Δίκοπη φιλοτιμία

Ακόμα κι αν διαθέταμε πράγματι «εθνικό εμβόλιο» με την ονομασία «φιλότιμο», και δεν ήταν κι αυτό ένας αβασάνιστος, αυτοκολακευτικός θρύλος, σαν την «ελληνική ψυχή, που μόνον αυτή κ.τ.λ. κ.τ.λ.», τον «Θεό της Ελλάδας» ή την «παμμήτειρα ελληνική γλώσσα με τις πέντε εκατομμύρια λέξεις», και πάλι δεν θ’ αρκούσε για να σταθούμε όρθιοι μπροστά στο διογκούμενο δεύτερο κύμα της πανδημίας. Οι μύθοι, είτε αστικοί αποκληθούν είτε ως εθνικιστικοί επικριθούν, δεν γιάτρεψαν ποτέ καμία νόσο. Επιβαρυντικά λειτουργούν. Οχι ανακουφιστικά.

Φυσικά και είμαστε φιλότιμοι. Μόνο που να· κατά τις περιστάσεις, δίνουμε διαφορετικό νόημα στην κρίσιμη λέξη, που άλλωστε μας την κληροδότησε αμφίσημη η αρχαιότητα. Συχνά όντως φιλοτιμιόμαστε, συντρέχουμε τους αναγκεμένους χωρίς να το διατυμπανίζουμε, λογοκρίνουμε την εγωπάθειά μας και υπηρετούμε την πατρίδα δίχως αξιώσεις ανταμοιβής – όχι όλοι πάντως, ας μην αυτοκοροϊδευόμαστε και ως προς αυτό. Αλλοτε όμως καταντάμε φιλότιμοι με την έννοια του αγρίως φιλόδοξου, του άπληστου για αξιώματα και ισχύ. Είτε στην αρχαιοελληνική γραμματεία εντρυφήσει κανείς είτε στα ιστοριογραφήματα και τα απομνημονεύματα που αφορούν το ’21, θα δει πως η λέξη «φιλοτιμία» είναι διαχρονικά μία από τις σπουδαιότερες γεννήτριες αισθημάτων, ιδεών και συμπεριφορών. Με την εγγενώς δίκοπη σημασία της, είναι ίσως ο κυριότερος παραγωγός του διαιώνιου διχασμού. Και γι’ αυτόν ούτε αποτελεσματικά εμβόλια παρασκευάσαμε ποτέ ούτε φάρμακα.

Με την εμμονή μας να καρφιτσώνουμε στο εθνικό μας πέτο τα παράσημα της μοναδικότητας και για το καλό και για το κακό, την ίδια στιγμή που πιστεύουμε ότι μόνον εμείς διαθέτουμε αποθέματα φιλότιμου εν αφθονία, αλληλοκαταγγελλόμαστε σαν οι μόνοι επιπόλαιοι παγκοσμίως, οι μόνοι ανυπάκουοι σε ιατρικές συμβουλές και κρατικές εντολές. Και αναθεματίζουμε τους νέους μας σαν να είναι οι μόνοι με οδηγό ζωής το «χαλαράάά», αιχμάλωτοι της αλαζονικής βεβαιότητας ότι τα νιάτα είναι άτρωτα και άφθιτα.

Δεν είν’ έτσι. Δεν υπάρχει φυλετικό γονίδιο ελαφρότητας, ακριβώς όπως δεν υπάρχει και οξύνοιας. Τα «κορώνα πάρτι» δεν είναι ελληνική πατέντα. Ελληνική πατέντα είναι, λ.χ., η επικόλληση απαγορευτικών ταινιών περίπου στις μισές θέσεις του μετρό και των λεωφορείων, για να μη γειτονεύουν επικίνδυνα οι επιβάτες, και ο ταυτόχρονος εξαναγκασμός τους να συνωστίζονται όρθιοι. Μα ναι, ο νόμος της ατομικής ευθύνης ισχύει και εδώ. Της ευθύνης του υπουργού Συγκοινωνιών. Και του προϊσταμένου του.

Παντελής Μπουκάλας

Πηγή: kathimerini.gr