Νομάδες

Στην απώτερη αρχαιότητα οι κινήσεις των φύλων -ή λαών- είχαν μια κρίσιμη διαφορά από τις σύγχρονες: Οι μετακινούμενοι πληθυσμοί συνήθως ήταν οπλισμένοι και στόχο είχαν την κατάκτηση των τόπων προορισμού. Διά πυρός και σιδήρου. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι εισβολείς ήταν μόνο άντρες μάχιμης ηλικίας, καθώς τα παιδιά, οι γυναίκες και οι ηλικιωμένοι στις πολεμικές επιχειρήσεις στέκονταν σαν εμπόδια.

Μετά την εγκατάσταση, οι κατακτητές άρπαζαν τις γυναίκες των ηττημένων και έκαναν νέες οικογένειες. Γι' αυτό ανάμεσα στους άντρες και στις γυναίκες η διαφορά ήταν και ταξική. Οι μεν άρρενες κατακτητές δυνάστες, οι δε γυναίκες υποταγμένες. Αυτή κυρίως η συνθήκη διαμορφώνει έκτοτε τις οικογενειακές και τις ερωτικές σχέσεις (περισσότερα στο βιβλίο μου «Ερωτας και τιμωρία στην Ελλάδα», εκδ. Σαββάλας, 2011).

Στη σύγχρονη εποχή η πληθυσμιακή μετακίνηση έχει πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά. Συνήθως οι μετανάστες είναι δύστυχοι, ανέστιοι, θύματα βίας ή πείνας. Διακινδυνεύουν και διεκδικούν σε πρώτο χρόνο την επιβίωσή τους, σε δεύτερο την ενσωμάτωσή τους στις κοινότητες των χωρών προορισμού. Δηλαδή, σε κοινωνίες πιο ισχυρές και ανεπτυγμένες. Δεν συναντάς ελίτ ανάμεσα στους μετακινούμενους, κατά κανόνα ούτε «μαφιόζους». Αυτοί έχουν πιο άνετους τρόπους να ταξιδεύουν.

Το γενικό όνομά τους ποικίλλει: πρόσφυγες ή μετανάστες, ανάλογα με τον λόγο μετακίνησης και τους θεσμικούς χαρακτηρισμούς τους. Οι ξενόφοβοι κολλούν σε όλους τον απαξιωτικό όρο λαθρομετανάστες. Ο όρος «νομάδες» καλύπτει και τις δύο παραπάνω κατηγορίες. Οχι μόνο αυτές, άλλωστε, αλλά και τις τακτικά μετακινούμενες ομάδες.

Σκέψεις αποστασιοποιημένες τα παραπάνω, αν και με την εικόνα κατάματα. Αλλος να σε κοιτά με απόγνωση, άλλος με δυσπιστία και αμυντικά, άλλος με έκδηλη την υπερηφάνεια ακόμη στη στιγμή της κακουχίας. Δεν τον ενδιαφέρει τι λες, αφού μπορεί να είσαι ψεύτης, αλλά τι ίσως κάνεις. Γράφονται αυτά πρωτοχρονιάτικα, επειδή με πρωτοβουλία του ευρωβουλευτή Κ. Αρβανίτη αυτές τις μέρες επισκεφθήκαμε, μια μικρή ομάδα, προσφυγικούς οικισμούς: Βόλβη, Βαϊοχώρι, Μουριές, με υπερπληθυσμό από οικογένειες. Δεν λείπουν βέβαια και σήμερα κάποια κύματα με αμιγείς μετακινήσεις αντρών, πράγμα που θέτει ιδιαίτερα κοινωνικά ζητήματα.

Η γενική κατάσταση στους τρεις οικισμούς δείχνει ότι είναι κοινά τα πιο βασικά προβλήματα: η περίθαλψη (με την αλλαγή κυβέρνησης χειροτέρεψαν πολύ τα πράγματα) και η άρνηση των υπεραστικών λεωφορείων να μεταφέρουν (με εισιτήριο εννοείται) πρόσφυγες από τους απομονωμένους οικισμούς στις γύρω πόλεις. Ας κρατήσουμε όμως στον νου και ό,τι θετικό βλέπουμε. Τοπικά, ότι οι ίδιες οι εγκαταστάσεις είναι αξιοπρεπείς, η διαβίωση βαραίνει εξαιτίας του συνωστισμού. Πανελλήνια, σημαντική εξέλιξη είναι η τόσο αρμονική συμβίωση ξένων δεύτερης γενιάς, ιδίως Αλβανών, με τους Ελληνες. Εμπειρία-εφόδιο για τη νέα χρονιά, για την ιστορία, για το μέλλον.

Νίκος Παρασκευόπουλος - ομ. καθηγητής ΑΠΘ

Πηγή: efsyn.gr