Στην αρχή μάλιστα της επιδημίας και προς επίρρωση αυτού του ισχυρισμού τα μέσα μαζικής ενημέρωσης διεθνώς επιδόθηκαν στην προβολή θετικών κρουσμάτων μεταξύ επιχειρηματιών, χρυσοπληρωμένων ηθοποιών του Χόλυγουντ καλλιεργώντας πολλές φορές την εντύπωση ότι η λοίμωξη από τον SARS-CoV2 αφορά κύρια τα υψηλά εισοδηματικά στρώματα, τα οποία εκτέθηκαν στον ιό λόγω των επαγγελματικών τους υποχρεώσεων και ταξιδιών.
Ένα χρόνο μετά ο μύθος του αταξικού, αόρατου εχθρού δεν μπορεί πλέον να σταθεί σε οποιαδήποτε κριτική. Τα επιστημονικά δεδομένα από όλο τον κόσμο επιβεβαιώνουν τον ταξικό χαρακτήρα της πανδημίας και τον αυξημένο κίνδυνο λοίμωξης, σοβαρής νόσησης και θανάτου από τον COVID-19 αντιστρόφως ανάλογα με την ταξική θέση.
Στη Βαρκελώνη στις συνοικίες με το χαμηλότερο μέσο εισόδημα ο κίνδυνος λοίμωξης από COVID-19 υπολογίστηκε έως και δυόμιση φορές υψηλότερος σε σχέση με τις συνοικίες όπου ζουν τα υψηλότερα εισοδηματικά στρώματα της πόλης.[1]
Στην Αγγλία και την Ουαλία ο κίνδυνος θανάτου από τη νόσο του νέου κορονοϊού υπολογίστηκε έως και διπλάσιος στις φτωχές περιοχές σε σχέση με τις πλουσιότερες.[2] Στη Γαλλία στα γεωγραφικά διαμερίσματα με τη υψηλότερη οικονομική ανισότητα παρατηρήθηκαν και τα υψηλότερα ποσοστά σοβαρής νόσησης, νοσηλειών και τελικά θανάτων από COVID-19.[3]
Ομοίως στη Νέα Υόρκη στις γειτονιές του Bronx όπου παρατηρούνται τα υψηλότερα ποσοστά φτώχειας και συγκέντρωσης μειονοτικών εθνοτικών ομάδων, το ποσοστό θνησιμότητας από την νόσο του νέου κορονοϊού ήταν συντριπτικά υψηλότερο σε σχέση με τα υπόλοιπα τέσσερα διαμερίσματα της πόλης, ενώ τα χαμηλότερα ποσοστά νοσηλειών και θανάτων παρατηρήθηκαν στις πλούσιες γειτονιές του Manhattan.[4]
Στην επιφάνεια οι ταξικές ανισότητες
Οι ταξικές επιπτώσεις των πανδημιών αλλά και η επιχείρηση συσκότισής τους δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας της Ισπανικής Γρίπης το 1918, η οποία υπολογίζεται ότι έπληξε σχεδόν το ένα τρίτο του τότε παγκόσμιου πληθυσμού με πάνω από 500 εκατομμύρια κρούσματα και 20-50 εκατομμύρια θανάτους, το επιχείρημα ότι ο «ιός πλήττει το ίδιο πλούσιους και φτωχούς» ήταν και τότε όπως και σήμερα το βασικό αφήγημα της άρχουσας τάξης.
Ο Edgar Sydenstricker, οικονομολόγος και στατιστικός αξιοποιώντας στοιχεία από την επιδημία της Ισπανικής Γρίπης στις ΗΠΑ ήδη από το 1931 κατέρριψε με επιστημονικό τρόπο τον αστικό αυτόν μύθο. Ο κίνδυνος νόσησης κατά τη διάρκεια της πανδημίας της Ισπανικής Γρίπης το 1918 ήταν κατά 50% υψηλότερος στα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα σε σχέση με τα υψηλότερα, ο δε κίνδυνος θανάτου ήταν έως και τρεις φορές υψηλότερος στους φτωχούς σε σχέση με τους πλούσιους.[5]
Ο Άλμπερτ Καμί στο βιβλίο του «η πανούκλα» περιγράφει το πώς η επιδημία της πανώλης (την οποία ο ίδιος μυθιστορηματικά τοποθετεί στις αρχές της δεκαετίας του ’40 στην πόλη Οράν στο Αλγέρι) έφερε στην επιφάνεια τις κρυμμένες αλήθειες ενός διεφθαρμένου κόσμου. Έτσι ακριβώς λειτουργούν οι επιδημίες στο καπιταλισμό, φέρνουν στην επιφάνεια και πολλαπλασιάζουν τις ήδη υπάρχουσες ανισότητες, ταξικές ανισότητες που ο καπιταλισμός γεννά και θρέφει.
Συνδημικό φαινόμενο
Όλο και περισσότεροι επιστήμονες και μελετητές ανά τον κόσμο περιγράφουν την πανδημία του COVID-19, ως ένα «συνδημικό» (syndemic) φαινόμενο.[6] Οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες του καπιταλισμού αλληλοεμπλέκονται και αλληλοτροφοδοτούνται με τα νέα προβλήματα υγείας που προκαλεί η πανδημία του νέου κορονοϊού, γεννώντας νέες ανισότητες στην υγεία εις βάρος των πιο φτωχών και ευάλωτων πληθυσμιακών ομάδων. Ένα «συνδημικό» σπιράλ με καταστροφικές επιπτώσεις εις βάρος της υγείας των πολλών.
Τα εμπειρικά δεδομένα από την πανδημία του COVID-19 επιβεβαιώνουν καθημερινά τον παραπάνω ισχυρισμό. Οι δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης με αυξημένο συγχρωτισμό, η εργασιακή έκθεση, η χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς και η μειωμένη πρόσβαση σε μέσα ατομικής προστασίας, αυξάνουν σωρευτικά τον κίνδυνο έκθεσης στον COVID-19 κύρια στην εργατική τάξη και τις πλέον ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες.
Στην Αγγλία πριν την εφαρμογή των μέτρων κοινωνικής απομόνωσης (lockdown) οι ανειδίκευτοι εργάτες στις κατασκευές, τη φύλαξη και την καθαριότητα, οι βιομηχανικοί εργάτες και οι εργαζόμενοι στο λιανικό εμπόριο είχαν έως και διπλάσιο κίνδυνο θανάτου από τη νόσο του SARS-CoV2 σε σχέση με το γενικό πληθυσμό παραγωγικής ηλικίας (20-64 ετών).[7]
Μετά την εφαρμογή του lockdown και το κλείσιμο δηλαδή του τριτογενή τομέα, οι εργαζόμενοι με τον υψηλότερο κίνδυνο θανάτου από τον COVID-19 ήταν οι υγειονομικοί, οι εργαζόμενοι στις κοινωνικές υπηρεσίες και οι βιομηχανικοί εργάτες.[8]
Στις ΗΠΑ οι Ισπανόφωνοι Αμερικάνοι έχουν υπερδιπλάσια ποσοστά θανάτου σε σχέση με το γενικό πληθυσμό. Την αυξημένη αυτή θνησιμότητα λανθασμένα πολλοί βιάστηκαν να αποδώσουν σε γενετικούς παράγοντες ή πολιτισμικές/συμπεριφορικές διαφορές.[9] Νέα ερευνητικά δεδομένα αποδεικνύουν το αυτονόητο. Οι Ισπανόφωνοι Αμερικάνοι εργαζόμενοι έχουν υψηλότερα ποσοστά θανάτου από COVID-19 όχι γιατί είναι απείθαρχοι ή πιο κοινωνικοί, αλλά γιατί αναλογικά εργάζονται περισσότερο στον επισιτισμό και σε επισφαλείς εργασίες άρα παραμένουν πιο εκτεθειμένοι στον ιό.[10]
Στην Ελλάδα, πρώιμα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι οι μετανάστες και πρόσφυγες οι οποίοι διαβιούν εγκλεισμένοι στα Κέντρα Φιλοξενίας και Ταυτοποίησης σε συνθήκες απόλυτου συγχρωτισμού, στερούμενοι στοιχειωδών μέσων προφύλαξης έχουν έως και τριπλάσιο κίνδυνο λοίμωξης από το νέο κορονοϊό σε σχέση με το γενικό πληθυσμό.[11]
Ομοίως δεκάδες είναι οι συρροές κρουσμάτων σε μεγάλους εργασιακούς χώρους (πχ σε βιομηχανίες τροφίμων, στο λιανικό εμπόριο, στους εργάτες γης) στην Ελλάδα, συρροές για τις οποίες δεν υπάρχει καμία επίσημη καταγραφή και οι οποίες έρχονται στο φως της δημοσιότητας όταν πλέον ο αριθμός των κρουσμάτων έχει τεθεί εκτός ελέγχου.[12]
Για τα συμφέροντα και την υγεία των πολιτών
Ένα χρόνο μετά την έναρξη της πανδημίας του COVID-19 o «αόρατος εχθρός» του αστικού αφηγήματος έχει πλέον πρόσωπο. Είναι ένας ταξικός, ορατός εχθρός, ο οποίος πλήττει δυσανάλογα τους εργαζόμενους και τις πλέον ευάλωτες κοινωνικά και οικονομικά πληθυσμιακές ομάδες.
Η αναγνώριση του ταξικού χαρακτήρα της πανδημίας δεν είναι μία επιστημονική ή θεωρητική άσκηση. Έχει συγκεκριμένες πρακτικές προεκτάσεις στο επίπεδο της πολιτικής και υγειονομικής αντιμετώπισης της επιδημίας.
Με δεδομένες τις σοβαρότατες καθυστερήσεις για την επίτευξη συλλογικής ανοσίας μέσω εμβολιασμών και τις καταστροφικές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες ενός ατέρμονου lockdown, o μόνος ρεαλιστικός τρόπος, από τη σκοπιά εξυπηρέτησης των συμφερόντων των πολλών, για την διαχείριση της επιδημίας είναι η αντιμετώπιση των ταξικών συνθηκών και ανισοτήτων που την γενούν και την αναπαράγουν.
Βιβλιογραφικές αναφορές:
[1] Baena-Díez JM, Barroso M, Cordeiro-Coelho SI, et al. Impact of COVID-19 outbreak by income: hitting hardest the most deprived. J Public Health 2020; 42: 698–703.
[2] O’Dowd A. Covid-19: People in most deprived areas of England and Wales twice as likely to die. BMJ 2020; m2389.
[3] Ginsburgh V, Magerman G, Natali I. COVID-19 and the role of inequality in French regional departments. Eur J Heal Econ 2021; 22: 311–327.
[4] Wadhera RK, Wadhera P, Gaba P, et al. Variation in COVID-19 Hospitalizations and Deaths Across New York City Boroughs. JAMA 2020; 323: 2192.
[5] Sydenstricker E. The incidence of influenza among persons of different economic status during the epidemic of 1918. 1931. Public Health Rep 2006; 121 Suppl: 191–204; discussion 190.
[6] Bambra C, Riordan R, Ford J, et al. The COVID-19 pandemic and health inequalities. J Epidemiol Community Health 2020; jech-2020-214401.
[7] Office for National Statistics. Deaths involving COVID-19 by local area and socioeconomic deprivation: deaths occurring between 1 March and 17 April 2020. England: Office for National Statistics, 2020.
[8] Office for National Statistics. Coronavirus (COVID-19) related deaths by occupation, before and during lockdown, England and Wales: deaths registered between 9 March and 30 June 2020. England: Office for National Statistics, 2020.
[9] Marmot M, Allen J. COVID-19: exposing and amplifying inequalities. J Epidemiol Community Health 2020; jech-2020-214720.
[10] Selden TM, Berdahl TA. COVID-19 And Racial/Ethnic Disparities In Health Risk, Employment, And Household Composition. Health Aff 2020; 39: 1624–1632.
[11] Kondilis E, Papamichail D, McCann S, et al. The Impact of the COVID-19 Pandemic on Migrants, Refugees and Asylum Seekers in Greece: A Retrospective Analysis of National Surveillance Data (Feb-Nov 2020). SSRN Electron J. Epub ahead of print 2021. DOI: 10.2139/ssrn.3788086.
[12] Kondilis E, Papamichail D, Gallo V, et al. COVID-19 data gaps and lack of transparency undermine pandemic response. J Public Health (Bangkok). Epub ahead of print 2021. DOI: 10.1093/pubmed/fdab016.
Ηλίας Κονδύλης - Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Υγείας, Τμήμα Ιατρικής Α.Π.Θ.
Δημοσιεύτηκε στο 16σελιδο αφιέρωμα του Ριζοσπάστη για τον ένα χρόνο πανδημίας Covid-19
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου