Ο διευθυντής του Μαρασλείου Δημοτικού Σχολείου μπαίνει στην τάξη να αντικαταστήσει τη δασκάλα της Α' δημοτικού, που απουσιάζει. Λέει στους μαθητές πως θα τους διαβάσει ένα παραμύθι. «Δε γίνεται, αυτή την ώρα έχουμε ελεύθερο κείμενο», απαντούν ήρεμα τα πρωτάκια. «Η τάξη λειτουργεί κανονικά, κι ας λείπει ο δάσκαλος. Κανείς έχει την εντύπωση, ότι τα πρωτάκια δεν ακούν τίποτα, πράγμα λανθασμένο. Αν τα παιδιά αισθάνονται κάτι δικό τους, το υπερασπίζονται», περιγράφει η δασκάλα Κατερίνα Παούρη στο Αθηναϊκό Πρακτορείο.
Κάθε Παρασκευή τα παιδιά έχουν συμβούλιο τάξης. Λόγω εκλογών, για δυο συνεχόμενες Παρασκευές τα σχολεία παρέμειναν κλειστά. «Το πρώτο πράγμα που είπαν, όταν επέστρεψαν την Τρίτη, ήταν πώς θα αναπληρώσουν τα συμβούλια που έχασαν, γιατί "έχουν πολλά πράγματα να συζητήσουν"», αναφέρει η Κ. Παούρη.
Μελέτη περιβάλλοντος με καλλιέργεια λαχανόκηπου στο σχολείο, περίπατοι με θέματα τους συγγραφείς, γλύπτες, ιστορικά γεγονότα της γειτονιάς, συμβούλιο τάξης, αλληλογραφία με άλλα σχολεία, σχολική εφημερίδα και άλλα χαρακτηρίζουν την παιδαγωγική προσέγγιση της μεθόδου του διάσημου Γάλλου παιδαγωγού Σελεστέν Φρενέ (Celestin Freinet 1896-1966), που έχουν επιλέξει και εφαρμόζουν εκατοντάδες νηπιαγωγοί, δάσκαλοι και καθηγητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε όλη την Ελλάδα.
Μια πρωτοβουλία, που γεννήθηκε στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, μέσα στην οικονομική κρίση, αλλά ήδη εφαρμόζεται σε πολλές χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής. «Μετά το 2010 βλέπαμε τη χώρα να πηγαίνει στα βράχια, και είπαμε, ας βελτιώσουμε τα σχολεία μας», αναφέρει ο δάσκαλος Μπάμπης Μπαλτάς. Η ιδέα του δημοκρατικού και ελεύθερου σχολείου ξεκίνησε στη Γαλλία, ενώ στην Ελλάδα εφαρμόστηκε κατά το μεσοπόλεμο πρώτη φορά, αλλά σταμάτησε εξαιτίας της δικτατορίας. Τότε, σε σχολείο στην Καλογρέζα, το 1931, εγκαθίσταται το πρώτο τυπογραφείο σε σχολικό χώρο. Φέτος, λειτούργησε τυπογραφείο μέσα στο σχολείο του 4ου δημοτικού Ταύρου.
Η συνεργασία μεταξύ των μαθητών, η σύνδεση θεωρίας και πρακτικής μέσα από την παραγωγή και την προσφορά υπηρεσιών, η συμμετοχή των μαθητών στις αποφάσεις της τάξης, η ισότητα, η ελεύθερη έκφραση, η επαφή με την κοινότητα και τη γειτονιά αποτελούν τον κορμό της μεθόδου. Επίσης σημαντικό ρόλο παίζει η τεχνολογία, όπως η τυπογραφία, το ραδιόφωνο, ο κινηματογράφος και κάθε είδους εργαλεία. Κάθε παιδί αναγνωρίζεται σαν ξεχωριστή προσωπικότητα και ο ρόλος του εκπαιδευτικού συνίσταται κυρίως στο να βοηθήσει τους μαθητές να βρουν οι ίδιοι το δρόμο της γνώσης, αντί του συμβατικού δασκάλου-αυθεντία.
Το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων μίλησε για τη μέθοδο αυτή με εκπαιδευτικούς από το Μαράσλειο δημοτικό (Κολωνάκι), το 36ο δημοτικό Αθηνών (Εξάρχεια), το 21ο Νηπιαγωγείο (Γκύζη) και το 123ο δημοτικό Γκράβας (Πατήσια).
Λαχανόκηποι ανθίζουν στα σχολεία
Στο μπαλκόνι, έξω από την τάξη της β' δημοτικού στο 36ο δημοτικό σχολείο Αθηνών, μεγάλωσαν τη χρονιά που πέρασε κολοκυθιές, κρεμμύδια, καρύδια, πατάτες, ντομάτες, δυόσμος, στάρι, αλόη, χαμομήλι, μουσμουλιά. Οι μαθητές προμηθεύονται βαρέλια από τη γειτονιά, ανοίγουν τρύπες, βάζουν κομπόστ, που οι ίδιοι έχουν προετοιμάσει, περιγράφει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δάσκαλός τους, Μπάμπης Μπαλτάς. Στο 21ο Νηπιαγωγείο Αθηνών τα παιδιά φύτεψαν δυο παρτέρια: ένα με λαχανικά και ένα με αρωματικά φυτά. Παραδίπλα, στην κουζίνα του νηπιαγωγείου μέσα στη χρονιά τα παιδιά μαγείρευαν με τη νηπιαγωγό Νίκη Κοκκινοπλύτη τα κηπευτικά τους, έκαναν σαλάτες και έτρωγαν όλοι μαζί. Το πότισμα, η φροντίδα, η παρακολούθηση της ανάπτυξής τους και ο καθαρισμός του χώρου ήταν καθ' όλη τη διάρκεια του έτους υπ' ευθύνη τους.
Γνωρίζοντας την ιστορία και τους καλλιτέχνες της γειτονιάς
Μια διαδρομή του 36ου περιλάμβανε τη γνωριμία με συγγραφείς της γειτονιάς, παλιούς και νέους. Από τον Βενέζη, τον Καρυωτάκη, τον Λαπαθιώτη, τον Σεφέρη, την Λότη-Πέτροβιτς Ανδρουτσοπούλου, τον Νίκο Πιλάβιο, μέχρι την Αργυρώ Κοκορέλη, τον Χρήστο Μπουλώτη και άλλους. «Ό,τι έχει η γειτονιά σε μουσική, λογοτεχνία, ιστορία τα ενεργοποιούμε», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Μπαλτάς. Αντίστοιχα, ξεκινώντας από έναν γάτο που χάθηκε, τον Μέλβιλ, τα παιδιά ανακάλυψαν βιβλία, που αναφέρονται σε γάτες, για παράδειγμα «Ο γάτος της οδού Σμολένσκυ» επισκεπτόμενα τα βιβλιοπωλεία της γειτονιάς και κάνοντας εργασίες πάνω σε αυτά. Οι δρόμοι που ανοίγονται, τα οδηγούν να επισκεφτούν τη Μάρω Δημάκου, κάτοικο της περιοχής, όπου διαδραματίζεται η ιστορία του γάτου του παραπάνω βιβλίου. Τα νέα έφτασαν σε ένα δημοτικό στο Ψυχικό και σε ένα άλλο στου Γκύζη και άρχισε μια αλληλογραφία μεταξύ των παιδιών, καθώς έφτιαχναν ιστορίες για τον Μέλβιλ.
Στο 21ο νηπιαγωγείο τα παιδιά επισκέφτηκαν γκαλερί στου Γκύζη, ενώ καλλιτέχνες ήρθαν στο σχολείο. Στο γειτονικό Πεδίο του Άρεως συζήτησαν για τα αγάλματα, ενώ ήρθαν σε επαφή με το γλύπτη Θεόδωρο Παπαγιάννη. Συμμετείχαν σε έκθεση στην Τεχνόπολη με ένα χαρτογλυπτό με τη λέξη «Αθήνα», το οποίο τράβηξε το ενδιαφέρον του τότε δημάρχου Γιώργου Καμίνη. Του το χάρισαν, όταν τον συνάντησαν στο δημαρχείο και του εξέφρασαν τα παράπονά τους για τις κλειστές παιδικές χαρές της περιοχής στους, καθώς δεν έχουν πού να παίξουν. Επίσης, τα νηπιαγωγάκια ενδιαφέρθηκαν για το πώς πήραν οι δρόμοι του Γκύζη το όνομά τους. Και έτσι ήρθαν κοντά με τα έργα του Γύζη, του Λύτρα, του Δρόση και των υπολοίπων.
Οι μαθητές της Γ' Τάξης του 123ου δημοτικού Γκράβας περπάτησαν μέχρι τις πλατείες Νικολόπουλου (πρώην Εύας) και Παπαλουκά (πρώην Χαλεπά) στη συνοικία Κυπριάδου. Μελετώντας τα αγάλματα επέλεξαν να «υιοθετήσουν» την Εύα. Χωρίστηκαν σε ομάδες, πήραν συνεντεύξεις, ρώτησαν τους περαστικούς τι ξέρουν, τι νιώθουν όταν το βλέπουν. Πίσω στο σχολείο ζωγράφισαν ή με πλαστελίνες έφτιαξαν το άγαλμα της Εύας και έγραψαν τις παρατηρήσεις τους, καθώς και τι θα έλεγε, αν το άγαλμα μιλούσε.
Συχνά γίνονται μαθήματα στην ύπαιθρο, άλλωστε η αποσχολειοποίηση (deschooling) αποτελεί μια δημοφιλή πρακτική για εκπαιδευτικούς και μαθητές. Παράλληλα, επειδή, όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Μπαλτάς «η κοινότητα δεν είναι κάτι στατικό, έτοιμο, υπάρχει σε αλληλεπίδραση με όλους μας», γονείς, εκπαιδευτικοί και μαθητές παίρνουν πρωτοβουλίες για την διαμόρφωση της περιοχής τους. Για παράδειγμα η παιδική βιβλιοθήκη στο Πεδίο του Άρεως ξεκίνησε από δασκάλους της ευρύτερης γειτονιάς, ή ο εγκαταλειμμένος λόφος Φινόπουλου απέκτησε ξανά παιδική χαρά, παγκάκια, δέντρα χάρη στην κινητοποίηση νηπιαγωγών, γονιών και παιδιών του Γκύζη.
Συμβούλιο τάξης
Η συνέλευση και το συμβούλιο τάξης αποτελούν μια από τις βασικότερες λειτουργίες της μεθόδου Φρενέ. Στην αρχή της ημέρας γίνεται μικρή συνέλευση, όπου φτιάχνεται ένα πλάνο εργασίας για την ημέρα και τα παιδιά χωρίζονται σε ομάδες. Το συμβούλιο τάξης γίνεται συνήθως την Παρασκευή, όπου έχουν συγκεντρωθεί όλες οι προτάσεις και τα αιτήματα των παιδιών και οι αποφάσεις παίρνονται μέσω ψηφοφορίας, όπου ο εκπαιδευτικός και μαθητές είναι ισότιμοι, μια ψήφο ο καθένας. Ποια κείμενα θα μπουν στην εφημερίδα, τι λαχανικά θα καλλιεργηθούν, πώς θα διακοσμηθεί η αίθουσα, τι διαδρομές θα πραγματοποιηθούν, ό,τι συμβαίνει στην τάξη περνάει από το συμβούλιο. Επίσης συζητιούνται τυχόν προβλήματα μαθητών και οι συμμετέχοντες συνεργάζονται για τη λύση.
Εφημερίδα σχολείου και μικρά βιβλία
Στην πρώτη σελίδα στην εφημερίδα του 21ου νηπιαγωγείου είναι τα γενέθλια και ποιος γιορτάζει, αυτό ενδιαφέρει κυρίως τα νηπιαγωγάκια, αναφέρει η κ. Κοκκινοπλύτη. Ακολουθούν τα νέα του λαχανόκηπου, πού πήγανε βόλτες, αν επισκέφτηκαν κάποιο συγγραφέα και στο τέλος οι σχολικές δραστηριότητες.
Η εφημερίδα της Β' Τάξης του 36ου τυπώνεται στο Εθνικό Τυπογραφείο και οι μαθητές είναι παρόντες σε όλη τη διαδικασία. Έρχονται με τα κείμενά τους, βλέπουν τη φωτοσύνθεση, τον τσίγκο, πώς μπαίνει στη μηχανή, μέχρι το τελικό προϊόν. «Ὁ,τιδήποτε αφορά την τεχνολογία αρέσει στα παιδιά, γιατί είναι ένας ορατός, εμπειρικός κόσμος», λέει ο κ. Μπαλτάς. Μετά την τοποθετούν, εκτός από το σχολείο, σε γνωστά τους σημεία στη γειτονιά (φούρνο, βιβλιοπωλεία, κλπ). «Τα παιδιά ξεκίνησαν να γράφουν ελεύθερα, ότι τους αρέσει, εκτός από άσχημες λέξεις. Τους άρεσε, μετά έφεραν άλλα κείμενα, για παράδειγμα ποιήματα. Τι θα μπει στην εφημερίδα περνάει από ψηφοφορία και μετά το δουλεύει όλη η τάξη μαζί», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Καντούρου. Τα μικρά βιβλία φτιάχνονται από τα παιδιά και είναι οι δικές τους ιστορίες εικονογραφημένες σε ένα οχτασέλιδο, από διπλωμένο Α4 χαρτί.
«Σπάμε το μοντέλο τάξη-διάλειμμα με το τρίπτυχο τάξη-αυλή-κοινότητα»
«Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι να τεκμηριώνει αυτό που αναδύεται από τον κόσμο των παιδιών. Η παιδική ηλικία κάτι φέρνει. Αναμειγνύονται οι δυο ορίζοντες και ξεκινάει μια διαδικασία. Σπάμε το μοντέλο τάξη-διάλειμμα με το τρίπτυχο τάξη-αυλή-κοινότητα», επισημαίνει ο κ. Μπαλτάς στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Καμιά φορά η συνεργασία δεν είναι εφικτή, οπότε δεν προχωράει εκείνη τη στιγμή η ομάδα. «Και αυτό αποδεκτό είναι. Αν ένα παιδί δε θέλει να συμμετέχει στην ομάδα, το πηγαίνουμε σε μια ομάδα που ήδη δουλεύει. Εντυπωσιάζεται και μετά είναι πιο δεκτικό. Δεν του κάνεις κριτική, του δείχνεις ένα θετικό παράδειγμα, καταλαβαίνει και μετά μαλακώνει. Αρκετά παιδιά είναι μεγαλωμένα σε ένα διαλυμένο κόσμο και νομίζουν ότι έτσι είναι και η πραγματικότητα. Ως εκπαιδευτικός του δείχνεις ότι αυτό δεν ισχύει απαραίτητα», συνεχίζει ο κ. Μπαλτάς.
