Οι άστεγοι στη σκιά της πόλης και η καθυστέρηση στην εφαρμογή του νόμου

Άστεγοι στο κέντρο της Αθήνας NEWS24/7.GR / WATKINSON

Εκατοντάδες άστεγοι, κυρίως χρήστες ψυχοδραστικών ουσιών, εξακολουθούν να κοιμούνται στους δρόμους της Αθήνας, καθώς οι δομές φιλοξενίας δεν επαρκούν. Ταυτόχρονα, οι φιλοξενούμενοι στον ξενώνα τοξικοεξαρτημένων αστέγων, για τρίτο μήνα δεν έχουν πάρει το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα, παρά το γεγονός ότι το δικαιούνται.

Το βράδυ που μας πέρασε, 75 άνθρωποι κοιμήθηκαν στο ξενοδοχείο IONIS. Το κτίριο αυτό της οδού Χαλκοκονδύλη, στο κέντρο της Αθήνας, έχει μετατραπεί τον τελευταίο χρόνο σε ξενώνα φιλοξενίας των αστέγων που κάνουν χρήση ψυχοδραστικών ουσιών. Οι διαφορές του από το Πολυδύναμο Κέντρο Αστέγων του Δήμου Αθηναίων, που βρίσκεται στην οδό Αχαρνών και φιλοξενεί μη εξαρτημένους άστεγους, είναι αρκετές. Η χωρητικότητά του IONIS, φτάνει τα 80-90 άτομα, αριθμός αρκετά μικρός με δεδομένο πως η πλειοψηφία των ανθρώπων που βρίσκονται σε κατάσταση αστεγίας στους δρόμους της Αθήνας, είναι χρήστες.

Καθυστέρηση 3 μηνών στην χορήγηση του Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης

Οι φιλοξενούμενοι στον ξενώνα, τον οποίο λειτουργεί ο Δήμος Αθηναίων, σε συνεργασία με το Κέντρο Υποδοχής και Αλληλεγγύης του Δήμου (ΚΥΑΔΑ) , τον ΟΚΑΝΑ και το ΚΕΘΕΑ, παραμένουν τους τελευταίους τρεις μήνες χωρίς το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα των 200 ευρώ, το οποίο δικαιούνται.

Ο νόμος 4756/2020, που ψηφίστηκε τον περασμένο Νοέμβριο, προβλέπει την συμπερίληψη των ατόμων που διαμένουν σε ξενώνες μεταβατικής φιλοξενίας των Δήμων, στους δικαιούχους του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος (ΚΕΑ). Ωστόσο, από τότε μέχρι σήμερα, οι αιτήσεις που έχουν κάνει όσοι πληρούν τις προϋποθέσεις και διαμένουν στο ΙΟΝΙS, έχουν απορριφθεί. Την ίδια ώρα που για τους μη εξαρτημένους φιλοξενούμενους στο Πολυδύναμο Κέντρο Αστέγων του Δήμου, έχει βρεθεί λύση ώστε να λαμβάνουν όλοι τα χρήματα που δικαιούνται, δεν ισχύει το ίδιο και για όσους βρίσκονται στον ξενώνα των τοξικοεξαρτημένων.

Σύμφωνα με την επιστημονική υπεύθυνη του ξενώνα, Φωτεινή Λεομπίλλα: «Η καθυστέρηση οφείλεται στο γεγονός πως δεν έχει εκδοθεί μέχρι σήμερα η ΚΥΑ από το υπουργείο Εργασίας. Η εφαρμοστική απόφαση είναι αυτή που θα δώσει λύση, καθώς ο νόμος που έχει ψηφιστεί από τον Νοέμβριο του 2020, προβλέπει πως οι φιλοξενούμενοι του ξενώνα δικαιούνται κανονικά τα χρήματα του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Η διαβούλευση ήταν σε εξέλιξη μέχρι την περασμένη Τρίτη και πλέον περιμένουμε το πότε θα προχωρήσει η διαδικασία από το υπουργείο».

«Είδα ένα χέρι να απλώνεται να με βοηθήσει και άπλωσα το δικό μου».

Ο 35χρονος Γιώργος (ο ίδιος ζήτησε να μην δημοσιοποιηθεί το επώνυμό του) διαμένει στον ξενώνα από τον Ιανουάριο του 2021. «Πριν από δύο μήνες ήμουν στην πιάτσα», θυμάται. «Κοιμόμουν στο πάτωμα και έκανα ενδοφλέβια χρήση από το πρωί μέχρι το βράδυ. Τώρα ξεκίνησα να παρακολουθώ πρόγραμμα του ΟΚΑΝΑ. Ακόμα είμαι φρέσκος και είναι ποτισμένο το σώμα μου. Αλλά πήρα την απόφαση να αλλάξω τη ζωή μου».

Ο Γιώργος είναι ένας από τους διαμένοντες στον ξενώνα IONIS NEWS24/7.GR / WATKINSON

Στην πιάτσα του κέντρου της Αθήνας, τον φώναζαν «γιατρό» Το παρατσούκλι προέκυψε καθώς ήταν εκείνος που βοηθούσε όσους δεν μπορούσαν να κάνουν μόνοι τους ενδοφλέβια χρήση, με αντάλλαγμα μια δόση. Πρόσφατα αποφυλακίστηκε για πέμπτη φορά. «Δεν έχω πειράξει ποτέ μου άνθρωπο. Από το 2011 είμαι στον δρόμο. Το σπίτι μου είναι γύρω από την Ομόνοια και το Μεταξουργείο. Με ξέρουν όλοι εδώ. Ξεκίνησα να κλέβω για να βγάλω τα λεφτά για τη δόση μου και έτσι ξεκίνησα να μπαινοβγαίνω στις φυλακές. Με πιάσανε κάποιες φορές, πήγα δικαστήρια. Όλες τις φορές μπήκα μέσα για κλοπές. Ξήλωνα σωλήνες από οικοδομές».

Έχοντας μεγαλώσει σε δύσκολο οικογενειακό περιβάλλον, με γονείς χωρισμένους, όπου η μητέρα του και ο πατριός του, του έμαθαν το αλκοόλ στα 12 του χρόνια και ο πατέρας του αργότερα του έμαθε το χασίς στα 17, λίγο μετά την ενηλικίωσή του, ο Γιώργος έμεινε πλέον σε δικό του σπίτι δουλεύοντας σε μαρμαράδικα για να ζήσει. Τα χρήματά του όμως πήγαιναν σε ναρκωτικά. Έκσταση, ηρωίνη, κοκαΐνη. Όπως λέει, δοκίμασε τα πάντα: «Ότι δοκίμαζα το έδινα και στον πατέρα μου. Ήταν ο μόνος μου φίλος. Δούλευα και έπαιρνα ναρκωτικά». Εκείνη την περίοδο είχε απομακρυνθεί από τους φίλους του. Η εφηβεία του ήταν αρκετά δύσκολη αφού έμενε σε ένα σπίτι όπου οι ξυλοδαρμοί ήταν καθημερινό φαινόμενο: «Είχα θυμό. Πιστεύω πως όλα τα παιδιά που είμαστε στη χρήση έχουμε θυμό μέσα μας για κάποιο λόγο. Ίσως επειδή δεν με έπαιρνε αγκαλιά η μάνα μου. Για την κατάσταση την οποία έφτασα θεωρώ πως ευθύνεται ο πατριός μου, που κακοποιούσε τη μάνα μου, ο πατέρας μου αλλά και η ίδια η μάνα μου. Αν οι άνθρωποι δεν αγκαλιάζουν τα παιδιά τους, τα τραύματα που αφήνουν μένουν για πάντα. Για μένα αν υπάρχει βία στο σπίτι τα παιδιά πρέπει να φεύγουν. Καλύτερα να τα παίρνουν τα ιδρύματα. Εμένα οι δύο αδερφές μου έφυγαν, μεγάλωσαν σε ίδρυμα και σήμερα είναι μια χαρά. Αν είχαν μείνει στο σπίτι θα ήταν πεθαμένες από τα ναρκωτικά».

