Η λογοκριμένη μνήμη

Η ομιλία κατά τη φετινή εκδήλωση στις 14 του Σεπτέμβρη στο μνημείο του Ομαδικού Τάφου των Γιαννιτσών, (μια ανέμπνευστη και τυπικά επαναλαμβανόμενη εκδήλωση κάθε χρόνο, με τη γνωστή παρέλαση των «επισήμων», την κατάθεση στεφανιών από σχετικούς και άσχετους, την έλλειψη λαϊκής συμμετοχής και την απουσία της νεολαίας… όλα αυτά όμως είναι άλλο ζήτημα), επιβεβαίωσε τη ρήση ότι πολλές φορές η μισή αλήθεια είναι χειρότερη από το ψέμα. Πολύ δε περισσότερο η αποσιώπηση της αλήθειας.

Ποια είναι η μισή αλήθεια;

Η αισχυντηλή αναφορά (δυο μόνο φορές, αν δεν κάνω λάθος, σε ολόκληρη την ομιλία) της λέξης «συνεργάτες», συνοδεύοντας τις λέξεις «δυνάμεις κατοχής». Ποιοι ήταν αυτοί οι συνεργάτες; Από πού ήταν; Πώς ονομάζονταν; Τι πίστευαν; Ποιοςήταν ο ρόλος τους στη διάρκεια της Κατοχής; Πώς συμμετείχαν στην εκτέλεση των πάνω από εκατό συμπατριωτών μας στις 14 Σεπτεμβρίου 1944; Τίποτε. Σιωπή.

Και όμως οι συνεργάτες των Γερμανών είναι γνωστοί. Είναι τα προδοτικά Τάγματα Ασφαλείας, οι ένοπλοι σχηματισμοί που συγκροτήθηκαν το 1943-44 από τις γερμανικές αρχές κατοχής για την καταπολέμηση των ανταρτών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Και στην περίπτωση των Γιαννιτσών, συνεργάτες των Γερμανών ήταν η αντικομμουνιστική ΠΑΟ, ο Σκαπέρδας και προπάντων ο απόστρατος εθνικοσοσιαλιστής αξιωματικός Γεώργιος Πούλος(γνωστός με το ψευδώνυμο «Φον Πούλος») και η συμμορία του, το «Εθελοντικό Τάγμα Πούλου» ή «PoulosVerband», που εξοπλίστηκε από τους Γερμανούς, φορούσε γερμανικές στολές, συμμετείχε σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του γερμανικού στρατού στη Μακεδονία και,εγκατεστημένο από την άνοιξη του ’44 στην Κρύα Βρύση,πρωτοστάτησεσε βιαιοπραγίες, λεηλασίες, εμπρησμούς και δολοφονίες Ελλήνων. Αυτοί λοιπόν ήταν που στις 14 Σεπτεμβρίου του 1944, μαζί με τους Γερμανούς,περικύκλωσαν τα Γιαννιτσά, μπήκαν στην πόλη, κακοποίησαν γυναίκες, έκαναν τη θηριωδία του Ομαδικού Τάφου, λεηλάτησαν και έκαψαν σπίτια, ενώ τον Νοέμβρη του 1944 ακολούθησαν συντεταγμένοι τους αποχωρούντες Γερμανούς και πολέμησαν για λογαριασμό του Τρίτου Ράιχ.

Ο Γ. Πούλος με άντρες του και Ναζί, κάτω από τον αγκυλωτό σταυρό

Και ποια είναι η αποσιώπηση της αλήθειας;

Το ότι στην Ελλάδα δημιουργήθηκε ένα από τα μεγαλύτερα αντιστασιακά – αντιφασιστικά κινήματα στην Ευρώπη. Και το ότι τα Γιαννιτσά και η γύρω περιοχή ήταν από τα βασικά κέντρα του αγώνα της Εθνικής Αντίστασης στη Μακεδονία. ΟΙ Γιαννιτσιώτες και οι Γιανιτσιώτισσες διαδήλωσαν κατά της σχεδιαζόμενης «πολιτικής επιστράτευσης» για αποστολή Ελλήνων στο ανατολικό μέτωπο και κατά της καθόδου των Βουλγάρων στη Μακεδονία. Οι περισσότεροι κάτοικοι της περιοχής (άντρες, γυναίκες και παιδιά) συμμετείχαν στο ΕΑΜ και τις οργανώσεις του. Πολλοί κατατάχθηκαν στο 30ό Σύνταγμα του ΕΛΑΣ και πολέμησαν με τα όπλα τους κατακτητές και τους ελληνόφωνους συνεργάτες του. Ενώ οι άμαχοι, δίνοντας την καθημερινή μάχη της επιβίωσης, ενίσχυαν ταυτόχρονα με κάθε τρόπο τους αντάρτες που δρούσαν στο Πάικο και το Καϊμκτσαλάν.

Η σφαγή των Γιαννιτσών, δεν έγινε απλώς επειδή ο Σούμπερτ ήταν «αιμοδιψής», αλλά για να τρομοκρατηθούν οι κάτοικοι και να πάψουν να ενισχύουν το κίνημα της Αντίστασης. Γι’ αυτό και η πιεστική ερώτηση προς όσους είχαν συλληφθεί στις 14 του Σεπτέμβρη του ’44ήταν: «Που βρίσκονται οι κομμουνιστές;». Επειδή οι κομμουνιστές πρωτοστάτησαν στην οργάνωση της Αντίστασης.

Αντάρτης του ΕΛΑΣ

Όσο κι αν προσπάθησε η μεταπολεμική εθνικοφροσύνη κι όσο κι αν πασχίζει η αναθεωρητική ιστοριογραφία να αθωώσει τα Τάγματα Ασφαλείας και να συκοφαντήσει τις ΕΑΜικές οργανώσεις, η αλήθεια δεν μπορεί να κρυφτεί. Στη συνείδηση του ελληνικού λαού οι λέξεις «ταγματασφαλίτης», «παοτζής», «πουλικός» σημαίνουν «δωσίλογος», «προδότης της πατρίδας». Οι λέξεις «Εθνική Αντίσταση» σημαίνουν «αγώνας για ελευθερία, εθνική ανεξαρτησία, δημοκρατία, κοινωνική δικαιοσύνη, αξιοπρέπεια».

Σε μια περίοδο που στην Ευρώπη και στη χώρα μας ο εθνικισμός, ο ρατσισμός, η μισαλλοδοξία, η ακροδεξιά, σηκώνουν κεφάλι, το μήνυμα της μαρτυρικής μας πόλης, έμπρακτη τιμή στους νεκρούς της, πρέπει να είναι «Ποτέ ξανά φασισμός».

Γι’ αυτό και ο αγώνας της μνήμης ενάντια στη λήθη πρέπει να δίνεται καθημερινά. 

(Το άρθρο είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Ανδρέα Τζέλη, δικηγόρου της οικογένειας Φύσσα, που αγωνίστηκε για την καταδίκη της "Χρυσής Αυγής" και πέθανε στις 14-9-2021.)

Θέμης Αχτσιόγλου