Η Κασπία βυθίζεται επικίνδυνα

Η μεγαλύτερη λίμνη του πλανήτη, η Κασπία, που περιβάλλεται από πέντε χώρες, ακολουθεί τα τελευταία τριάντα χρόνια την αντίθετη πορεία από τους ωκεανούς καθώς η στάθμη της όλο και κατεβαίνει. ● Και γι’ αυτό το φαινόμενο, το οποίο προμηνύει ανυπολόγιστες καταστροφές, φαίνεται να ευθύνεται η κλιματική αλλαγή.

Τα παράκτια κράτη δικαίως ανησυχούν για την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, αλλά στις πέντε χώρες που βρίσκονται γύρω από την Κασπία Θάλασσα πάνω από 100 εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν το αντίθετο πρόβλημα: μια τεράστια πτώση της στάθμης των νερών της λίμνης.

Η Κασπία είναι στην πραγματικότητα μια χερσαία λίμνη, η μεγαλύτερη στον πλανήτη (371.000 τετρ. χλμ.) και αρκετά αλμυρή. Από τη δεκαετία του ’90, η στάθμη των νερών της μειώνεται μερικά εκατοστά κάθε χρόνο. Αυτή η πτώση θα επιταχυνθεί κατά τις προσεχείς δεκαετίες. Μέχρι το τέλος του αιώνα, η Κασπία Θάλασσα θα είναι χαμηλότερη από 9 έως 18 μέτρα, σύμφωνα με επιστήμονες από τα Πανεπιστήμια του Γκίσεν, της Βρέμης και της Ουτρέχτης. Αυτό σημαίνει ότι η λίμνη θα χάσει τουλάχιστον το 25% του προηγούμενου μεγέθους της αποκαλύπτοντας 93.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα ξηράς. Εάν αυτή η νέα γη ήταν μια χώρα, θα είχε το μέγεθος της Πορτογαλίας.

Σύμφωνα με την έρευνα που δημοσιεύτηκε, αυτή η κρίση μπορεί να οδηγήσει σε μια οικοκτονία τόσο καταστροφική όσο αυτή στην Αράλη, μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα ανατολικά. Η επιφάνεια της Κασπίας μειώνεται ήδη κατά 7 εκατοστά κάθε χρόνο, μια τάση που πιθανά θα αυξηθεί.

Σε πέντε χρόνια μπορεί να είναι περίπου 40 εκατοστά χαμηλότερα από σήμερα και σε δέκα χρόνια σχεδόν ένα μέτρο χαμηλότερα. Και ενώ οι παραθαλάσσιες χώρες παγκοσμίως βρίσκονται αντιμέτωπες με την αύξηση της στάθμης της θάλασσας κατά ένα μέτρο περίπου έως το τέλος του αιώνα, η Κασπία Θάλασσα αντιμετωπίζει μια πτώση αυτού του μεγέθους – με τη διαφορά ότι αυτό θα συμβεί μέσα σε μια δεκαετία.

Μελλοντική απόγνωση

Η κλιματική αλλαγή φαίνεται να είναι ο ένοχος. Τα νερά της Κασπίας Θάλασσας είναι απομονωμένα, με την επιφάνειά τους να είναι ήδη περίπου 28 μέτρα κάτω από τη στάθμη των ωκεανών του πλανήτη. Η στάθμη της είναι το αποτέλεσμα του πόσο νερό ρέει από τα ποτάμια, κυρίως του πελώριου ποταμού Βόλγα προς τα βόρεια, πόσο βρέχει και πόσο νερό εξατμίζεται.

Στο τέλος του αιώνα, ο Βόλγας και άλλοι ποταμοί βόρεια της λίμνης θα παραμένουν εκεί. Ωστόσο, η προβλεπόμενη αύξηση της θερμοκρασίας κατά περίπου 3 έως 4 βαθμούς Κελσίου στην περιοχή θα οδηγήσει στην επιταχυνόμενη εξάτμιση.

Η Κασπία Θάλασσα έχει ιστορία βίαιων ανόδων και πτώσεων. Στο Ντέρμπεντ, στην ακτή του Καυκάσου της Ρωσίας, τα βυθισμένα τείχη της αρχαίας πόλης μαρτυρούν πόσο χαμηλή ήταν η θάλασσα στα μεσαιωνικά χρόνια. Πριν από περίπου 10.000 χρόνια η Κασπία ήταν περίπου 100 μέτρα χαμηλότερη. Λίγες χιλιάδες χρόνια πριν ήταν περίπου 50 μέτρα ψηλότερα απ’ ό,τι σήμερα. Αλλά αυτή τη φορά η πτώση της στάθμης είναι διαφορετική, καθώς θα επηρεάσει τη μοναδική και ήδη πιεσμένη ζωή των ζώων και των φυτών της Κασπίας, καθώς και τις ανθρώπινες κοινωνίες κατά μήκος των ακτών.

Σε ορισμένες περιοχές η ακτογραμμή πρόκειται να συρρικνωθεί κατά εκατοντάδες μέτρα τον χρόνο ή περισσότερο. Μπορείτε να φανταστείτε να κατασκευάζονται νέες αποβάθρες και λιμάνια τόσο γρήγορα; Κι όταν θα είναι έτοιμα, η θάλασσα θα έχει μετακινηθεί χιλιόμετρα ή δεκάδες χιλιόμετρα πιο μακριά και οι σημερινές παραλίες θα είναι οι κορυφογραμμές με άμμο που θα βρεθούν στις άγονες πεδιάδες τού αύριο. Η πτώση θα επηρεάσει επίσης τα πεδινά των ποταμών και τα δέλτα γύρω από την Κασπία Θάλασσα. Αλλοτε εύφορες πεδιάδες θα γίνουν πολύ ξηρές για να συνεχιστεί η καλλιέργεια καρπουζιών και ρυζιού.

Μοναδική ζωή

Καταστροφικές θα είναι οι συνέπειες και για τα είδη ψαριών, τη φώκια της Κασπίας και τον πλούτο των μαλακίων και των καρκινοειδών ειδών που είναι μοναδικά στη λίμνη. Αυτοί οι κάτοικοι της Κασπίας έχουν ήδη υποφέρει άσχημα τον περασμένο αιώνα από τη ρύπανση, τη λαθροθηρία και τα χωροκατακτητικά είδη. Περίπου το 99% των νεογνών της φώκιας Κασπίας μεγαλώνουν στον χειμερινό πάγο στα βόρειας της λίμνης.

Ωστόσο, τόσο ο χειμερινός πάγος όσο και ολόκληρη η βόρεια Κασπία θα εξαφανιστούν. Και αυτό θα συμβεί όταν οι αριθμοί της φώκιας της Κασπίας έχουν μειωθεί περισσότερο από 90% τον περασμένο αιώνα, λόγος για τον οποίο εντάσσεται στα απειλούμενα είδη. Τα εναπομείναντα σημεία της βιοποικιλότητας σε βάθη μεταξύ 50 και 150 μέτρων θα επηρεαστούν επίσης, καθώς θα μειωθούν τα επίπεδα οξυγόνου και η ανάπτυξη οικολογικών νεκρών ζωνών θα μπορούσε να επηρεάσει τα υπόλοιπα καταφύγια των ειδών της Κασπίας.

Οι δυνατότητες για την αντιμετώπιση της κατάστασης είναι περιορισμένες. Η αύξηση των παγκόσμιων επιπέδων διοξειδίου του άνθρακα, ο κύριος μοχλός των κλιματικών συνθηκών που προκαλούν την οικολογική κρίση στην Κασπία, μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με παγκόσμιες συμφωνίες. Στη σοβιετική εποχή, προτάθηκαν μεγάλες εκτροπές νερού από τους ποταμούς της Σιβηρίας για την αντιμετώπιση της συρρικνωμένης θάλασσας της Αράλης, της δεύτερης σε μέγεθος «εσωτερικής θάλασσας» της Ασίας. Αλλά τόσο μεγάλα έργα ενέχουν τεράστιους οικολογικούς και γεωπολιτικούς κινδύνους.

Η οικολογική κρίση στην Κασπία ορθώνεται σε μια περιοχή που βιώνει ήδη πολιτική ένταση. Το Αζερμπαϊτζάν, η Ρωσία, το Ιράν, το Τουρκμενιστάν και το Καζακστάν μοιράζονται ένα κομμάτι της Κασπίας Θάλασσας και θα πρέπει να συνάψουν νέες συμφωνίες σχετικά με τα σύνορα και τα αλιευτικά δικαιώματα.

Τάσος Σαραντής

Πηγή: efsyn.gr