Απόηχος της παρουσίασης του βιβλίου «Λύκοι στην Πόλη» της Άννας Μικροπούλου

Γράφει η Κάκια Παυλίδου

Συμβαίνει να παραστείς σε ένα δρώμενο που για μέρες θα αντηχεί μέσα σου το αποτύπωμά του. Ευτυχής συγκυρία. Δύο χρόνια μετά την παύση των εκδηλώσεων λόγω των συνθηκών ως Σύλλογος Φίλων Βιβλίου Ν. Πέλλας επιστρέφουμε στις πολιτιστικές δράσεις με πρώτο σταθμό την παρουσίαση του βιβλίου της Άννας Μικροπούλου «Λύκοι στην πόλη» (εκδόσεις ΕΛΚΥΣΤΗΣ) που πραγματοποιήθηκε στο Ανοιχτό Θέατρο Γιαννιτσών την Κυριακή 19-9-21 με τη συνεργασία της ΔΗ.Κ.Ε.Π.Α.Π.

Ο χώρος ιδανικός, ο ουρανός σύμμαχος, ο κόσμος που παρευρέθηκε συγχρονισμένος με το δρώμενο, οι εισηγήτριες με ικανότητες ετεροχρονισμού στον τρόπο προσέγγισης μάς μετέφεραν μία στο παρόν με αξιολόγηση της γραφής της Άννας και μία στο χρόνο των γεγονότων της 14ης Σεπτεμβρίου όπου ξετυλίγονταν οι ιστορίες με τις οποίες η Άννα επέλεξε να μας θυμίσει τα τραγικά γεγονότα.

Το επιμύθιο επιμένει να εστιάζει στην ανάγκη για θύμηση. Η λήθη είναι σύμμαχος της επανάληψης των σφαλμάτων της ιστορίας. Θυμάμαι. Προσπαθώ να θυμάμαι. Παλεύω να θυμάμαι. Το βιβλίο και η φιλαναγνωσία μου με βοηθά να θυμάμαι. Με βοηθά να αποκτήσω μία… ιστορική ενσυναίσθηση απέναντι στα θύματα τραγικών γεγονότων της Ιστορίας.

Η δημοσιογράφος Άννα Μαρία Σαββίδου από τη θέση της συντονίστριας ανέλαβε να μας εισάγει στο χρονικό και στο σκηνικό της 14ης Σεπτεμβρίου:

«14 Σεπτεμβρίου 1944

Ένα ομαδικό έγκλημα συντελείται στην πόλη των Γιαννιτσών. Περίπου 120 αθώοι άνθρωποι συγκεντρώνονται από τα ελληνικά τάγματα ασφαλείας. Στο 1ο δημοτικό σχολείο οι άντρες και στο πάρκο του Αγίου Γεωργίου οι γυναίκες.

Οι συνεργάτες των Γερμανών μπήκαν στην πόλη. Κακοποίησαν γυναίκες, λεηλάτησαν και έκαψαν σπίτια και οδήγησαν τα Γιαννιτσά στην θηριωδία του Ομαδικού Τάφου.

Οι Λύκοι ήταν στην πόλη…… και η εντολή στους συγκεντρωμένους Έλληνες με την απειλή των όπλων ήταν να σκάψουν μόνοι τον τάφο τους και στη συνέχεια να εκτελεστούν άγρια και να θαφτούν ομαδικά.

Το βιβλίο είναι αφιερωμένο σε αυτούς τους ανθρώπους. Σε όσους μίλησαν για ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη. Οι πρωταγωνιστές θύματα και θύτες, αφηγούνται πώς βίωσαν τη σφαγή και την επίδραση που είχε αυτή στις ζωές τους και στον τόπο μας, αλλά και στα χρόνια που ακολούθησαν.

Σήμερα σε μια εποχή που όλος ο κόσμος σε κάθε γωνιά της γης αγωνίζεται για ελευθερία και αξιοπρέπεια πρέπει να θυμόμαστε. Ο δικός μας αγώνας στη μνήμη πρέπει να είναι καθημερινός. Για να τιμήσουμε αυτούς τους νεκρούς.»

Στις ενδιάμεσες παύσεις ανάμεσα στο συντονισμό και στις εισηγήσεις η μόνιμα μαγευτική θεατρολόγος Αναστασία Χατζηλιάδου μας πήρε από το χέρι με το ηχόχρωμα της φωνής της και μας πήγε μπροστά στο σκαμμένο τάφο που περίμενε τα πτώματα όσων έσκαβαν, μπροστά στα άδεια μάτια όσων έχασαν τους δικούς τους και βίωσαν την απώλεια μέσα από το αποτρόπαιο σενάριο των άγριων βασανιστηρίων και του άδικου και παράλογου θανάτου. Είδαμε τους ήρωες. Μυρίσαμε τη σκόνη του φτυαριού και το μπαρούτι της σφαίρας. Ακούσαμε τους πυροβολισμούς και το βουβό ή γοερό κλάμα.

Πρώτη εισηγήτρια η αρχαιολόγος Αναστασία Χρυσοστόμου συνέδεσε τις ιστορίες της Άννας με την μικροϊστορία, έναν όρο που εστιάζει στην καταγραφή των συνθηκών και των γεγονότων της καθημερινής ζωής των ανθρώπων σε μία συγκεκριμένη περίοδο, των καθημερινών και συχνά αδικημένων ανθρώπων. Δίνει βήμα στον άγνωστο ήρωα που άθελά του ηρωποιείται ερχόμενος στο επίκεντρο ιστορικών γεγονότων. Η μικροϊστορία αντιμετωπίζει τον καθένα ως άτομο, με την μοναδικότητα της εμπειρίας και των καταβολών του και όχι ως σύνολο. Οι «Λύκοι στην Πόλη» φέρνουν μπροστά στο αναλόγιο της Ιστορίας τον ανώνυμο άνθρωπο που εν τέλει δεν ήταν καθόλου ανώνυμος. Είχε όνομα, άφησε απογόνους, άφησε στίγμα, έγραψε την Ιστορία.