«Ο σκοπός είναι το παιδί να μορφωθεί», τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Παούρη. Λαμβάνοντας υπ' όψη την επιθυμία του παιδιού, το ατομικό δηλαδή, μαθαίνει πώς αυτή την επιθυμία να μπορεί να την επικοινωνήσει μέσα σε ένα συλλογικό πλαίσιο (τάξη) και να το χειριστεί μέσα από τη συνεργασία και τη δημοκρατική διαδικασία. Η συμμετοχή εμψυχώνει τα παιδιά, λέει η κ. Καντούρου. «Βλέπουμε μαθητές, οι οποίοι βαριούνταν να γράψουν ο,τιδήποτε, να γράφουν τώρα κείμενα με ενθουσιασμό. Υπάρχουν κάποια παιδιά, που θέλουν περισσότερη δουλειά να φτάσουν στη συνεργασία, άλλα είναι πιο δεκτικά», εξηγεί.
Μείωση της βίας, σεβασμό στο δάσκαλο και το σχολείο, βελτίωση επιδόσεων και δεξιοτήτων
Σύμφωνα με έρευνες σχετικά με την παιδαγωγική μέθοδο Φρενέ, τα ευρήματα είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντα. Συγκεκριμένα, η ερευνητική ομάδα Theodile του Πανεπιστημίου Lille III στη Γαλλία διερεύνησε τα αποτελέσματα της μεθόδου σε ένα σχολείο της Λιλ. Η βία μειώθηκε από τον πρώτο κιόλας χρόνο λειτουργίας του σχολείου με τη συγκεκριμένη παιδαγωγική μέθοδο. Μάλιστα, κατά το δεύτερο και τρίτο χρόνο, μειώθηκε το επίπεδο ανοχής της βίας από τους μαθητές, γεγονός ιδιαίτερης σημασίας, αφού σηματοδοτεί την υιοθέτηση καινούριων κανόνων. Ο σεβασμός τόσο προς το δάσκαλο όσο και προς τους κανονισμούς ήταν πολύ μεγαλύτερος σε σύγκριση με την παραδοσιακή παιδαγωγική. Οι διαδικασίες του συμβουλίου της τάξης, καθώς και το δικαίωμα λόγου που έχουν τα παιδιά στο σχολείο, τους δίνουν την ευκαιρία να αναπτύξουν δεξιότητες επικοινωνίας (π.χ. ενεργητική ακρόαση, επιχειρηματολογία) και τη δεξιότητα κριτικής σκέψης και προβληματισμού. Οι μαθησιακές δεξιότητες των παιδιών (π.χ. έρευνα, αξιοποίηση μέσων μάθησης, τεχνικές στα μαθηματικά) βελτιώνονται κατά πολύ. Επικρατεί μεγάλη ησυχία μέσα στο σχολείο, τόσο κατά το διάλειμμα όσο και μέσα στην τάξη κατά τη διάρκεια του μαθήματος (Στυλιανού, Παπαδόπουλος, & Καραγιάννη, 2009).
Το Δίκτυο Συνεργατικών Σχολείων
Από το 2015 έχει συγκροτηθεί το «Δίκτυο Συνεργατικών Σχολείων με την Παιδαγωγική Freinet» τα μέλη του οποίου συναντιούνται μια φορά το μήνα και ανταλλάσσουν εμπειρίες και πρακτικές από τις τάξεις τους, το οποίο δημιουργήθηκε από την παιδαγωγική ομάδα «Το Σκασιαρχείο. Πειραματικοί ψηλαφισμοί για ένα σχολείο της κοινότητας» σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς της Ελληνικής Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. «Το Δίκτυο έχει αποκτήσει μεγάλη δυναμική και έρχονται εκπαιδευτικοί από όλη την Ελλάδα, ενώ όλο και περισσότεροι ζητούν να μάθουν για τη μέθοδο», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Παούρη. Πραγματοποιούνται επιμορφώσεις στους ενδιαφερόμενους, ενώ η προσέγγιση είναι εγκεκριμένη από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Συμμετέχει στη «Διεθνή Ομοσπονδία του Κινήματος του Μοντέρνου Σχολείου» (FIMEM), όπου συναντιούνται κάθε δύο χρόνια εκπαιδευτικοί από 40 χώρες.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου