Στη διάρθρωση του προσωπικού των υγειονομικών μονάδων, οι επαγγελματίες υγείας είναι αυτοί των οποίων το αντικείμενο τους φέρνει εγγύτερα στους πάσχοντες, ενώ η διοικητική και τεχνική υποστήριξη είναι σημαντικές μεν, αλλά έχουν μια «ικανή» απόσταση από τη διαχείριση των ασθενών.
Οι επαγγελματίες υγείας γενικότερα είναι συχνότερα εκτεθειμένοι σε ψυχοκοινωνικούς κινδύνους στο εργασιακό τους περιβάλλον. Αλλά ειδικότερα –ο πολυπληθέστερος κλάδος, περίπου το μισό του συνόλου των εργαζομένων μιας υγειονομικής δομής– οι νοσηλευτές, σύμφωνα με μελέτες, είναι συστηματικά εκτεθειμένοι σε ποικιλία κινδύνων: φυσικών, χημικών, βιολογικών, μηχανικών εργονομικών και ψυχοκοινωνικών. Επιπλέον όμως οι νοσηλευτές υφίστανται ιδιαίτερη καταπόνηση, εξαιτίας των υψηλών απαιτήσεων εργασίας σε καθεστώς κυκλικού ωραρίου κατάσταση, που αποτελεί πρόσθετο παράγοντα για την ανάπτυξη ψυχολογικών νόσων.
Προσεγγίζοντας τη Νοσηλευτική, πρέπει να έχουμε κατά νου πως, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Gro Harlem Brundtland - World Health Organization’s Director General), αλλά και με όλη την τρέχουσα επιστημονική βιβλιογραφία, η Νοσηλευτική αποτελεί παγκόσμια τη ραχοκοκαλιά των υγειονομικών συστημάτων.
Τα υγειονομικά συστήματα και τα νοσοκομεία αποσκοπούν στη φροντίδα των ασθενών ώστε να θεραπευτούν ή να βελτιωθούν οι συνθήκες νόσησης και διαχείρισης της ασθένειας από την οποία υποφέρουν. Οπως είναι αντιληπτό, ο νοσηλευτικός κλάδος βρίσκεται στο επίκεντρο αυτών των στόχων. Ταυτόχρονα, οι νοσηλευτές οφείλουν να ακολουθούν τους επαγγελματικούς κώδικες δεοντολογίας τους, καθώς καλούνται να παρέχουν την καλύτερη φροντίδα στους ασθενείς σύμφωνα με τα καθιερωμένα πρότυπα ιατροϋγειονομικής φροντίδας.
Από την εποχή της Florence Nightingale και του συγγράμματός της «Σημειώσεις Νοσηλευτικής» (1859), ξεκινά σταδιακά η νοσηλευτική. Στον 19ο αιώνα, η επαγγελματική αξιοπιστία των νοσηλευτών δεν έχει ακόμη κατακτηθεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα πρώιμα νοσηλευτικά κείμενα γράφτηκαν από γιατρούς, όταν στη συνέχεια νοσηλεύτριες και νοσηλευτές αρχίζουν να εκδίδουν βιβλία Νοσηλευτικής, η αξιολόγησή τους τόσο από τους ίδιους όσο από τις βιβλιοθήκες είναι περιορισμένη.
Σήμερα η Νοσηλευτική καθίσταται ιδιαίτερα νευραλγική και καθοριστική σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητα του υγειονομικού συστήματος. Στους νοσηλευτές εναπόκειται: η ορθή εφαρμογή των θεραπειών, η φροντίδα των συνθηκών νοσηλείας, η ικανοποίηση του ασθενούς, η προστασία των δικαιωμάτων του ασθενούς, η διαχείριση και η ορθή εφαρμογή του αναγκαίου και απαραίτητου υγειονομικού υλικού, η εποπτεία των συνθηκών αντισηψίας και η εποπτεία λειτουργίας της ιατρικής τεχνολογίας.
Στις μέρες μας αναζητείται ο εξορθολογισμός των πόρων και άρα της αποτελεσματικότητας της λειτουργίας των υγειονομικών μονάδων. Οπότε επιχειρείται η εκτίμηση της απόδοσης της Νοσηλευτικής με κριτήρια: α) ορθολογική χρήση των πόρων, β) κατάλληλη τυπική φροντίδα των ασθενών σύμφωνα με τον Κώδικα Δεοντολογίας Νοσηλευτικής, γ) αποτελεσματική επικοινωνία, δ) κατάλληλη χρήση της τεχνολογίας.
Εδώ, όμως, παρακάμπτεται ο συνυπολογισμός της αναγκαίας και απαραίτητης αριθμητικής σχέσης νοσηλευτών/ασθενών, παρά το γεγονός ότι η ικανή αυτή αριθμητική σχέση μειώνει τη διάρκεια νοσηλείας, βελτιώνει την ικανοποίηση του ασθενούς και τελικά οδηγεί σε εξοικονόμηση πόρων! Η επικράτηση των νεοφιλελεύθερων πολιτικών οδηγεί σε μη επαρκή στελέχωση των υγειονομικών δομών με νοσηλευτικό προσωπικό στα πλαίσια μείωσης του κόστους…!
Τα νοσοκομεία αλλά και γενικότερα οι υγειονομικές μονάδες χαρακτηρίζονται από μια ιδιαίτερη ιεραρχία με κλιμακωτά χαρακτηριστικά, όπου κάθε υπερκείμενη δομή ασκεί ένα ρόλο επιτήρησης και ελέγχου στις υποκείμενες δομές που εποπτεύει. Τον κεντρικό εποπτικό ρόλο έχει η διοίκηση, η οποία προΐσταται. Με τον διοικητικό μηχανισμό εξασφαλίζεται η διοικητική μέριμνα, ενώ με την τεχνική στελέχωση εξασφαλίζονται οι τεχνικές και τεχνολογικές υποδομές, στα πλαίσια του στόχου, που είναι η υποστήριξη του ιατρονοσηλευτικού έργου, το οποίο αφορά άμεσα τον ασθενή. Η ιατρική στελέχωση είναι προσανατολισμένη και έχει την επιστημονική ευθύνη της διάγνωσης και της θεραπείας. Η εφαρμογή της θεραπείας και η παρακολούθησή της είναι κεντρικό μέρος της Νοσηλευτικής.
Η Νοσηλευτική επιπλέον διεισδύει και δικτυώνεται σε όλο το φάσμα τόσο του κλινικού όσο και του εργαστηριακού-απεικονιστικού ελέγχου που επιτελείται. Επιπλέον η εσωτερική νοσηλευτική ιεραρχία και δικτύωση επεκτείνεται τόσο εγκάρσια όσο και κάθετα στο σύνολο της υγειονομικής δομής. Ο επαγγελματίας νοσηλευτής –με την αναγκαία εσωτερική μετακίνηση– κατακτά προοδευτικά τη γνώση και την εμπειρία διαφόρων τμημάτων στην όλη διάρθρωση της υγειονομικής δομής. Ετσι εμπεδώνει το σύνολο της λειτουργίας της υγειονομικής μονάδας. Επιπλέον, μέσα από τη σταδιακή εξέλιξη στη νοσηλευτική ιεραρχία αποκτά την εμπειρία τόσο της εφαρμογής όσο και της εποπτείας του συνόλου του ιατρονοσηλευτικού έργου.
Τελικά, μέσα από αυτή τη διαδρομή η νοσηλευτική υπηρεσία συνιστά μια πλήρη επάλληλη στελέχωση του υγειονομικού συστήματος πάνω στην οποία στηρίζεται το σύνολο της λειτουργίας της υγειονομικής δομής και δικαιολογημένα ορίζεται ως «backbone of the health system».
Η ιστορική διαδρομή της Νοσηλευτικής καθορίστηκε όμως από την επικυριαρχία της Ιατρικής, παρότι άρρηκτα συνδεδεμένες και αλληλοεξαρτώμενες… Η αιτιολόγηση της πραγματικότητας αυτής ερείδεται στην επιστημονική κυριαρχία της Ιατρικής, καθώς αυτή έχει την επιστημονική ευθύνη της διάγνωσης και της θεραπείας.
Στο σημείο αυτό όμως πρέπει να επισημανθεί πως δεν υπάρχει ορθή και πλήρης άσκηση Ιατρικής χωρίς τη Νοσηλευτική, γι’ αυτό άλλωστε το συνολικά παραγόμενο έργο ορίζεται ως ιατρονοσηλευτικό. Πιθανότατα αυτή η επικυριαρχία φέρει μέρος της ευθύνης για τα πολλαπλά επίπεδα εκπαίδευσης της νοσηλευτικής, που έχει οδηγήσει σε κατακερματισμό την επιστημονική διάσταση του αντικειμένου της.
Πέρα από την αναγνώριση και εκτίμηση της αριθμητικής σημασίας της Νοσηλευτικής, είναι απαραίτητο να αναγνωρισθεί η δυνατότητα της συμμετοχής της στην ηγεσία. Δηλαδή στη διαμόρφωση της υγειονομικής πολιτικής, στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και δράσεων που αποσκοπούν τόσο στον σχεδιασμό όσο και στη φροντίδα που παρέχεται σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες, συμπεριλαμβανομένης της καταπολέμησης των πανδημιών, όπως άλλωστε προκύπτει και από την εμπειρία διαχείρισης του Covid-19. Την ανάγκη αυτή, όμως, πρέπει να συνειδητοποιήσει και να διεκδικήσει συντεταγμένα ο ίδιος ο νοσηλευτικός κόσμος!
Αντί άλλου χειροκροτήματος λοιπόν... υπενθυμίζεται πως είμαστε πλέον στην εποχή που η Νοσηλευτική έχει επεκταθεί στη μεταδιδακτορική έρευνα και ενώ αναγνωρίζεται η σπουδαιότητα του νοσηλευτικού έργου, εντούτοις η Νοσηλευτική παραμένει στην αφάνεια και υποτιμημένη σε πολλές πτυχές και ειδικότερα στη χάραξη της πολιτικής για την Υγεία.
Δημήτρης Γ. Παρθένης - M.D., M.Sc., Ph.D. αγγειοχειρουργός
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
1. Homa Mosaffay Khomami «Nursing efficiency in patient care: A comparative study in perception of staff nurse and hospital management in a trust hospital», J Family Med Prim Care. 2019 May, 8(5): 1550-1557. 2. Prudence Ditlopo «Contestations and complexities of nurses’ participation in policy-making in South Africa», Glob Health Action 2014, 7: 25327. 3. Mendes IAC «Nursing now and always: evidence for the implementation of the Nursing Now campaign*» Rev. Latino-Am. Enfermagem 2020, 28: e3388. 4. Chen et al. «Organizational justice, trust, and identification and their effects on organizational commitment in hospital nursing staff». BMC Health Services Research (2015) 15: 363.
Πηγή: efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου