«Εξάγοντας» ανθρώπινο δυναμικό από τα Βαλκάνια
Αν κάτι εξάγουν παραδοσιακά τα Βαλκάνια, αυτό είναι αναμφίβολα το ανθρώπινο δυναμικό τους. Τους τελευταίους δύο αιώνες δεκάδες εκατομμύρια κάτοικοι των Βαλκανίων έχουν πάρει το δρόμο της μετανάστευσης, τόσο προς την Ευρώπη, όσο και προς υπερπόντιες χώρες, όπως η Αμερική και η Αυστραλία, σχηματίζοντας μεγάλες παροικίες και διασπορικές κοινότητες. Ανάμεσα τους, τα «σκήπτρα» της μετανάστευσης κατέχει η Ελλάδα με περίπου επτά εκατομμύρια απόδημους Έλληνες (ή το 70% του πληθυσμού της χώρας), οι οποίοι ζουν σε όλες ηπείρους του πλανήτη μας, αν και τα 2/3 της εντοπίζονται κυρίως σε αγγλόφωνες χώρες.
Η παραδοσιακή μετανάστευση των Βαλκάνιων προς τη Δύση εντάθηκε μετά το 1990 και τις κοσμογονικές αλλαγές, σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, που επέφερε η κατάρρευση των καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης. Τα κύματα μεταναστών από τα δυτικά Βαλκάνια εντάθηκαν κατά τη δεκαετία του 1990 εξαιτίας και των πολέμων της γιουγκοσλαβικής διαδοχής. Άλλοι μετανάστευαν για καθαρά οικονομικούς λόγους, όπως π.χ. από την Αλβανία. Μετά το 2000, και ειδικά μετά το 2010 ξεκίνησε ένα νέο κύμα μετανάστευσης προς τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ειδικά προς την Γερμανία, ακόμη και από χώρες που μπήκαν πρόσφατα στην Ε.Ε., όπως η Ρουμανία (2007), η Βουλγαρία (2007) και η Κροατία (2013), οι πολίτες των οποίων απέκτησαν σταδιακά το δικαίωμα να εργάζονται νόμιμα στις χώρες της Ένωσης.
Η συμβολή των Βαλκάνιων μεταναστών στο ΑΕΠ των χωρών προέλευσής τους
Εκτιμάται πως κατά την προηγούμενη δεκαετία οκτακόσιες χιλιάδες με ένα εκατομμύριο (αναλόγως με τη χρονιά) κάτοικοι της Νοτιοανατολικής Ευρώπης μετανάστευαν κάθε χρόνο προς τη Δύση. Μόνο από τα Δυτικά Βαλκάνια 238.000 άνθρωποι μετανάστευσαν κατά το 2018, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία. Τα Βαλκάνια έχαναν κάθε χρόνο πολυάριθμο και νεανικό εργατικό δυναμικό για την «εξαγωγή» του οποίου έπαιρναν ως αντάλλαγμα πολύτιμο μεταναστευτικό συνάλλαγμα, καθώς και μια εικονική «μείωση» της ανεργίας των χωρών τους.
Οι νέοι μετανάστες έστελναν κάθε χρόνο δεκάδες δισεκατομμύρια Ευρώ πίσω στις οικογένειες τους -πολλοί άφησαν πίσω τα παιδιά τους να τα μεγαλώνουν οι παππούδες τους- στηρίζοντας το βιοτικό τους επίπεδο, αλλά και το εμπορικό ισοζύγιο των χωρών προέλευσής τους. Μόνον κατά το έτος 2019 οι μετανάστες από δέκα χώρες των Βαλκανίων έστειλαν στις πατρίδες τους 26,2 δισεκατομμύρια Ευρώ, ποσό που ισοδυναμεί με το 10% του ΑΕΠ των χωρών προέλευσής τους. Με άλλα λόγια, χωρίς τα μεταναστευτικά εμβάσματα οι χώρες αυτές θα ήταν αυτομάτως τουλάχιστον κατά 10% φτωχότερες. Μια συμβολή στις βαλκανικές οικονομίες, που κάθε άλλο παρά αμελητέα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί.
4 εκατομμύρια παλιννοστούντες Βαλκάνιοι λόγω Lockdown
Οι χώρες των Βαλκανίων υπήρξαν οι κύριοι εξαγωγείς εργασίας στη Δυτική Ευρώπη εδώ και δεκαετίες και αυτή η τάση επιταχύνθηκε τα τελευταία χρόνια λόγω της εντεινόμενης πολιτικής αστάθειας, της ανεξέλεγκτης διαφθοράς, του «τοξικού» πολιτικού κλίματος και του χαμηλού βιοτικού επιπέδου. Έτσι, όλες οι χώρες των Βαλκανίων, λιγότερο ή περισσότερο, κατέληξαν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα μεταναστευτικά εμβάσματα που οι εργαζόμενοι έστελναν στις οικογένειές τους πίσω στο σπίτι τους. Στις περισσότερες χώρες, αυτά τα μεταναστευτικά εμβάσματα υπερβαίνουν κάθε χρόνο το 10% του ετήσιου ΑΕΠ, που σημαίνει πως είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομία των Βαλκανίων.
Από την έναρξη της πανδημίας του νέου κορωνοϊού και τα αλλεπάλληλα Lockdown, που βύθισαν στην ύφεση τις ευρωπαϊκές οικονομίες, μέχρι και σήμερα εκτιμάται πως 3-4 εκατομμύρια Βαλκάνιοι μετανάστες έχουν επιστρέψει στις ιδιαίτερες πατρίδες τους. Οι αριθμοί δεν είναι ακριβείς, οι χώρες υποδοχής των παλλινοστούντων δεν μπορούν να δώσουν ακριβή στοιχεία, τα οποία άλλωστε και μεταβάλλονται σημαντικά μήνα με τον μήνα. Σίγουρα πάντως είναι τουλάχιστον 3 εκατομμύρια.
Ρουμανία: 2 εκατομμύρια επέστρεψαν, αυξάνοντας την ανεργία
Ενδεικτικά, μόνο στη Ρουμανία, τη μεγαλύτερη χώρα της περιοχής, ήδη από το Μάιο επέστρεψαν περίπου 1,3 εκατομμύρια Ρουμάνοι που ζούσαν στο εξωτερικό. Σήμερα ο αριθμός αυτός είναι σημαντικά μεγαλύτερος, πιθανόν να αγγίζει τα 2 εκατομμύρια, δηλαδή από τα τουλάχιστον 4 εκατομμύρια Ρουμάνων που μετανάστευσαν από το 1990 στο εξωτερικό. Αυτή η εξέλιξη, σε συνδυασμό με την εγχώρια απώλεια θέσεων εργασίας που προκλήθηκε από το εγχώριο Lockdown της Ρουμανίας μεταξύ Μαρτίου και Μαΐου, συνέβαλε στην αύξηση της ανεργίας στη χώρα.από Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία από το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής της Ρουμανίας, η ανεργία αυξήθηκε στο 5,3% τον Αύγουστο, σε σύγκριση με το χαμηλό 3,8% τον ίδιο μήνα πέρυσι. Και έπεται συνέχεια λόγω του φθινοπωρινού 2ου κύματος της πανδημίας, που αύξησε τις επιστροφές των Ρουμάνων μεταναστών, τη μείωση των εμβασμάτων και την περεταίρω αύξηση της εγχώριας ανεργίας.
Βουλγαρία: επιπλέον -3.3% το ΑΕΠ λόγω μειωμένων εμβασμάτων
Η Βουλγαρία είδε επίσης περισσότερους από 200.000 πολίτες της, πολλοί από αυτούς εποχικά εργαζόμενοι, να επιστρέφουν από τη Δυτική Ευρώπη τις πρώτες εβδομάδες, αφότου οι χώρες αυτές άρχισαν να επιβάλλουν καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και να εφαρμόζουν περιοριστικά μέτρα. Αυτό είχε και άμεσες οικονομικές επιπτώσεις σε αυτή τη φτωχότερη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από την έναρξη των Lockdown μέχρι και τα τέλη του Σεπτεμβρίου του 2020, δηλαδή μέσα σε ένα εξάμηνο, τα μεταναστευτικά εμβάσματα προς τη Βουλγαρία από το εξωτερικό μειώθηκαν κατά περίπου 2 δισεκατομμύρια ευρώ, ή κατά 3,3% του ετήσιου ΑΕΠ της χώρας, σε σύγκριση την ίδια περίοδο του 2019.
Σερβία: μείωση κατά 1/3 των μεταναστευτικών εμβασμάτων
Στη Σερβία δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία για τον αριθμό των πολιτών, που επέστρεψαν από την αρχή των Lockdown. Πάντως επέστρεψαν πάρα πολλοί, κυρίως όσοι εργαζόταν σε ευκαιριακές απασχολήσεις, οι ανειδίκευτοι και όσοι είχαν βραχυπρόθεσμα συμβόλαια στις ευρωπαϊκές βιομηχανίες. Την ίδια περίοδο, όπως σημείωσε το υπουργείο Εργασίας της Σερβίας, η πανδημία «μείωσε σημαντικά τις αναχωρήσεις πολιτών της Δημοκρατίας της Σερβίας για εργασία στο εξωτερικό». Με άλλα λόγια ελάχιστοι Σέρβοι μετανάστευσαν στο εξωτερικό φέτος, ενώ κάθε χρόνο αποδημούσαν 40-50.000 κατά μέσο όρο, κυρίως νέοι και μορφωμένοι.
Επίσης, με βάση τα στοιχεία της Εθνικής Τράπεζας της Σερβίας, τα μεταναστευτικά εμβάσματα από το εξωτερικό από τον Ιανουάριο έως τον Μάιο ανήλθαν σε 1,05 δισεκατομμύρια ευρώ, που σημαίνει κατά 328,7 εκατομμύρια ευρώ ή σχεδόν το 1/3 - λιγότερα από ό, τι την ίδια περίοδο το 2019 . Και αυτά μόλις το πρώτο εξάμηνο του έτους.
Στο γειτονικό Μαυροβούνιο, η κατάσταση είναι κάπως καλύτερη, καθώς τα εμβάσματα από το εξωτερικό κατά το πρώτο εξάμηνο του 2020 ανήλθαν σε 256,2 εκατομμύρια ευρώ και ήταν μειωμένα κατά περίπου 7%, από την ίδια περίοδο του 2019.
Οι τριπλές αρνητικές επιπτώσεις της πανδημίας στα Βαλκάνια
Καθώς η πανδημία του νέου κορωνοϊού εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη, οι εργαζόμενοι με χαμηλή ειδίκευση ήταν συνήθως οι πρώτοι που είδαν τη μείωση των αμοιβών τους και οι αλλοδαποί εργαζόμενοι μεταξύ των πρώτων που απολύθηκαν και τελικά αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στις πατρίδες τους. Με αυτόν τον τρόπο, η πανδημία είχε τριπλά αρνητικά αποτελέσματα στα Βαλκάνια: μείωσε τα εμβάσματα από το εξωτερικό, αύξησε την τοπική ανεργία και άσκησε πρόσθετη πίεση στις καχεκτικές κοινωνικές υπηρεσίες των χωρών επανεισδοχής.
Ορισμένες χώρες των Βαλκανίων, όπως το Κόσοβο και η Αλβανία, δεν έχουν ακόμη ακριβή στοιχεία σχετικά με τον αντίκτυπο της πανδημίας στις χώρες τους λόγω των μειωμένων εμβασμάτων και της απώλειας ευκαιριών εργασίας στο εξωτερικό. Άλλες χώρες που διαθέτουν διαθέσιμα δεδομένα προειδοποιούν για ανησυχητικές συνέπειες από την πανδημία. «Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό ότι αυτή η επίδραση είναι ήδη αισθητή και ότι η μείωση των εμβασμάτων από τη διασπορά θα συνεχιστεί», προειδοποίησε ο Ντόμαζετ, καθηγητής οικονομικών, με έδρα το Σεράγεβο, την πρωτεύουσα της Βοσνίας & Ερζεγοβίνης.
Ουδέν κακόν αμιγές καλού
Δεν έχουν όμως αυτές οι επιστροφές, λόγω πανδημίας, των μεταναστών μόνον αρνητικές επιπτώσεις στις βαλκανικές πατρίδες τους. Αυτός ο επιπλέον πληθυσμός, αν και αυξάνει προσωρινά την ανεργία, τονώνει την εγχώρια ζήτηση, την κινητικότητα στην αγορά εργασίας, την κτηματαγορά, αλλά και τη «δημογραφική πυραμίδα» των γερασμένων χωρών τους.
Επίσης η πανδημία της Covid-19 επιβράδυνε, τουλάχιστον προσωρινά, τη «διαρροή εγκεφάλων» (Brain Drain) της περιοχής, η οποία έχει αναγνωριστεί ως ένα από τα πιο επικίνδυνα προβλήματα με πολλαπλές μακροπρόθεσμες συνέπειες για τις εμπλεκόμενες χώρες.
Χάνοντας, κατά τις τρεις προηγούμενες δεκαετίες, τους πιο νέους και πιο μορφωμένους κατοίκους τους, τα Βαλκάνια συνήθισαν να βλέπουν το μέλλον τους υποθηκευμένο, γερασμένο και οικονομικά καχεκτικό. Αυτή η ανασφάλεια και η παρατεταμένη κρίση ταυτότητας πυροδότησε ακόμη περισσότερο τον εθνικισμό στους εναπομείναντες Βαλκάνιους, που στρέφονται ο ένας εναντίον του άλλου ή εναντίον μειονοτήτων και άλλων ευάλωτων ομάδων, όπως είναι οι πρόσφυγες και οι μετανάστες, αντί να συνεργαστούν για να αντιμετωπίσουν από κοινού τα σοβαρά προβλήματα που τους κατατρέχουν.
Γιώργος Στάμκος
Πηγή: tvxs.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου