Μπορεί κάπου, φευγαλέα έστω, να το έχουμε ξανακούσει, σίγουρα πάντως δεν είναι το πρώτο που σκεφτόμαστε όταν πλησιάζει η 28η Οκτωβρίου: η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα στην κατεχόμενη από τους Ναζί Ευρώπη, στην οποία ματαιώθηκε η πολιτική επιστράτευση, χάρη στην παλλαϊκή κινητοποίηση που κορυφώθηκε στις 5 Μαρτίου 1943.
Εκείνη την ημέρα, το πλήθος των διαδηλωτών, αψηφώντας τις σφαίρες των κατακτητών, εισέβαλε στο Υπουργείο Εργασίας καίγοντας τις λίστες με τους χιλιάδες επίστρατους, οι οποίοι θα οδηγούνταν για καταναγκαστική εργασία στη Γερμανία. Αυτή ήταν η μεγαλύτερη πολιτική νίκη της Αντίστασης.
Αν, μάλιστα, συνεχίσετε τη βόλτα σας στο κέντρο για έναν καφέ στο «Ζόναρς» (οκ, άλλαξε όνομα αλλά όλοι έτσι το ξέρουμε!), στο κτίριο δηλαδή όπου στεγάζονταν τα ανώτατα διοικητικά κλιμάκια του ναζιστικού στρατιωτικού μηχανισμού επί κατοχής, θα προσπεράσετε αμέριμνοι το κλασικιστικού ρυθμού κτίριο της Τραπέζης της Ελλάδος, επί της Πανεπιστημίου. Μοιάζει, πλέον, βαρετό για έναν καθημερινό περιπατητή της Αθήνας.
Το σημείο αυτό επέλεξε ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης λίγες ημέρες πριν, για να μας θυμίσει άλλη μία κορυφαία πράξη αντίστασης που ελάχιστοι τη θυμούνται ως τέτοια:
Στις 22 Ιουλίου 1943, χιλιάδες κόσμου (υπολογίζονται από 200 έως 500 χιλιάδες) κατέβηκαν στους δρόμους της Αθήνας, αδιαφορώντας για την απειλητική παρουσία των κατοχικών δυνάμεων, ενάντια στην επικείμενη επέκταση της βουλγαρικής κατοχής στη Μακεδονία.
Εκεί περίπου όπου στεκόμασταν εμείς 76 χρόνια μετά, στη συμβολή των οδών Πανεπιστημίου και Ομήρου, οι διαδηλωτές αντίκρισαν τότε τo οδόφραγμα γερμανικών αρμάτων μάχης, στρατού και ανδρών των ελληνικών Σωμάτων Ασφαλείας.
Εκεί δέχτηκαν πυρά από γερμανικό στρατιωτικό όχημα που έφερε πολυβόλο στην καρότσα του. Οι νεκροί, όλοι τους μέλη του ΕΑΜ, ξεπέρασαν τους 15 και οι τραυματίες τους 60. Όμως η επέκταση της βουλγαρικής ζώνης κατοχής δεν πραγματοποιήθηκε. Οι δύο παραπάνω σημαντικές στιγμές αποτελούν ψήγματα από τον ιστορικό περίπατο «Αντίσταση και δωσιλογισμός στην κατοχική Αθήνα».
Εκτός από τις πράξεις αντίστασης και τη δράση των εαμικών και άλλων αντιστασιακών οργανώσεων, ο περίπατος κάνει στάσεις και εκεί όπου στεγάζονταν τα ελληνικά SS, εκεί που δρούσαν οι μαυραγορίτες, εκεί όπου βρίσκονταν τα στέκια των Γερμανών. Τοποθετεί την ιστορία στον τόπο της και φωτίζει πολλές πλευρές της, όχι μόνο τις ηρωικές, άγνωστες πολλές από αυτές στο πλατύ κοινό, αλλά και τις «σκοτεινές» και καταχωνιασμένες στα συρτάρια της λήθης από σύγχρονους αναθεωρητές της ιστορίας.
Μια από αυτές συναντάς αν γυρίσεις ξανά προς την Ομόνοια και κάνεις μία στάση στην πλατείας Δικαιοσύνης, απέναντι από το σημερινό θέατρο «REX»: στα χρόνια της Κατοχής, στη Σανταρόζα 3 (ή 5 με σημερινή αρίθμηση) ήταν η έδρα των SD (Sicherheitsdienst), δηλαδή της Υπηρεσίας Ασφαλείας των SS και της ομάδας αντικατασκοπίας «Dienststelle 3.000». Στις υπηρεσίες αυτές υπηρετούσαν εκατοντάδες Έλληνες πράκτορες.
Όσοι από αυτούς δικάστηκαν μεταπολεμικά, αθωώθηκαν σχεδόν όλοι. Αλλά και οι ελάχιστοι που καταδικάστηκαν, αποφυλακίστηκαν το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1950...
Ο ιστορικός αυτός περίπατος (είχε αρκετές ακόμα στάσεις), στον οποίο συμμετείχε πάρα πολύς κόσμος, απόδειξη του ενδιαφέροντος για την ιστορία της πόλης αλλά και τα αποτυπώματα της ιστορίας στο «σώμα» της πόλης.
Είναι μέρος των πολύμορφων εκδηλώσεων για τη απελευθέρωση της Αθήνας από τις ναζιστικές δυνάμεις κατοχής.
Ξέρετε πότε έγινε η απελευθέρωση; Στις 12 Οκτωβρίου του 1944.
Ωστόσο, η επίσημη μνήμη έχει αφήσει ένα μεγάλο κενό στην ημερομηνία αυτή και την πάνδημη γιορτή που έλαβε χώρα εκείνη την ημέρα διότι, ως γνωστόν, η χώρα μας - περίεργη εξαίρεση από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές- γιορτάζει την εμπλοκή της στον Πόλεμο (την 28η Οκτωβρίου του 1940), αντί για την απελευθέρωση.
Κι αν υπάρχει ιστορική εξήγηση για την «ιδιοτροπία» αυτή -καθώς, το νικηφόρο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ακολούθησε η εμφύλια σύγκρουση που εξακολουθεί να προκαλεί έντονες αντιπαραθέσεις - δύσκολα μπορεί να δικαιολογηθεί η επιμονή του εορτασμού μέσα από την παρέλαση, κατάλοιπο και αυτή μίας άλλης, «μαύρης» περιόδου, της μεταξικής δικτατορίας. Έναν θεσμό που αποθεώθηκε επί χούντας και δυστυχώς έμεινε στο απυρόβλητο από όλες ανεξαιρέτως τις κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης.
Μονότονο τελετουργικό, γεμάτο μούχλα και μιλιταρισμό, το οποίο συσκοτίζει τα ιστορικά γεγονότα και πριμοδοτεί έναν θολό εθνικό μύθο.
Παίρνει, μάλιστα, ξανά πινελιές... «αριστείας» (αυτός είναι ο ευφημισμός για τις διακρίσεις μεταξύ των παιδιών), καθώς η σημερινή ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων κατάργησε την κλήρωση μεταξύ όλων των μαθητών και των μαθητριών των δημοτικών σχολείων για τον ορισμό του σημαιοφόρου.
Γιατί επιμένουμε στον αναχρονισμό, όταν υπάρχουν άλλοι, φρέσκοι τρόποι προσέγγισης της ιστορίας και της συλλογικής μνήμης που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στις εθνικές επετείους; Γιατί όχι μία δημιουργική «βόλτα» στην ιστορία, χωρίς χασμουρητά και φανφάρες κενές νοήματος;
Ποτέ δεν είναι αργά. Άλλωστε, οι εκδηλώσεις «12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα ελεύθερη» ξεκίνησαν πολύ πρόσφατα, ως μετεξέλιξη ενός ιστορικού περιπάτου (ο οποίος έλαβε χώρα πριν από έξι χρόνια) και τείνουν να γίνουν θεσμός, με μαζική συμμετοχή του κόσμου.
Εύπεπτη και κατανοητή, η δημόσια ιστορία συναντά την ιστορική τεκμηρίωση μέσα στην ίδια την πόλη, εκεί όπου, αν κάνεις απόλυτη ησυχία, ακούγονται ακόμα οι ιστορίες των ανθρώπων για τα δεινά που υπέστη η χώρα μας κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και της Κατοχής. Αλλά και οι αφηγήσεις για τον αγώνα του ελληνικού λαού ενάντια στον φασισμό και τον ναζισμό.
Να, λοιπόν, η λύση, αν δεν θέλουμε αποστειρωμένο εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου: ιστορικοί περίπατοι και όχι παρελάσεις!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου