογίζεται ότι ο ρυθμός παραγωγής νέων Bitcoin μειώνεται κατά 50% κάθε 4 χρόνια και έως σήμερα έχουν παραχθεί 19 εκατομμύρια, αναμένεται μέχρι το 2140 να έχει τερματιστεί αυτή η διαδικασία και να έχουν παραχθεί συνολικά 21 εκατομμύρια Bitcoin, που είναι και το μέγιστο πλήθος. Για την ακρίβεια αυτό είναι το ασυμπτωτικό πλήθος.
Ανωνυμία και ιδιωτικότητα συναλλαγών
Οι συναλλαγές σε κρυπτονόμισμα θεωρούνται σε κάποιες περιοχές του πλανήτη παράνομες. Πιο μεγάλη αίσθηση έχει προκαλέσει η απαγόρευση συναλλαγών που επέβαλε η Κίνα στα τέλη του 2021, με συνολικά 9 χώρες ως τώρα να έχουν προχωρήσει σε ανάλογα μέτρα, ενώ σε άλλες όπως οι ΗΠΑ επιχειρείται προσπάθεια εξεύρεσης ρυθμιστικών κανόνων. Ο πόλεμος στην Ουκρανία όμως κατέδειξε κάποιες από τις δυνατότητες των κρυπτονομισμάτων. Μετά την εισβολή της Ρωσίας η ουκρανική κυβέρνηση απευθύνθηκε για βοήθεια στη διεθνή κοινότητα δημιουργώντας δύο διαφορετικά ταμεία, ένα για ανθρωπιστική βοήθεια και ένα για εξοπλισμούς, δεχόμενοι δωρεές σε κρυπτονομίσματα. Το ύψος της βοήθειας έφτασε σε αξία τα 100 εκατομμύρια δολάρια και όπως ανακοίνωσε η ουκρανική κυβέρνηση, είχαν τη δυνατότητα να λάβουν αυτά τα κεφάλαια άμεσα αφού δεν μεσολαβούσαν καθυστερήσεις στις συναλλαγές.
Η Ρωσία όμως φαίνεται ότι βρίσκεται μερικά βήματα πιο μπροστά σε αυτό το ζήτημα. Από το 2014 και την προσάρτηση της Κριμαίας είχαν επιβληθεί εναντίον της οι πρώτες οικονομικές κυρώσεις, οι οποίες κλιμακώθηκαν μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Τους πρώτους μήνες του πολέμου η μετατροπή ρωσικών ρουβλιών σε κρυπτονομίσματα είχαν υπερδιπλασιαστεί σε μία προσπάθεια να προφυλαχτούν κεφάλαια από την υποτίμηση του νομίσματος αλλά και να συνεχιστούν κάποιες οικονομικές δραστηριότητες παρά τις κυρώσεις στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Η ανωνυμία των συναλλαγών μπορεί να παρακάμπτει τις διεθνείς οικονομικές κυρώσεις, μέχρι ενός σημείου. Παρόλο που κάθε συναλλαγή σε κρυπτονόμισμα είναι δημόσια, ταυτόχρονα είναι και ανώνυμη καθώς η ιχνηλάτηση κάθε συναλλαγής απαιτεί, μεταξύ άλλων, τη γνώση των “ιδιοκτητών” των κλειδιών που εγγράφονται σε αυτή. Στο παρελθόν το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ κατάφερε να εντοπίσει και να κατασχέσει συναλλαγές σε κρυπτονόμισμα όπως στην περίπτωση της Colonial Pipeline που κατέβαλε σε ομάδα hacker λύτρα αξίας 2,3 εκατομμυρίων δολαρίων σε Bitcoin. Η ανωνυμία διαφέρει από την ιδιωτικότητα.
Μελλοντικό νόμισμα ή φούσκα;
Η συζήτηση και τα δημοσιεύματα σχετικά με τα Κρυπτονομίσματα είναι ολοένα και πιο συχνά. Ραγδαία είναι και η ανάπτυξη των διαφόρων Κρυπτονομισμάτων. Βασιζόμενοι στην τεχνολογία του Bitcoin έχουν δημιουργηθεί πάρα πολλά διαφορετικά κρυπτονομίσματα. Υπολογίζεται ότι σήμερα υπάρχουν περισσότερα από 18.000 διαφορετικά κρυπτονομίσματα σε κυκλοφορία, τα περισσότερα από αυτά ασήμαντης αξίας. Τι είναι όμως αυτό που καθορίζει την αξία κάθε κρυπτονομίσματος; Παρόλο που η τρέχουσα τιμή αγοράς ενός κρυπτονομίσματος ακολουθεί την ίδια συλλογιστική με την αγορά μετοχών εταιρειών ή αγαθών όπως ο χρυσός, το πετρέλαιο κ.α. στην πραγματικότητα οι διακυμάνσεις στις τιμές δεν θα μπορούσαν να ακολουθούν την ίδια τάση. Η διαμόρφωση των ισοτιμιών τους σημειώνει τέτοιες διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια μιας ημέρας, που καθιστούν αυτή την Αγορά – των ισοτιμιών ανάμεσα στα κρυπτονομίσματα κυρίως με το δολάριο – ως την πλέον ρευστή και ασταθή ανάμεσα στις χρηματιστικές αγορές. Πεδίο δόξης λαμπρό για κερδοσκόπους και τυχοδιώκτες και φυσικά επικίνδυνο έδαφος για όσους πιστέψουν πως θα επιτύχουν εύκολα κέρδη.
Ένας από τους σημαντικούς οικονομολόγους του 20ου αιώνα, ο Hyman Minsky, του οποίου οι μετά-κεϋνσιανές απόψεις είχαν αγνοηθεί μέχρι το 2008 και την κρίση των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ, έλεγε ότι ο καθένας μπορεί εύκολα να δημιουργήσει χρήμα, όμως το δύσκολο είναι να γίνει αυτό αποδεκτό. Αυτή η παρατήρηση βρίσκει απόλυτη εφαρμογή σε κάθε κρυπτονόμισμα. Αν και η δημιουργία του Bitcoin, ως προς το τεχνικό του μέρος είναι ιδιαιτέρως ευφυής και καινοτόμα, η κοινωνική χρησιμότητά του κάθε άλλο παρά προφανής είναι. Το πέρασμά τους σε χρήμα, ως μέσο κυκλοφορίας και συνεπώς ως η νομισματική του έκφραση, ενέχει δυσκολίες που πηγάζουν από μία θεμελιώδη διαφορά από κάθε “παραδοσιακό” νόμισμα· την απουσία των εγγυήσεων και του ελέγχου που παρέχει μία Κεντρική Τράπεζα. Και ακριβώς εκεί βρίσκεται η αντίφαση.
Μένει να δούμε αν και κατά πόσο κάποιο Κρυπτονόμισμα, από τα υπάρχοντα ή εκείνα που θα δημιουργηθούν μελλοντικά, θα μπορούσε στο μέλλον να παίξει έναν διαφορετικό ρόλο, αν και αυτό θα απαιτούσε μια διαφορετική σε δομή οικονομία από αυτή που ξέρουμε σήμερα. Άλλωστε και η μετάβαση από ένα νόμισμα που η αξία του μετριόταν από το ποσοστό της καθαρότητας σε κάποιο πολύτιμο μέταλλο σε συναλλαγές με πιστώσεις βάσει κρατικών εγγυήσεων δεν έμοιαζε τότε που ξεκίνησε να διαδίδεται ως κάτι προφανές.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι, καθώς τα κρυπτονομίσματα έχουν αυτόν τον αποκεντρωμένο χαρακτήρα εφόσον δεν βασίζονται στις εγγυήσεις Κεντρικών Τραπεζών και ως εκ τούτου σε κυβερνήσεις, έχουν θεωρηθεί από αρκετούς ως μια εναλλακτική στην τραπεζική κυριαρχία της καπιταλιστικής οικονομίας. Στην πραγματικότητα πρόκειται για την πλήρη απελευθέρωσή της από κάθε παρέμβαση, όπως εκείνη μιας Κεντρικής Τράπεζας στο εθνικό νόμισμα. Φυσικά σε έναν υποθετικό κόσμο που οι Κεντρικές Τράπεζες θα λειτουργούσαν με γνώμονα την οικονομική ευημερία των πολλών, αυτό το επιχείρημα δεν θα είχε καμία ιδιαίτερη ισχύ. Αντιθέτως, αποδεχόμενοι ως θέσφατο τον σημερινό ρόλο των Κεντρικών Τραπεζών που ως προέκταση των πολιτικών τους επιλογών εξυπηρετούν το συμφέρον μιας συγκεκριμένης ιδεολογίας, προτάσσεται ως εναλλακτική η κατάργησή τους βγάζοντας από την εξίσωση την πολιτική που έχει επικρατήσει. Η επικράτηση ενός νομίσματος με διαφορετική χρηματοοικονομική δομή, τέτοια ώστε να ακύρωνε την υπάρχουσα κατάσταση, φαντάζει ως μια εύκολη λύση στα αδιέξοδα του καπιταλισμού, ακόμα και ως προοπτική της ανατροπής του. Για το πρώτο θα ήταν πιθανόν κάτι αναμενόμενο. Ο καπιταλισμός έχει δείξει πως όχι μόνο προσαρμόζεται στις αλλαγές αλλά και ότι τις χρησιμοποιεί για να σκληρύνει κι άλλο. Η ανατροπή όμως του καπιταλισμού δεν μπορεί να γίνει δίχως θεμελιώδεις ρήξεις στις παραγωγικές σχέσεις. Το νόμισμα τότε ίσως να ακολουθούσε.
Νίκος Καψάλης
Πηγή: imerodromos.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου