Να κάψουμε τα βιβλία;

Πριν από λίγες μέρες κι ενώ ο Φρανσουά Ολάντ ετοιμαζόταν στο Πανεπιστήμιο της Λιλ να ξεκινήσει την ομιλία του με αφορμή την έκδοση του νέου του βιβλίου, μια ομάδα φοιτητών, στο όνομα μιας αναρχικής συλλογικότητας, αφού διέκοψε θορυβωδώς το γεγονός και ακυρώθηκε για λόγους ασφαλείας η διάλεξη, στη συνέχεια έσκισε όλα τα βιβλία του Ολάντ.

Πριν από λίγες εβδομάδες κάτι ανάλογο συνέβη και στη διάλεξη της φιλοσόφου Αγκασίνσκι, συζύγου του πρώην πρωθυπουργού της Γαλλίας, Λιονέλ Ζοσπέν. Ενώ πάλι, όταν ο γνωστός φιλόσοφος Φινκελκράουτ πήγε στο πανεπιστήμιο για να μιλήσει, του επιτέθηκαν και δεν τον άφησαν να μιλήσει στους φοιτητές.

Το αποκορύφωμα όμως αυτής της βιβλιοκαταστροφικής μανίας είναι αυτό που συμβαίνει εδώ και μέρες. Ενας καθηγητής, ο Βανσέν Κασπέδες, μαζεύει υπογραφές για να απαγορευτεί η διδασκαλία των βιβλίων του Χάιντεγκερ στα γαλλικά πανεπιστήμια.

Το κλίμα θυμίζει δεκαετία του ’50 με τον μακαρθισμό. Μήπως μετά τον Χάιντεγκερ να σκίσουμε και να απαγορεύσουμε τον Νίτσε, τον Βολταίρο, τον Ρουσό, τον Πλάτωνα ή τον Αριστοτέλη;

Σ’ όλους αυτούς αλλά και σ’ άλλους όλο και κάτι θα βρούμε για να ’χουμε να τους κατηγορήσουμε. Οτι δεν στήριξαν την Α ή Β μειονότητα, ότι ήταν υπέρ των ανδρών κι εναντίον των γυναικών, ότι είχαν σκέψεις που μπορεί να ενέπνευσαν τις μορφές ολοκληρωτισμού, ότι δεν πολέμησαν τον Α ή Β εχθρό κ.λπ.

Η σειρά αυτών των προαναφερθέντων γεγονότων δείχνει κάτι που προκαλεί φόβο. Κι εύκολα αναρωτιέται κανείς: Κάποιοι λεγόμενοι υποστηρικτές της δημοκρατίας είναι κρυπτο-ολοκληρωτικοί; Γιατί μόνο ένας που σκέφτεται ολοκληρωτικά θέλει να κλείσει το στόμα μιας αντίθετης άποψης. Βασική αρχή της δημοκρατίας είναι η ελευθερία του λόγου και της σκέψης.

Πρέπει να κάνουμε τα πάντα όχι για να κλείνουν τα στόματα και να πνίγονται οι σκέψεις αλλά το αντίθετο, να ακούγονται οι διαφορετικές απόψεις. Ο Χάιντεγκερ σίγουρα είναι ένοχος της σιωπής του για το Ολοκαύτωμα και για τόσα άλλα. Εχει απόψεις που όπως έγραψε μεταξύ άλλων κι ο Ντεριντά είναι σκοτεινές, γιατί κρύβουν μια ανωτερότητα γερμανική με στόχο την ηγεμονία της στην Ευρώπη και άλλα πολλά. Ομως, όπως ο ίδιος πάλι ο Ντεριντά παραδέχεται, ο Χάιντεγκερ είναι ένας τεράστιος φιλόσοφος. Ηταν αυτός που είχε επίδραση με τον Α ή Β τρόπο σε στοχαστές όπως οι Λεφόρ, Καστοριάδης, Μερλό Ποντί ή ποιητές όπως ο Ρενέ Σαρ κ.λπ. Ο Χάιντεγκερ ήταν αυτός που είδε και ανέλυσε τη ρήξη του σύγχρονου κόσμου, του κόσμου δηλαδή της Τεχνικής και του Διαφωτισμού.

Στο πλαίσιο του ορθολογισμού του 18ου αιώνα, ο σκοπός του ελέγχου του Σύμπαντος μέσω της επιστήμης συνοδευόταν από την επιθυμία να μάθει ο άνθρωπος τον εαυτό του και τις δυνατότητές του καλύτερα μέσα από αυτήν την εμπειρία. Ηθελε έτσι να υπηρετήσει την ευτυχία, την πρόοδο, την ελευθερία. Ο Χάιντεγκερ είδε την πτώση μας από αυτούς τους ανθρωπιστικούς στόχους. Ηταν ο πρώτος που είπε ότι εγκαταλείψαμε όλες αυτές τις σπουδαίες ιδέες του Διαφωτισμού για να περάσουμε στον κόσμο της Τεχνικής.

Η Τεχνική δεν έγινε πια μέσο για μια καλύτερη ποιότητα ζωής, αλλά γινόταν αυτοσκοπός. Η τεχνική για την Τεχνική. Η τεχνική πρόοδος έπρεπε να συντρίψει όλα τα ανθρωπιστικά ιδεώδη για να αυθυπάρξει, για να γίνει το μετα-ανθρώπινο ιδεώδες του ανθρώπου. Ή, για να το πω αλλιώς, ο άνθρωπος άρχισε να πιστεύει ότι μέσα από την τεχνική πρόοδο θα γίνει ο κύριος του Σύμπαντος. Κι αυτή η «πίστη» του έγινε σκοπός της γήινης ύπαρξής του. Αυτή τη μηχανοποίηση του ανθρώπου, τη γέννηση του μετα-ανθρώπου, την προείδε ο Χάιντεγκερ. Είδε ότι η πρόοδος έπαψε να είναι πρόοδος κι έγινε κινητικότητα, όπως σωστά σημειώνει και ο φιλόσοφος Λικ Φερί. Τρέχουμε δηλαδή για όλα παντού δίχως σκοπό, παρά μόνο για το πάθος του τρεξίματος, για τον πόθο της δύναμης μέσω της εξουσίας ή του χρήματος.

Ζούμε έναν άσκοπο αυτοματισμό, ονειρευόμενοι να γίνουμε παντοδύναμοι μέσω των μηχανών. Τα κομπιούτερ κι οι τελειοποιημένες μηχανές είναι η υλοποίηση της ανθρώπινης ψευδαίσθησης για αυτοκυριαρχία ή για κυριαρχία γενικώς. Η τελειοποίηση της τεχνικής είναι το είδωλο του ανθρώπινου ναρκισσισμού που θέλει να γίνει η τέλεια κι αλάθητη εικόνα ενός ονειρεμένου εαυτού του. Η νίκη του κόσμου της τεχνικής οφείλεται στην απουσία αξιών και σκοπών μη υλικών. Για να επιζήσει, η τεχνική καινοτομεί.

Ομως καινοτομώντας χωρίς σκοπό φτάνουμε στην καινοτομία για την καινοτομία. Πάνω σ’ αυτή τη λογική στηρίζεται το σύγχρονο μοντέλο της καπιταλιστικής μας ζωής. Ο θάνατος των μεγάλων ιδεωδών που ’χε διαπιστώσει και αναγγείλει ο Νίτσε οδήγησε κατά πώς λένε οι Χάιντεγκερ, Φουκό ή Ντελέζ στη θέληση για δύναμη που εφαρμόζει η σημερινή παγκοσμιοποιημένη Τεχνική. Δεν θέλουμε πια να ελέγξουμε τη Φύση για να μάθουμε, αλλά να την ελέγξουμε για την ηδονή του ελέγχου.

Γιατί γίνεται αυτό; Από ευχαρίστηση για ανταγωνισμό ή για κυριαρχία, όπως λένε οι Νίτσε και Σπινόζα. Είναι ανταγωνιστική η κοινωνία μας και ζητά τέτοια συμπεριφορά.

Πού θα πάμε έτσι; Καταστρέφουμε τις κοινωνικές αξίες, καταστρέφουμε το περιβάλλον, καταστρέφουμε τα βιβλία και τις διαφορετικές ιδέες με τις οποίες δεν συμφωνούμε. Ο Χάιντεγκερ είδε πού πηγαίνουμε κι έθεσε ή μας έθεσε μπροστά στα ερωτήματα του εαυτού μας. Επειδή δεν μας αρέσει να ρωτάμε ή να κάνουμε διάλογο διαφωνώντας θα πρέπει να κάψουμε όσους διαφωνούν μαζί μας; Εκεί φτάσαμε; Στην Ιερά Εξέταση της Τεχνικής; Θυμίζει συμπεριφορά σκοτεινών χρόνων της Ιστορίας μας κάτι τέτοιο. Ας προσέξουμε πριν είναι αργά.

Δημοσθένης Δαββέτας - Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός

Πηγή: efsyn.gr