Η δεύτερη εισηγήτρια η αρχαιολόγος Μαρία Τριανταφυλλίδου προσέγγισε το βιβλίο εστιάζοντας στον πραγματικό αριθμό των θυμάτων της 14ης Σεπτεμβρίου. Ακολουθεί ένα απόσπασμα της εισήγησης:

«Πόσα είναι τα θύματα της 14ης Σεπτεμβρίου 1944; Είναι 120; Είναι 112, 114; Στα δημοτικά έγγραφα της Μεταπολεμικής Περιόδου συναντούμε επαναλαμβανόμενα αυτούς τους τρεις αριθμούς; Με βάση το Ληξιαρχείο του Δήμου Γιαννιτσών ίσως να είναι λιγότερα, απ΄ όσο νομίζουμε, κάτω από 100. Πόσα τελικά είναι τα θύματα; Το βιβλίο μας δίνει την απάντηση, αλλά αυτή δεν είναι ποσοτική. Τα θύματα της 14ης Σεπτεμβρίου δεν είναι μόνοι οι νεκροί που θάφτηκαν στον Ομαδικό Τάφο ή στα νεκροταφεία της πόλης αλλά όλοι οι ζώντες, ο κάθε άνδρας, ο κάθε νέος και η κάθε γυναίκα αυτής της πόλης που βίωσαν το γεγονός και έζησαν την αγωνία του θανάτου. Στα θύματα θα πρέπει να συμπεριλάβουμε ζώντες και νεκρούς, αυτούς που έχασαν τη ζωή τους αλλά και όσους υπέστησαν το μαρτύριο του αυτόπτη μάρτυρα. Γιατί στην ομαδική εκτέλεση ήταν εκεί όλοι παρόντες..........Το βιβλίο της Άννας Μικροπούλου αφηγείται τη διπλή διάσταση του τραύματος. Γι αυτό και το θεωρώ ως ένα σημαντικό βιβλίο που αποκαλύπτει με μυθοπλαστικούς όρους, μια μεγάλη αλήθεια αυτής της πόλης..... Ένα μεγάλο μέρος των ιστοριών αναφέρεται στους επιζήσαντες. Γιατί η ιστορία της 14ης Σεπτεμβρίου δεν έληξε όταν έπεσε η τελευταία ριπή ούτε όταν καλύφθηκε ο ομαδικός τάφος με χώμα. Συνεχίσθηκε την υπόλοιπη δεκαετία του 1940, αργότερα στα μετεμφυλιακά χρόνια και τη Μεταπολίτευση. Και είναι μια ιστορία που δεν έχει λάβει τέλος. Σοφά η συγγραφέας μεταφέρει το γεγονός από την ιστορία, από το χρόνο δηλαδή που συμβαίνει, στη μνήμη του. Περιγράφει τον τρόπο που η μεταπολεμική πόλη μέσα στις συνθήκες του Ψυχρού Πολέμου διαχειρίσθηκε τη μνήμη της Ομαδικής Εκτέλεσης. Δεν θα πρέπει να ξεχνούμε ότι με τη λήξη του Εμφυλίου υπήρξαν νικητές και νικημένοι. Ο τρόπος που η μεταπολεμική πόλη είδε την ομαδική εκτέλεση ήταν διυλισμένος σε αυτήν την μετεμφυλιακή τομή. Οι ένοχοι της ομαδικής εκτέλεσης τιμωρήθηκαν; Κάποιο ναι, αλλά κάποιοι όχι. Αντίθετα, αυτοί που στελέχωσαν τα Τάγματα Ασφαλείας, στελέχωσαν αργότερα το μετεμφυλιακό κράτος. Σε αυτή την αντίφαση η μνήμη προσαρμόσθηκε μέσω της σιωπής....Οι λύκοι στην πόλη δεν είναι ένα ευχάριστο βιβλίο και δεν θα διαβαστεί με την ευκολία της καλοκαιρινής ραστώνης. Είναι όμως ένα σημαντικό βιβλίο γραμμένο με την αυθεντικότητα ενός ταπεινού και εμπνευσμένου ανθρώπου. Ένα βιβλίο με λογοτεχνικές αρετές, ρεαλιστική γραφή, χωρίς φλυαρία και έπαρση. Αν του προσφέρουμε την αφοσίωση μας, θα μας παρασύρει σε έναν σκοτεινό κόσμο. Η ανάδυση δεν προκύπτει από ένα ευτυχές τέλος, αυτό δεν υπάρχει, αλλά από την ανθρώπινη δύναμη του να συνεχίζεις, να επιβιώνεις, να πορεύεσαι.»

Η συγγραφέας σιωπηλή, σαν θεατής του εαυτού της που ξεπρόβαλλε μέσα από τις αναγνώσεις των αποσπασμάτων του βιβλίου και των εισηγήσεων, καθόταν μαζί με το κοινό και παρακολουθούσε την παρουσίαση. Μία ήρεμη αποστασιοποίηση που αρμόζει σε έναν σεμνό άνθρωπο που όσα έχει να πει τα λέει με τη γραφή του.

Καλοτάξιδοι οι «Λύκοι στην Πόλη», Άννα.

Ευχόμαστε εμπνεύσεις και συνέχεια στις εσώψυχες αποτυπώσεις.