Για όλα θα πρέπει να λεχθεί κάτι. Όλα είναι αντικείμενο σχολιασμού. Πολύ δε περισσότερο όταν αυτά τα «όλα» μπορούν να αποτελέσουν μιντιακή ύλη, να περιτυλίξουν πολιτικές, να φτιάξουν κλίμα ότι «εμείς τα καταφέρνουμε καλύτερα», να γίνουν μέτρο σύγκρισης, να γίνουν πάγκος από τον οποίο κάτι θα πρέπει να «αγοράσουμε».
Το ότι η καταστροφή πουλάει, είναι γνωστό∙ οι κακές ειδήσεις προκαλούν εντονότερα συναισθήματα, άρα, διαβαθμίζονται υψηλότερα σε σχέση με τις καλές. Η κάμερα ζουμάρει στις φλόγες, η μονταζιέρα επαναλαμβάνει τα πιο πιασιάρικα πλάνα σε εικοσιτετράωρη βάση, καταγράφει την αδηφάγο διάθεση του ανέμου να τροφοδοτήσει την ένταση της ‒επίσης‒ αδηφάγου φωτιάς που καίει δέντρα και μυαλά. Με σχόλια πάνω σε κάτι που δεν αποτελεί πλέον είδηση, η καταστροφή τροφοδοτεί το σκοτισμένο πλήθος∙ και, βέβαια, ανατροφοδοτείται από αυτό.
Η καταστροφή γίνεται θέαμα και καταναλώνεται ως τέτοιο. Κατανοείται ενδεχομένως ως κάτι αναπόφευκτο. Αλλωστε, είχαμε προειδοποιηθεί εγκαίρως από το 112 της γενικής γραμματείας Πολιτικής Προστασίας. Και τα σχόλια γίνονται πιο καταστροφικά από την ίδια την καταστροφή. «Ολα έγιναν πυρανάλωμα του πυρός!» ακούμε τη ρεπόρτερ να λέει από τον τόπο της καταστροφής. Εμ, πώς αλλιώς;
Μέσα σ’ όλα τα επείγοντα έμεινε σε εκκρεμότητα το βασικό εργαλείο της, η γλωσσομάθειά της, και μπαίνει σε άμεση προτεραιότητα η σπουδή να μιλήσει –να πει πολλά μάλιστα για κάτι που συντελείται, για κάτι που ‒εφόσον είναι τόσο τρομερό‒ μοιάζει ακατανόητο, αλλά για το οποίο είναι υποχρεωμένη να πει κάτι.
Και ενώ όλο αυτό το αφήγημα της καταστροφής ούτε διδάσκει, ούτε προλαμβάνει κάτι, ούτε μας κάνει πιο ευαίσθητους ανθρώπους, οι ρεπόρτερ κατασκευάζουν αποκλειστικότητες στην αφήγηση της καταστροφής. Φτιάχνουν κλίμα από το «μικροκλίμα της πύρινης λαίλαπας». Λαχανιασμένοι, πνιγμένοι από τους καπνούς, με φόντο πάντα την καταστροφή, περιγράφουν καταλεπτώς τα πάντα σε πάνελ και παράθυρα που στήνονται ad hoc, αλλά και σε έκτακτα δελτία.
Στο μεταξύ, στα πυκνά εικοσιτετράωρα της καταστροφής, στήνονται νέες και λεπτές μορφές συσκότησης και πολιτικής εκμετάλλευσης που, όπως πάντα, δράττονται της ευκαιρίας να φανούν, να κάνουν δηλώσεις, να υποσχεθούν, να αξιώσουν μία ακόμη προβολή της κοινωνικής ή της περιβαλλοντικής ευαισθησίας τους∙ να απευθυνθούν, τέλος, για μία ακόμα φορά στο πλήθος που, από την πλευρά του, για μία ακόμα φορά, περιορίζεται στο να φαντάζεται όλα τα είδη της σωτηρίας, είτε αυτή θα προέλθει από κυβερνητικές υποσχέσεις είτε θα προέλθει από τα έγκυρα χείλη των ιεραρχών του Δεκαπενταύγουστου.
Ερχονται στιγμές που κάποιος θα πρέπει να αρχίσει να σκέφτεται. Τι λείπει από την αφήγηση της καταστροφής που –ενδεχομένως‒ να αποτελεί και δυνητικό αίτιό της; Λείπει παντελώς το μέτρο. Προφανώς, φαίνεται ότι από τη φύση μας δεν έχουμε εξαρχής μια ξεκάθαρη αίσθηση του μέτρου, αυτό που οι Ελληνες αντιλαμβάνονταν ως μεσότητα μεταξύ των άκρων.
Οι συμφορές, κατά κανόνα, εκδηλώνονται ως «αναπόφευκτα» αποτελέσματα της έλλειψης μέτρου στις δραστηριότητες και τις αποφάσεις μας. Αλλά ακόμα κι αν αποκτήσουμε αυτό το «μέτρο», ακόμα και τότε, δεν υπάρχει κάποιος κανόνας που θα θα μας προστάτευε από τις καταχρήσεις μας εις βάρος της φυσικής κληρονομιάς μας∙ κανένας προσεκτικός έλεγχος πάνω στην απληστία και την επιθετικότητα, όχι μόνο του ενός απέναντι στον άλλο, αλλά πολύ περισσότερο απέναντι στο ίδιο μας το περιβάλλον.
Τι άλλο λείπει; Η βαθιά κατανόηση της ύβρεως. Δίχως την ευεργετική επίδραση της τραγωδίας, πώς θα μπορούσαμε να προσδιορίσουμε – πόσο μάλλον να κατανοήσουμε – τη σημερινή κυριαρχία της ανυμπόριας; Είναι αρκετό, όμως, να κατανοήσουμε τη δεινή θέση της ανθρωπότητας ως αναπότρεπτη; Είναι αλήθεια, πως τα κυβερνητικά σχήματα, τα πριν και τα τωρινά, έχουν προκαλέσει απογοητεύσεις. Αλλά απογοητεύσεις ως προς τι; Ως προς τις τρέχουσες υποθέσεις μας γύρω από τα στενά οικονομικά για όσο διάστημα η αδιαφορία για το περιβάλλον, η ρύπανση, η υπερεκμετάλλευση και η καταστροφή συνεχίζονται ασταμάτητα;
Το δύσκολο δεν είναι η αφήγηση της καταστροφής. Το δύσκολο είναι να διαλυθεί η σύγχυσή μας γύρω από το γεγονός ή την είδηση της καταστροφής, πολύ δε περισσότερο όταν τα εργαλεία του Λόγου υπερεκτιμούν την οξύνοιά τους και την αναλυτικότητά τους. Υπάρχει πολύς καπνός που εμποδίζει την ανάγκη να διευκρινιστεί αυτή η πολυπλοκότητα. Ακριβώς, γιατί στήνει εργαστήρι νέων μηχανισμών που υπόσχονται νέες, πολυτελείς καταχρήσεις. Ετσι, οι απαντήσεις θα συνεχίζουν να μας διαφεύγουν. Στο μεταξύ οι νέες καταστροφές μαζί με τις προηγούμενες θα έχουν μολύνει κάθε αναδυόμενο ήθος, τόσο πολύ, όσο και το φυσικό περιβάλλον.
Ποιος είπε ότι η καταστροφή δεν γίνεται ριάλιτι; Ποιος είπε ότι η καταστροφή δεν «πουλάει»; Αυτό, τουλάχιστον, θα πρέπει να το καταλάβουμε και να το σταματήσουμε. Ειδάλλως, η κατάσταση θα μοιάζει περίπου με το «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Σάμιουελ Μπέκετ. Θα περιμένουμε να φανεί κάποιος-κάτι να μας λύσει το πρόβλημα, που όμως δεν θα έρχεται ποτέ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου