Εμπόριο μοναχικών καρδιών τη μέρα του Αγίου Βαλεντίνου

Η «γιορτή των ερωτευμένων» προκαλεί αμόκ καταναλωτισμού στον πλανήτη, ωστόσο οι επιστήμονες διαβεβαιώνουν ότι η Δύση πεθαίνει κυριολεκτικά από μοναξιά, η οποία βλάπτει την υγεία όσο 15 τσιγάρα ημερησίως ● Τα αρνητικά συναισθήματα που ασκεί μάλιστα εμφανίζονται υψηλότερα στην Ανατολική και Νότια Ευρώπη, απ’ ό,τι στη Βόρεια και Δυτική, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης.

Καρδούλες παντού, ζαρτιέρες για τους μερακλήδες, λουλουδάκια για τους γλυκούληδες – η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου ίσως θα έπρεπε να τιμάται από τους απανταχού εμπορικούς συλλόγους. Η «γιορτή των ερωτευμένων» είναι αφορμή για αγοραστικό αμόκ, ξέφρενη κατανάλωση στον δυτικό κόσμο, που τα τελευταία χρόνια μοιάζει να καταναλώνει περισσότερους έρωτες από όσους στ’ αλήθεια βιώνει.

Μια περιήγηση στα ράφια με τα βιβλία ποπ ψυχολογίας ή ένα γρήγορο γκουγκλάρισμα αποδεικνύουν εύκολα πόσο πολλοί και πόσο πολύ οι Δυτικοί ψάχνουν το ρομάντζο, ενώ οι έρευνες δείχνουν πως ζουν με έναν τρόπο που τους βουλιάζει στη μοναξιά. Μια τεράστια αγορά αισθήματος αναπτύσσεται ραγδαία, ενώ από τους μιλένιαλ μέχρι τους μπέιμπι μπούμερ κι από τις ΗΠΑ μέχρι την Ελλάδα όλο και πιο πολλοί ζουν –και νιώθουν– μόνοι.

Οποιο κι αν είναι το σύμπτωμα, η μοναξιά είναι η αιτία, μας λένε οι γιατροί του διαδικτύου, ενώ η νέα λέξη της μόδας είναι η «επιδημία». Επιδημία μοναξιάς σαρώνει τον δυτικό κόσμο, επιμένουν εδώ και τουλάχιστον μία πενταετία άρθρα εκλαϊκευμένης επιστήμης, ανακηρύσσοντας τη μοναξιά «τον σιωπηλό δολοφόνο», όπως έγραφε πρόσφατα ο βραβευμένος με Πούλιτζερ συγγραφέας Νίκολας Κριστόφ στους NY Times.

Αν πιστέψουμε τις στατιστικές, ο πλανήτης πεθαίνει από μοναξιά: «Οι μοναχικοί έχουν περίπου 50% αυξημένο κίνδυνο πρόωρου θανάτου», «Η μοναξιά είναι χειρότερη από 15 τσιγάρα τη μέρα», «Οι μοναχικοί έχουν 30% μεγαλύτερο κίνδυνο να πάθουν έμφραγμα».

Aν πάλι σκαλίσουμε τις έρευνες λίγο περισσότερο, μπορούμε να νιώσουμε συγκριτικά ασφαλέστεροι: ενώ ο ένας στους δύο Αμερικάνους υποφέρει από μοναξιά, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα ασφαλιστικής εταιρείας, τα αντίστοιχα ποσοστά για τους Ευρωπαίους είναι 7%, αν εμπιστευτούμε τα στοιχεία του Ινστιτούτου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Joint Research Center). Μεγαλύτερη ωστόσο είναι η κοινωνική απομόνωση, στο 18%, όρος που διαφέρει από τη μοναξιά, σύμφωνα πάντα με τους δείκτες των μετρήσεων.

Αίσθηση απομόνωσης

Η συγκεκριμένη μελέτη, που δημοσιεύτηκε το περασμένο καλοκαίρι, δείχνει ότι ένας στους δέκα Ελληνες νιώθει μοναξιά και τέσσερις στους δέκα κοινωνική απομόνωση – ποσοστό υπερδιπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου... Η έρευνα καταρρίπτει ένα από τα κυρίαρχα θετικά στερεότυπα για τον ευρωπαϊκό Νότο, αναδεικνύοντας πως τα υποκειμενικά συναισθήματα μοναξιάς που νιώθουν όσοι ρωτήθηκαν εμφανίζονται σε υψηλότερα ποσοστά στην Ανατολική και Νότια Ευρώπη απ’ ό,τι στη Βόρεια και τη Δυτική.

Οι ερευνητές ερμηνεύουν τα δεδομένα τους ως ένδειξη της πίεσης που ασκεί η οικονομική κρίση, αλλά υπογραμμίζουν ότι και η μεταβολή στις παραδοσιακές οικογενειακές σχέσεις μπορεί να έχει προκαλέσει πολύ μεγαλύτερη δυσαρέσκεια και αίσθηση απομόνωσης.

Μήπως ιατρικοποιούμε ένα κοινωνικό φαινόμενο; Οσο πληθαίνουν τα άρθρα και οι στατιστικές που αποδεικνύουν με την αδιάψευστη(;) γλώσσα των αριθμών ότι βιώνουμε «επιδημία μοναξιάς» τόσο εμφανίζονται φωνές αμφισβήτησης που συστήνουν ψυχραιμία. Οσοι διαφωνούν με τον χαρακτηρισμό «επιδημία» για τη μοναξιά, αμφισβητούν ότι εξαπλώνεται ραγδαία: «Παρά τη δημοτικότητα του ισχυρισμού, δεν υπάρχουν εμπειρικά στοιχεία που επιβεβαιώνουν ότι η μοναξιά αυξάνεται από γενιά σε γενιά», αναφέρει πρόσφατο άρθρο στο ΟurWorldinData.org του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, που ασχολείται αποκλειστικά με τις παγκόσμιες στατιστικές.

Η μελέτη συγκρίνει πρόσφατες και παλαιότερες μετρήσεις και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν αξιόπιστες διαγενεακές μελέτες, με βασικό επιχείρημα ότι «η μοναξιά δεν είναι κάτι που μένει σταθερό στον κύκλο της ζωής μας». «Η μοναξιά είναι ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα, αλλά πρέπει να τη μελετάμε με βάση τα πραγματικά δεδομένα. Οι τίτλοι περί “επιδημίας μοναξιάς” είναι λανθασμένοι και παραπλανητικοί», καταλήγει ο συντάκτης της έρευνας.

Η Βρετανία έχει πάρει το μήνυμα από το 2018, όταν η τότε πρωθυπουργός Τερέζα Μέι διόρισε «υπουργό Μοναξιάς», πραγματοποιώντας την επιθυμία της Τζο Κοξ, της βουλευτίνας των Εργατικών που δολοφονήθηκε από ακροδεξιό εξτρεμιστή.

Πώς αντιπαλεύει τη μοναξιά η Βρετανία του Μπρέξιτ; Οσο το Εθνικό Σύστημα Υγείας καταρρέει λόγω υποχρηματοδότησης, η υπουργός Μοναξιάς Βαρόνη Μπάραν μοιράζει μικρο-επιχορηγήσεις σε τοπικές ομάδες για να καταπολεμήσουν τη μάστιγα με δραστηριότητες όπως η κηπουρική, τα επιτραπέζια παιχνίδια, ομαδικές βόλτες με κατοικίδια. Ενδιαφέρον για το βρετανικό μοντέλο έχουν δείξει η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Γερμανία και η Νέα Ζηλανδία, επιβεβαιώνοντας ότι εκτός από τον ιμπεριαλισμό υπάρχει και η μοναξιά.

Τι γίνεται όμως στα καθ’ ημάς; Αν ακολουθήσουμε τη βασική αρχή «δείξε μου τη διαδρομή του χρήματος για να βρεις την αλήθεια», στην Ελλάδα οι μοναχικοί είναι αρκετοί, εξ ου και οι αναρίθμητες υπηρεσίες που τους προσφέρονται. Γραφεία συνοικεσίων, κλαμπ γνωριμιών, προπονητές ζωής, σύμβουλοι σχέσεων – ένα πλήθος «ειδικών» αναλαμβάνουν με το αζημίωτο να σου βρουν το ταίρι των ονείρων σου.

Αλλες υπηρεσίες είναι δωρεάν και άλλες πληρώνονται αδρά, όπως ας πούμε μια συνδρομή σε γραφείο συνοικεσίων που μπορεί να φτάσει τα 600 ευρώ (άπαξ, για αναρίθμητες δυνητικά γνωριμίες) ή μία συνεδρία σε έναν «προπονητή» που κοστίζει περίπου 60 ευρώ.

Ενδιαφέρον είναι ότι η αγορά των συμβουλών και των συμβουλατόρων διευρύνεται και στο αντρικό κοινό –πέρα από το κοριτσίστικο και γυναικείο στο οποίο απευθυνόταν παραδοσιακά– και οδηγίες τύπου Cosmopolitan γράφονται πια σε ανδρικά περιοδικά. «Πρώτο φιλί, πώς θα το θυμάται για πάντα», «δέκα τρόποι για να φιλάς καλύτερα», «100 άνθρωποι σας δείχνουν πώς να φιλάτε» – είναι χαρακτηριστικά δημοσιεύματα (και με οπτικοακουστικό υλικό). Από εκεί και πέρα μπορεί κανείς να βρει από τους «δέκα καλύτερους τρόπους για να φασωθεί» μέχρι το «πώς θα ρίξεις τη 40άρα».

Η σκοτεινή εποχή

Τι γυρεύουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι; Από σχέση μιας βραδιάς μέχρι τον έρωτα της ζωής τους, όλα παίζουν. Ανάλογα με την ηλικία τους αλλά και τα μέσα που θα επιλέξουν να χρησιμοποιήσουν, μια και η επιλογή του γραφείου συνοικεσίων ή μιας εφαρμογής στο κινητό πολλές φορές είναι και ενδεικτικά των διαθέσεων και των προθέσεων. Σε κάθε περίπτωση, προσπαθούν να ξορκίσουν τη μοναξιά τους. Αυτήν ακριβώς που περιγράφει η Αν Μπερλάν στο «Celibadtrip», ένα από τα πιο επιτυχημένα βιβλία για την εργένικη ζωή των τελευταίων χρόνων στη Γαλλία.

«Υπάρχουν δυο περίοδοι στην εργένικη ζωή: η εργένικη ζωή και η μαύρη εργένικη ζωή», γράφει η Μπερλάν. «Η δεύτερη είναι η πιο σκοτεινή περίοδος της ερωτικής μοναξιάς, η απόλυτη απόγνωση, εκεί που δεν περιμένεις πλέον τίποτα. Ολα σου φταίνε, η Γη η ίδια σου φταίει [...] Τι θα έλεγα σε όλους τους δυστυχισμένους εργένηδες; Bρίσκουμε το κατάλληλο πρόσωπο όταν είμαστε ικανοποιημένοι στη ζωή μας, όταν δεν παίζουμε ρόλους, όταν δεν υπακούμε σε ηλίθιους κανόνες. Είναι δύσκολο να είσαι ο εαυτός σου, αλλά για να έχεις μια σχέση με διάρκεια δεν μπορείς να ξεκινάς με ψέματα. Η εργένικη ζωή μπορεί να είναι και μια συγκλονιστική περίοδος, εκεί που ανακαλύπτεις τον εαυτό σου και τον χτίζεις. Μια περίοδος όπου ο “άλλος” δεν αποτελεί λύση. Η εργένικη ζωή είναι το μέσον για να ξαναεπενδύσεις στον έρωτα. Στον έρωτα που κάνει τη ζωή πιο γλυκιά, αυτό είναι όλο».

Από τη Γεωργία Βασιλειάδου στα γραφεία συνοικεσίων και το φέισμπουκ

Ο Ευάγγελος Αυδίκος είναι ομότιμος καθηγητής Λαογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Οι έρευνές του ξεκίνησαν από τη μελέτη του αστικού χώρου, ενώ ήδη από τη δεκαετία του 1980 ενδιαφέρθηκε για τα γραφεία συνοικεσίων. Η έρευνά του «Από την προξενήτρα στο γραφείο συνοικεσίων: Παραδοσιακότητα και νεωτερικότητα στον αστικό χώρο» (εκδ. Πεδίο) εξετάζει το φαινόμενο της διαμεσολάβησης στις ερωτικές σχέσεις.

Τα γραφεία συνοικεσίων επιβιώνουν εδώ και δεκαετίες, ακόμα και στα χρόνια της κρίσης, παρ’ όλες τις τσουχτερές τιμές τους. Ποιοι ωστόσο προσφεύγουν στις υπηρεσίες αυτές σε μια εποχή που τουλάχιστον το σεξ μοιάζει άφθονο και δωρεάν; «Επικρατεί η αντίληψη ότι πρόκειται για άτομα με προβλήματα, άτομα που θέλουν έναν λευκό γάμο ή προικοθήρες», μας λέει ο κ. Αυδίκος. «Δεν είναι έτσι ή, σωστότερα, δεν είναι μόνο έτσι. Υπάρχει μια μερίδα ανθρώπων που έμειναν μόνοι τους, που δεν έχουν ιδιαίτερη επικοινωνιακή δυνατότητα, που ατύχησαν. Υπάρχουν και νέα παιδιά που είναι ανοιχτά στο να διευρύνουν και να αποκτήσουν εμπειρίες. Παλιότερα η επιδίωξη ήταν ο γάμος, τώρα όλοι θέλουν έναν δεσμό, αναζητούν τη συντροφικότητα».
Υπάρχουν, όμως, και άτυπες μορφές γραφείων συνοικεσίων, όπως οι εκδρομές. «Κάθε Κυριακή, γραφεία οργανώνουν εκδρομές όπου επικρατεί το φλερτ, ένας λανθάνων ερωτισμός. Πάνε για μπάνια, μονοήμερες εκδρομές. Υπάρχουν και οι χορευτικοί σύλλογοι, όπου δημιουργούν σχέσεις παιδιά και μεγαλύτεροι. H σημερινή κοινωνία που απελευθερώνει τα άτομα, κάποια τα απομονώνει. Και η ενοχοποίηση καθιστά τη συζήτηση δύσκολη για ανθρώπους που έχουν επιλέξει αυτόν τον τρόπο γιατί στιγματίζονται. Λίγοι θα σου πουν την ιστορία τους. Γιατί να αποκλείσουμε κάποιους να βρουν από αυτή την υπηρεσία κάποιους συντρόφους; Ο καπιταλισμός δημιουργεί αποξένωση στους ανθρώπους».
Τι γίνεται όμως με τους νέους και ποιοι είναι οι παράγοντες εκείνοι που οδηγούν τις ερωτικές σχέσεις τους σε τέλμα; «Στους νεότερους έχει σχεδόν ενοχοποιηθεί το φλερτ. Και η εντατικοποίηση των σπουδών τούς εξοντώνει.
Υπάρχει η πολλαπλή στόχευση, που υπονομεύει τις σχέσεις και συνοδεύεται από καχυποψία. Και είναι χαρακτηριστικά της γενιάς τους όλα αυτά. Τα παιδιά των 20-30 χρόνων δεν έχουν τις ίδιες εμπειρίες με τους γονείς τους. Ζουν μέσα στην τεχνολογία που δημιουργεί μοναχικούς ανθρώπους. Δεν δαιμονοποιώ την τεχνολογία, αλλά ο τρόπος που χρησιμοποιείται είναι προβληματικός. Τα ίδια τα προφίλ στο facebook είναι ένας τρόπος να... στήσεις τον εαυτό σου. Είναι ένας κόσμος που ευνοεί τις μάσκες», λέει.
Και η κρίση, όμως, τους επηρεάζει. Η επισφάλεια, οι υπερωρίες και οι πενιχροί μισθοί λειτουργούν ανασταλτικά. «Οταν ένας νέος άνθρωπος δουλεύει σπαστό ωράριο για 300 ευρώ, πού θα βρει τον χρόνο και την οικονομική δυνατότητα να βρει το ταίρι του; Οταν δουλεύει δωδεκάωρο στο σούπερ μάρκετ, πώς θα φροντίσει το σώμα και την ψυχή του;» διερωτάται ο κ. Αυδίκος.
«Οταν εγκλωβιζόμαστε στον εαυτό μας, γινόμαστε μονολιθικοί»

Ο πρόεδρος του Τμήματος Ψυχολογίας του Παντείου, Παναγιώτης Κορδούτης, αναλύει στην «Εφ.Συν.» τα φαινόμενα της νεοτενίας, της σειριακής μονογαμίας και της αναζήτησης συντρόφων μέσω διαδικτύου

Ο Παναγιώτης Κορδούτης είναι πρόεδρος του Τμήματος Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. «Στις ελληνικές οικογένειες το μότο ήταν ότι τα παιδιά φεύγουν από το σπίτι μόνο όταν κάνουν δική τους οικογένεια. Τώρα, το θεωρούμε αστείο που το αναφέρουμε. Δεν έχουμε πια μακροχρόνιους γάμους. Την τελευταία δεκαετία, σχεδόν οι μισοί γάμοι λύνονται τα πρώτα 3-4 χρόνια. Οι γυναίκες σπουδάζουν, κάνουν καριέρα, αναβάλλουν την απόφαση για γάμο. Το ίδιο κι οι άντρες. Αυτό συμβαίνει για οικονομικούς αλλά και κοινωνικοψυχολογικούς λόγους. Στον γάμο υπεισέρχεται ευθύνη, αλλάζεις τρόπο ζωής. Στην Ελλάδα, η συμβίωση έχει έναν φορτισμένο κοινωνικό χαρακτήρα γιατί, όταν παντρεύεσαι, παντρεύεσαι και την οικογένεια του άλλου».

«Υπάρχει ένα φαινόμενο που πάει χεράκι χεράκι με τη μοναξιά και λέγεται “νεοτενία”, δηλαδή η επιμήκυνση της νεανικής ηλικίας. Εν μέρει είναι θετικό: οι άνθρωποι κάνουν σχέδια, αναπροσαρμόζουν τη ζωή τους, αλλά ταυτόχρονα αποποιούνται ευθύνες που υπάρχουν στις σχέσεις. Δεν δεχόμαστε άκριτα τις συνταγές που μας έδιναν οι γονείς και ο περίγυρος για το πώς θα ζήσουμε», λέει ο κ. Κορδούτης.
Γι’ αυτό έχουν αυξηθεί τα μονοπρόσωπα νοικοκυριά. «Η τάση των ανθρώπων είναι να αναζητούν συντρόφους, όμως μιλάμε για τόσο γρήγορη εναλλαγή που ουσιαστικά είναι μόνοι τους. Είναι αυτό που λέμε σειριακή μονογαμία. Οι άνθρωποι αυτοί μπορεί να μην έχουν την εικόνα ότι είναι μόνοι, αλλά νιώθουν μοναξιά. Η εναλλαγή δεν τους βοηθά να δημιουργήσουν μια πιο εμπλεκόμενη σχέση με συναισθήματα. Σαν να μη δίνουν την ευκαιρία να συνδιαλλαγούν συναισθηματικά με τον άλλο», προσθέτει.
«Για πολλά χρόνια πιστεύαμε ότι αυτοί που ένιωθαν λιγότερη μοναξιά ήταν οι παντρεμένοι. Τώρα ξέρουμε ότι αυτή η εικόνα ήταν ψευδής. Γιατί ο παράγοντας που συνέδεε αυτούς που ήταν ευτυχισμένοι, κρυμμένος πίσω από τους αριθμούς, ήταν η ποιότητα της σχέσης. Βρήκαμε ότι ακόμα και να είναι μόνος κάποιος είναι ευτυχισμένος, εφόσον οι σχέσεις που έχει του δίνουν νόημα. Οταν νιώθω ότι ακόμα και μέσω του επαγγέλματός μου κάνω κάτι που με ικανοποιεί, αναγνωρίζεται η συνεισφορά μου, νιώθω μειωμένη μοναξιά. Αν έχω έστω 2-3 ανθρώπους που επικοινωνώ σταθερά και έχω ως σημείο αναφοράς, μου κάνει. Οι άνθρωποι είμαστε φτιαγμένοι για να αντλούμε νόημα ζωής από τις σχέσεις».
Πρώτα απελευθερώθηκε το άτομο, είπε πως δικαιούται ερωτική ζωή χωρίς κοινωνικούς κανόνες. Ομως δούλεψε το ίντερνετ ως καταλύτης σε αυτό, αφού έδωσε επιλογές, μας εξηγεί ο κ. Κορδούτης.
«Ενας γκέι άντρας που ζει απομονωμένος σε ένα χωριό μπορεί να μην έχει δει έναν άλλο γκέι άντρα στη ζωή του, αλλά θα τον δει στο διαδίκτυο. Και εκεί θα βρει και στήριξη ψυχολογική και ενδεχομένως κάποιο σύντροφο. Ακόμα και ένα στρέιτ ζευγάρι σε μια μικρή πόλη πόσο εύκολα συνεχίζει τη ζωή του; Οι μικρές κοινότητες σε στιγματίζουν, οι επιλογές είναι περιορισμένες, οπότε τι θα κάνεις; Παλιά περίμενες το επόμενο συνοικέσιο.
Τα δίκτυα γνωριμιών σού ζητούν να συμπληρώσεις ένα προφίλ για το πώς είσαι και ένα για το τι θες. Επομένως, ο διάλογος των δυο αγνώστων είναι πάνω σε αυτό το προφίλ. Δεν είναι ένα παιχνίδι ερωτοτροπίας, λίγο αόριστο, που θα κινηθεί σε μια λεπτή ευαίσθητη γραμμή· γίνεται ορθολογικό και αποσιωπά ένα φυσικό κομμάτι του ερωτικού παιχνιδιού.
Παρ’ όλα αυτά, μπορεί να λειτουργήσει θετικά αν έρθει γρήγορα η προσωπική επαφή. Το instagram και το facebook παίζουν βασικότερο ρόλο στις ερωτικές σχέσεις, λειτουργούν λίγο καλύτερα γιατί είναι γενικής χρήσης, δεν μπαίνουν με ερωτική πρόθεση, επομένως οι χρήστες παίζουν ένα παιχνίδι ευρύτερης παρουσίας τους, σκηνοθετούν τον εαυτό τους. Λειτουργούν 4-5 εφαρμογές τέτοιου τύπου. Το tinder παρουσιάζεται ως πιο σοβαρό dating site. Δεν επιτρέπει το γυμνό, δεν μπορείς να πεις πολλά λόγια, βάζεις 2-3 κουβέντες για τον εαυτό σου και επιτρέπεται να μιλήσεις μόνο με αυτούς που έχεις ταιριάξει».
Γράφεται συχνά ότι οι Millenials έχουν αναιμική ερωτική ζωή, ενώ από πολύ μικροί έχουν καταναλώσει τόνους πορνογραφίας. Ισχύει; ρωτήσαμε τον κ. Κορδούτη.
«Ολα αυτά δεν τους μαθαίνουν τίποτα για τις σχέσεις, ίσα ίσα, τους μαθαίνουν κάτι στρεβλό, ότι το σεξ είναι κάτι εύκολο. Είναι ίσως και πιο συντηρητικοί. Και ίσως αυτό μεταφέρεται στην ιδεολογία, γιατί οι σχέσεις μάς μαθαίνουν την ποικιλομορφία των ανθρώπων. Οταν εγκλωβιζόμαστε στον εαυτό μας, γινόμαστε μονολιθικοί».

Ντίνα Δασκαλοπούλου, Αφροδίτη Τζιαντζή, Εύα Παπαδοπούλου 
Πηγή: efsyn.gr