Ποια είναι τα ελληνικά “Απάτητα Βουνά”

Περιοχές που υπάγονται σε καθεστώς υψηλής περιβαλλοντικής προστασίας. Ένα φυσικό φρένο στην υπερεκμετάλλευση του περιβάλλοντος από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Αυτά είναι πλέον και επίσημα τα ελληνικά «Απάτητα Βουνά». Πρόκειται για θεσμοθετημένες μεγάλες προστατευόμενες περιοχές, που εκτείνονται με επίκεντρο παρθένες κορυφογραμμές σε Λευκά Όρη, το όρος Σάος στη Σαμοθράκη, τον Σμόλικα, την Τύμφη, τον Ταΰγετο και το όρος Χατζή στη Νότια Πίνδο.

Μάλιστα, η χώρα μας είναι η πρώτη στην Ευρώπη που καθιερώνει "Απάτητα Βουνά", όπως ανακοίνωσαν την Τρίτη σε συνέντευξη τύπου ο υπουργός ΠΕΝ Κώστας Σκρέκας και ο υφυπουργός Γιώργος Αμυράς.

Ειδικότερα, ως «Απάτητα Βουνά» ορίζεται η περιοχή άνευ δρόμων με την περιμετρική ζώνη ενός χιλιομέτρου της. Σε αυτές τις περιοχές απαγορεύεται η διάνοιξη νέων δρόμων και η δημιουργία άλλων τεχνητών επεμβάσεων, που μεταβάλλουν ή αλλοιώνουν το φυσικό περιβάλλον.

Όπως ξεκαθάρισε ο υπουργός ΠΕΝ Κώστας Σκρέκας, απαγορεύεται αυστηρά και η ανάπτυξη έργων ΑΠΕ, στις περιοχές που εντάσσονται στο εν λόγω ειδικό καθεστώς προστασίας. Ενώ, σε ότι αφορά τα συνολικά οκτώ έργα, που ήδη έχουν λάβει βεβαίωση παραγωγού από τη ΡΑΕ στις εν λόγω περιοχές, αυτά δε θα υλοποιηθούν. Διευκρινίζεται ωστόσο ότι, σε κάθε περίπτωση, τα έργα αυτά δεν έχουν λάβει έγκριση περιβαλλοντικών όρων, ενώ η ολοκλήρωσή τους καθίσταται ακόμα πιο δύσκολη συγκριτικά με άλλες επενδύσεις ΑΠΕ, καθώς υπόκεινται σε υποχρέωση εκπόνησης Ειδικής Αξιολόγησης.

Ειδικότερα, για την καθιέρωση των «Απάτητων Βουνών» με υπουργική απόφαση απαγορεύεται πλέον η διάνοιξη δρόμων κίνησης μηχανοκίνητων οχημάτων, η επέκταση των υφιστάμενων ανεξαρτήτως κατηγορίας, καθώς και κάθε είδους τεχνική επέμβαση, μεταβολή ή αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος. Ενώ, δεν θίγονται νομίμως υφιστάμενα έργα και η συντήρηση τους.

Επιπλέον, επιτρέπεται η σήμανση, επισκευή, συντήρηση και βελτίωση υφιστάμενων ορειβατικών και πεζοπορικών μονοπατιών, χωρίς τη χρήση μηχανοκίνητων μέσων πρόσβασης και με την προϋπόθεση ότι οι επεμβάσεις θα υλοποιούνται με φυσικά υλικά.Ωστόσο, εξαιρούνται από τους όρους και τους περιορισμούς έργα για σκοπούς Εθνικής Άμυνας, όπως καθορίζονται σύμφωνα με τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας.

Καθώς και έργα και επεμβάσεις που υλοποιούνται λόγω εκτάκτου ανάγκης (σεισμών, πλημμυρών, θεομηνιών, πυρκαγιάς κ.λπ.) εφόσον μετά λαμβάνεται μέριμνα για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος και έργα και επεμβάσεις που κρίνονται απαραίτητες για λόγους προστασίας ή/και αποκατάστασης του φυσικού και δασικού περιβάλλοντος.

Ο οικοτουρισμός μπορεί να αναπτυχθεί σε κάθε περιοχή που παρουσιάζει ενδιαφέρον από άποψη βιοποικιλότητας και αισθητικής τοπίου, συμβάλλοντας

στη διατήρηση ή στη δημιουργία κινήτρων για μετάβαση σε πράσινη οικονομική δραστηριότητα όπως βιολογικές καλλιέργειες, προώθηση παραδοσιακών προϊόντων κ.ά.

Όπως έκαναν γνωστό οι κ.κ. Κ. Σκρέκας και Γ. Αμυράς, τα απάτητα βουνά, συνεισφέρουν στη διατήρηση της φυσικής βιοποικιλότητας, εμποδίζουν την είσοδο ξενικών ειδών, παρέχουν διαδρομές μετανάστευσης και ενδιάμεσων στάσεων σε είδη πανίδας, δεσμεύουν άνθρακα και μειώνουν τις επιπτώσεις των αερίων του θερμοκηπίου.

Επιπλέον, διατηρούν τη συνδεσιμότητα και την ακεραιότητα του οικοσυστήματος, προσφέρουν αναψυχή, εκπαίδευση και επιστημονική γνώση στους πολίτες. Τέλος τα Απάτητα Βουνά ρυθμίζουν και προστατεύουν τις υπηρεσίες του οικοσυστήματος: παροχή καθαρού νερού, έλεγχος διάβρωσης, υγιές έδαφος, ποιότητα αέρα, κλιματική ρύθμιση, επικονίαση καλλιεργειών, υψηλή ανθεκτικότητα στην επιδημία παρασίτων.

Στόχος του ΥΠΕΝ είναι η αποφυγή του κατακερματισμού της γης, δηλαδή της κατάτμησης των φυσικών οικοσυστημάτων σε κομμάτια από την αύξηση των δρόμων και των τεχνητών επιφανειών.

Ο κατακερματισμός έχει άμεσες συνέπειες στην απώλεια, συρροή και απομόνωση των ενδιαιτημάτων των ειδών, τη μείωση πληθυσμών και στις τοπικές εξαφανίσεις ειδών την υποβάθμιση οικολογικών διεργασιών

Σημειώνεται ότι ο δείκτης κατάτμησης της Ελλάδας είναι μισός από ότι της Ευρώπης, αλλά αυξάνεται ταχύτερα.

Συγκεκριμένα η Ελλάδα ήταν στην πρώτη θέση αύξησης τεχνητών επιφανειών στην Ευρώπη (2015) , ενώ τα εργοτάξια και οι δρόμοι καταναλώνουν περισσότερη γη στην Ελλάδα από ό,τι στην Ευρώπη.

Όπως τόνισε ο κ. Αμυράς: Οι δρόμοι θεωρούνται επομένως μία από τις βασικότερες αιτίες της απώλειας της βιοποικιλότητας και της υποβάθμισης της λειτουργίας των οικοσυστημάτων παγκοσμίως, ιδίως όταν εισέρχονται σε φυσικά οικοσυστήματα και πρώην αδιατάρακτες περιοχές.

Τα ενδιαιτήματα των ειδών συρρικνώνονται, οι πληθυσμοί απομονώνονται, η θνησιμότητα της άγριας πανίδας από προσκρούσεις σε οχήματα στο οδικό δίκτυο αυξάνεται.

Παράλληλα, όλες οι οικοσυστημικές υπηρεσίες που συνδέονται με το έδαφος, όπως η αποικοδόμηση ή ο κύκλος του αζώτου χάνονται, αφού το έδαφος σφραγίζεται και μετατρέπεται σε τεχνητή γη.

Έμμεσες είναι οι επιπτώσεις και στην ανθρώπινη υγεία με την αύξηση της ρύπανσης και τη διευκόλυνση της εξάπλωσης ασθενειών.

Σημειώνεται ότι το θέμα του κατακερματισμού της φυσικής γης, κρίθηκε ως μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στην Ε.Ε. στην ψηφοφορία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 08/06/2021, για τη νέα Στρατηγική Βιοποικιλότητας 2030 με τίτλο «Επιστροφή της Φύσης στη ζωή μας» η οποία διεξήχθη στις αρχές Ιουνίου. Επίσης, ψηφίστηκε η υποχρέωση για ένταξη σε καθεστώς αυστηρής προστασίας τουλάχιστον το 10% της επικράτειας κάθε χώρας.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει υποβάλει πρόταση για νομικά δεσμευτικούς στόχους για την αποκατάσταση της φύσης της Ε.Ε. το 2021. Η αποκατάσταση των οικοσυστημάτων της Ε.Ε. θα συμβάλει στην ενίσχυση της βιοποικιλότητας, τον μετριασμό και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και στην πρόληψη και μείωση των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών.

Οι «Περιοχές Άνευ Δρόμων», αποτελούν μια δράση που ξεκίνησε να υλοποιείται για πρώτη φορά το 2001 στις ΗΠΑ υπό τον τίτλο «The Roadless Rule» και αυτή τη στιγμή μελετώνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε να ενσωματωθούν στους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας.

Ηλίας Παλιαλέξης

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