Ο πατέρας του πέθανε μπροστά στα μάτια του, όταν ο Γιώργος ήταν 25 χρονών. Όσο μπαινόβγαινε στις φυλακές, οι συγγενείς του, υπόσχονταν πως μόλις αποφυλακιστεί θα τον φιλοξενήσουν. «Την τελευταία φορά που βγήκα, τους ζήτησα βοήθεια. Κανείς δεν άνοιξε την πόρτα. Το ότι είμαι σήμερα στον ξενώνα και στο πρόγραμμα του ΟΚΑΝΑ το χρωστάω στον Τάσο, την Κατερίνα και τα υπόλοιπα παιδιά του street work. Δεν ξέρω πώς το έκαναν, εγώ όσες φορές προσπάθησα να μπω δεν τα κατάφερα. Είδα το χέρι τους να απλώνεται να με βοηθήσει και άπλωσα το δικό μου. Αυτή τη στιγμή κάνω δημιουργική γραφή, μαθαίνω κιθάρα, θέλω να μπω σε ένα σχολείο. Τον άλλο μήνα δεν ξέρω που θα είμαι και τι θα κάνω αλλά τώρα που σου μιλάω, θέλω να βάλω τα δυνατά μου για να τα καταφέρω. Να κρατηθώ γερός. Θέλω να τα δώσω όλα και για αυτούς τους ανθρώπους, γιατί ζήλεψα το καλό».

Άστεγοι στο κέντρο της Αθήνας NEWS24/7.GR / WATKINSON

Οι άνθρωποι που άπλωσαν το χέρι στον Γιώργο, είναι ο Τάσος Σμετόπουλος και η Κατερίνα Πουρναρά. Ο πρώτος είναι ο συντονιστής των δράσεων δρόμου στην ομάδα STEPS, ενώ η δεύτερη είναι δικηγόρος που συνεργάζεται με την Human Rights 360 για το πρόγραμμα Street Lawyering, προσφέροντας νομικές υπηρεσίες στον δρόμο.

Τον Σμετόπουλο, τα τελευταία αρκετά χρόνια, οι άνθρωποι που ζουν σε κατάσταση δρόμου στην Αθήνα τον ξέρουν με το μικρό του όνομα. Καθημερινά, συντονίζει και συμμετέχει στις δράσεις που κάνει η ομάδα STEPS στους δρόμους της πόλης. Διανομή φαγητού, παροχή πληροφοριών, υλικό μείωσης βλάβης στους χρήστες, όπως καθαρές σύριγγες, ενημερωτικά φυλλάδια, είδη πρώτης ανάγκης και ατομικής προστασίας.

Με ειλημμένη εξαρχής την απόφαση να μην λαμβάνει κανενός είδους χρηματοδότηση από κρατικούς φορείς, συγκεντρώνει μέσω προσφορών ή συνεργασιών με ιδιώτες, τα είδη που μοιράζει στον δρόμο, ενώ κατά καιρούς συνεργάζεται με άλλες αντίστοιχες πρωτοβουλίες πολιτών όπως η «Mano Aperta», η «Συλλογική Κουζίνα El Chef», οργανώσεις όπως η «Medical Volunteers International» αλλά και ανθρώπους που βοηθούν μεμονωμένα.

Ο Τάσος Σμετόπουλος, συντονιστής των δράσεων δρόμου στην ομάδα "Steps" NEWS24/7.GR / WATKINSON

Ο Σμετόπουλος με την ομάδα του, προσπαθούν τα γεύματα που μοιράζουν, να μην περιορίζονται στα απολύτως απαραίτητα. Απόγευμα Τετάρτης, στην οδό Σατωβριάνδου, μιλάει στο News 24/7, μοιράζοντας τις μερίδες: « Η ιδέα είναι, κάθε σακούλα να περιλαμβάνει ένα πλήρες γεύμα. Εκτός από το φαγητό, να έχει ένα αναψυκτικό, ένα πορτοκάλι, μια μηλόπιτα».

Από την καθημερινή του παρουσία στο πεδίο, έχει διαμορφωμένη εικόνα για την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στους δρόμους της πόλης: «Σε ποσοστό 80%, όσοι είναι έξω αυτή τη στιγμή είναι σε χρήση. Έχει δημιουργηθεί το Πολυδύναμο Κέντρο Αστέγων του Δήμου Αθηναίων που έχει περίπου 400 θέσεις αλλά αφορά εκείνους που δεν κάνουν χρήση ουσιών. Για τους χρήστες, που είναι η συντριπτική πλειοψηφία, υπάρχει μόνο το ΙΟΝΙS που έχει μόλις 90 θέσεις», λέει. «Από την άλλη πλευρά, δεν υλοποιούνται από τον ΚΥΑΔΑ βασικά πράγματα, ώστε να έχει και η δική μας δουλειά ένα αποτέλεσμα. Δεν είναι δημοσιοποιημένες και αναρτημένες οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί κάποιος για να μπει στις δομές. Αν εγώ μιλήσω σε έναν άνθρωπο που μένει στον δρόμο, του εξηγήσω ότι υπάρχει η δυνατότητα να φιλοξενηθεί σε δομή του Δήμου, τον οδηγήσω εκεί και αρνηθούν να τον πάρουν, όπως έχει γίνει κάποιες φορές, εγώ πώς μπορώ να προσβάλλω την απόφασή τους; Αν δεν υπάρχουν αναρτημένες οι προϋποθέσεις, δεν μπορώ να κάνω τίποτα».

Streetwork "Steps" NEWS24/7.GR / WATKINSON

Στους επόμενους δύο μήνες, η σύμβαση του ΚΥΑΔΑ με την ιδιοκτησία του ΙΟΝΙS ολοκληρώνεται. Ο ιδιοκτήτης του κτιρίου, είχε από καιρό μεταφέρει την επιθυμία του να εκμεταλλευτεί τον χώρο με αποτέλεσμα να αναζητείται λύση για τους άστεγους που διαμένουν σήμερα εκεί. Σύμφωνα με πληροφορίες του News 24/7, οι συζητήσεις δεν έχουν ολοκληρωθεί και γίνεται προσπάθεια είτε να παραμείνει ο ξενώνας στο υπάρχον κτίριο, είτε να εντοπιστεί άλλος χώρος. Για την ώρα όμως, οριστική λύση δεν έχει βρεθεί. Πάντως, το προσεχές διάστημα αναμένεται να λειτουργήσει στο κέντρο της Αθήνας ένα υπνωτήριο καθώς και ένα Κέντρο ημέρας που δημιουργεί ο ΟΚΑΝΑ, κοντά στην πλατεία Βάθης, προσφέροντας άλλου τύπου υπηρεσίες από αυτές ενός ξενώνα.

Η δικηγόρος της Human Rights 360 Κατερίνα Πουρναρά NEWS24/7.GR / WATKINSON

Από τον περασμένο Σεπτέμβριο, μαζί με τον Τάσο Σμετόπουλο, στην ομάδα του street work βρίσκεται για δύο φορές την εβδομάδα και η δικηγόρος Κατερίνα Πουρναρά από την Human Rights 360 : «Σε συνεργασία με την STEPS, ξεκινήσαμε ένα πρόγραμμα παροχής νομικής υποστήριξης σε αστέγους, ανθρώπους που βρίσκονται σε χρήση ναρκωτικών ουσιών, μετανάστες, πρόσφυγες και εργαζόμενους στο σεξ», εξηγεί. Τα θέματα που αναλαμβάνει να λύσει η δικηγόρος μπορεί να εκτείνονται από την έκδοση αστυνομικής ταυτότητας που κάποιος έχει χάσει ή του έχει κλαπεί, μέχρι την ενημέρωση και την κίνηση διαδικασιών για να συμπεριληφθεί σε πρόγραμμα απεξάρτησης, την συμπλήρωση εγγράφων για να λάβει προνοιακό επίδομα κ.α.

Στην περίπτωση του Γιώργου, του άλλοτε «γιατρού» που πλέον έχει βάλει στόχο να τελειώσει το σχολείο, η συμβολή της δικηγόρου ήταν καθοριστική: «Είχε πρόσφατα αποφυλακιστεί με όρους, λόγω πιστοποιημένης αναπηρίας. Αμέσως όμως βρέθηκε άστεγος και ξεκίνησε εκ νέου τη χρήση, την οποία είχε σταματήσει όσο ήταν σε κράτηση. Όταν η εισαγγελέας ζήτησε να ανακληθεί το βούλευμα με το οποίο αποφυλακίστηκε, καθώς ο Γιώργος δεν είχε ανανεώσει το ποσοστό αναπηρίας του, εκείνος κινητοποιήθηκε. Του προτείναμε να τον βοηθήσουμε και ανταποκρίθηκε. Έτσι, πλέον έχει μπει στον ξενώνα, έχει εκδώσει ταυτότητα και έχει ξεκινήσει το θεραπευτικό του πρόγραμμα ώστε να μην επιστρέψει στη φυλακή» αναφέρει η Κατερίνα Πουρναρά.

Streetwork "Steps" NEWS24/7.GR / WATKINSON

Φυσικά δεν έχουν όλες οι περιπτώσεις την επιθυμητή έκβαση. Στη Μενάνδρου, την Χαλκοκονδύλη, την Ζήνωνος, την Σατωβριάνδου και τους γύρω δρόμους, εκατοντάδες άνθρωποι, πολύ συχνά χρήστες ναρκωτικών ουσιών- αλλά όχι μόνο, σαν να ζουν σε ένα περιθώριο μέσα στην καρδιά της πόλης.

Σε αυτό το περιθώριο ζούσε για περίπου 2 χρόνια και ο 48χρονος Κώστας (ο ίδιος ζήτησε να μην δημοσιοποιηθεί το επώνυμό του). Πρώην εργαζόμενος στο αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος, έχασε τη δουλειά του και βρέθηκε να κοιμάται στον δρόμο. Από τον Απρίλιο του 2020, φιλοξενείται στο Πολυδύναμο Κέντρο Αστέγων, ωστόσο ανυπομονεί να προχωρήσει στο επόμενο βήμα. «Δεν τα πήγα από την αρχή πολύ καλά με τους αρμόδιους εκεί. Βρήκα ένα ζεστό μπάνιο και ένα κρεβάτι να κοιμηθώ, όμως δεν έχω καλή εμπειρία από την επικοινωνία ούτε με τον υπεύθυνο του χώρου, ούτε με τους υπόλοιπους» περιγράφει. Πλέον, καθημερινά φεύγει από το κτίριο του Δήμου και συμμετέχει στο street work της ομάδας STEPS, ενώ εργάζεται και στον οργάνωση Ithaca η οποία επίσης δραστηριοποιείται στην υποστήριξη αστέγων και άλλων ευάλωτων ομάδων. «Μου αρέσει πολύ αυτό που κάνω. Βοηθάω όσους μένουν στον δρόμο και ταυτόχρονα η δουλειά θα μου δώσει την ευκαιρία να φύγω από τον ξενώνα. Δεν μπορώ, δεν είναι το στυλ μου να ζω έτσι. Στόχος είναι να βρω ξανά ένα δικό μου σπίτι», λέει ο Κώστας.

Streetwork "Steps" NEWS24/7.GR / WATKINSON

Τα μέλη των ομάδων street work, αναζητούν καθημερινά τρόπους να βοηθήσουν όσους βρίσκονται σε κατάσταση δρόμου, είτε είναι χρήστες ναρκωτικών ουσιών, όπως ήταν ο Γιώργος, είτε όχι, όπως ο Κώστας. Και έχουν αποδείξει πως μπορούν να συμβάλλουν στην επανένταξη όσων βρίσκονται αυτή την στιγμή σε δυσμενείς συνθήκες. Ευελπιστούν ωστόσο, σε μια ουσιαστικότερη και ολιστική παρέμβαση από την Πολιτεία. Άλλωστε πρόσφατα και το «Ελληνικό Δίκτυο για το Δικαίωμα στη στέγη και την κατοικία» ανέφερε σε ανακοίνωσή του πως είναι απαραίτητο να επανεξεταστεί η στάση των Δήμων, των Περιφερειών και της Πολιτείας προς τους άστεγους. Όπως τόνισε χαρακτηριστικά: «Το αίτημα του Δικτύου και των ίδιων των αστέγων είναι η μονιμότερη στέγασή τους. Αν παρέχονται σταθερότερες στεγαστικές λύσεις με μικρούς ξενώνες, μόνιμες δομές και προστατευμένα διαμερίσματα, τότε θα μπορέσουμε να κάνουμε λόγο για ουσιαστική επανένταξη των αστέγων».

Μάνος Φραγκιουδάκης

Πηγή: news247.gr