Το μεγάλο πολιτικό πρόβλημα της χώρας

Θεμελιακές αρχές πολιτειακής, πολιτικής και κοινωνικής λειτουργίας συγκροτούν τη βάση της δυτικογενούς, αστικής λεγόμενης, δημοκρατίας.

Η δημοκρατική αρχή εκφράζει έναν ορισμένο τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας του πολιτεύματος, στο οποίο κυρίαρχος είναι ο λαός. Ο λαός είναι η υπέρτατη εξουσία και η πρωτογενής πηγή νομιμοποίησης κάθε πολιτικής εξουσίας. Με την έννοια «δημοκρατική αρχή» αναπαριστούμε ένα σύστημα δημόσιας διακυβέρνησης, δηλαδή ένα σύστημα λήψης και εφαρμογής κρατικών αποφάσεων. Τι σημαίνει όμως δημόσια διακυβέρνηση βασισμένη στη δημοκρατική αρχή;

Πρωτίστως, σημαίνει ότι όλες οι πολιτικές αποφάσεις λαμβάνονται είτε από τον ίδιο τον λαό είτε από πολιτικά πρόσωπα που εκλέγονται από τον λαό ή διορίζονται από εκλεγμένους από τον λαό αντιπροσώπους.

Από την άποψη αυτή, η δημοκρατική αρχή είναι απόλυτα συνυφασμένη με την αντιπροσωπευτική αρχή. Στην εποχή μας το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα είναι το σύστημα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας δυτικού τύπου, δηλαδή το σύστημα εκείνο του οποίου οι ιστορικές και θεσμικές αφετηρίες τοποθετούνται στην Αμερικανική και κυρίως στη Γαλλική Επανάσταση. Είναι συστήματα τα οποία χαρακτηρίζονται από τον νομικό φιλελευθερισμό και τον δημοκρατικό συνταγματισμό.

Η αντιπροσωπευτική αρχή προϋποθέτει ορισμένη σχέση αντιπροσώπων και αντιπροσωπευόμενων. Πρόκειται ουσιαστικά για συμμετοχική διαδικασία, η οποία εμπεριέχει το δικαίωμα των πολιτών να εκλέγουν τους αντιπροσώπους τους έπειτα από ανοιχτή διαβούλευση με πολιτικό-προγραμματικό περιεχόμενο. Σημαντική είναι και η βαρύτητα της αντιπροσωπευτικής αρχής στην εκδήλωση της λαϊκής κυριαρχίας, δηλαδή στην εξάρτηση της κυβέρνησης από τη λαϊκή κυριαρχία.

Η κοινοβουλευτική αρχή αποτελεί εξέλιξη της αντιπροσωπευτικής αρχής. Κοινοβουλευτική αρχή χωρίς αντιπροσώπευση δεν μπορεί να υπάρξει, διότι η κοινοβουλευτική αρχή προβλέπει την ύπαρξη Κοινοβουλίου, δηλαδή την ύπαρξη και λειτουργία αντιπροσωπευτικού σώματος. Η εξάρτηση της κυβέρνησης από την εμπιστοσύνη του Κοινοβουλίου συνιστά τον εννοιολογικό πυρήνα του κοινοβουλευτισμού και της κοινοβουλευτικής αρχής.

Στο πλαίσιο ενός πολιτικού συστήματος, η ενίσχυση της εξουσίας του οικείου αντιπροσωπευτικού σώματος, το οποίο σε δεδομένη ιστορική συγκυρία εκπροσωπεί την άνοδο και την πολιτική κυριαρχία συγκεκριμένης κοινωνικής τάξης ή συγκεκριμένου συνασπισμού κοινωνικών τάξεων, συνεπάγεται και την ενίσχυση του σώματος αυτού τόσο σε επίπεδο καταμερισμού της πολιτικής εξουσίας όσο και στο επίπεδο καταμερισμού της κοινωνικής εξουσίας, προς όφελος της κοινωνικής τάξης ή των τάξεων που κυριαρχούν σε αυτό.

Η αρχή του πολυκομματισμού εκφράζει την ελεύθερη ίδρυση και λειτουργία πολιτικών κομμάτων στο πλαίσιο της σύγχρονης αντιπροσωπευτικής-κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Από την άποψη αυτή, ο πολυκομματισμός εκφράζει ένα ατομικό και ταυτόχρονα ένα συλλογικό πολιτικό δικαίωμα, το οποίο περιλαμβάνει το δικαίωμα των πολιτών να ιδρύουν και να συμμετέχουν σε πολιτικά κόμματα, αλλά και των ίδιων των πολιτικών κομμάτων να λειτουργούν ελεύθερα και να απολαμβάνουν ίσες ευκαιρίες εκλογικής ανάπτυξης και πολιτικής προοπτικής (ΜΜΕ, ιδιωτικά οικονομικά συμφέροντα, κρατικός μηχανισμός, εκλογικό σύστημα).

Σχετικά με τη διάκριση των λειτουργιών στη σύγχρονη εποχή, ο επιμερισμός και η αμοιβαία εξισορρόπηση των κρατικών εξουσιών αποκρυσταλλώνουν πολύπλοκες κοινωνικές σχέσεις και πολύπλοκους συσχετισμούς πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων.

Στο πολιτικό σύστημα των ως άνω περιγραφόμενων θεμελιωδών αρχών η εκάστοτε αξιωματική αντιπολίτευση, το μεγαλύτερο δηλαδή σε αριθμό βουλευτών κόμμα της κοινοβουλευτικής μειοψηφίας, συγκροτεί σημαντική θεσμική συνιστώσα ή σημαντικό θεσμικό παράγοντα. Υπενθυμίζω ότι ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι τέταρτος στην πολιτειακή «ιεραρχία» μετά τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον πρωθυπουργό και τον πρόεδρο της Βουλής. Η ορθή θεσμική λειτουργία της αξιωματικής αντιπολίτευσης επηρεάζει αποφασιστικά την εν συνόλω λειτουργία του πολιτικού συστήματος.

Σήμερα στη χώρα μας η αξιωματική αντιπολίτευση ουσιαστικά διευθύνεται και κατευθύνεται από συγκεκριμένη ομάδα ολιγαρχών σε επίπεδο οικονομίας και κοινωνίας, κατόχων συγχρόνως ΜΜΕ του έντυπου, ραδιοτηλεοπτικού και ψηφιακού χώρου. Η πολιτική «ηγεσία» της αξιωματικής αντιπολίτευσης τόσο προς τα μέσα όσο και προς τα έξω έχει μόνο και αμιγώς φαινομενολογικά χαρακτηριστικά. Πρόκειται για κατά φαινόμενο πολιτική ηγεσία και παρουσία. Στην πραγματικότητα είναι παρόντα και ηγούνται άλλα πρόσωπα. Πρόκειται για τη λεγόμενη «απατηλή» ή «φαντασιακή» πολιτική δράση και συμπεριφορά.

Η ελαττωματική αυτή αδυναμία έχει αποκτήσει μόνιμα χαρακτηριστικά και παγιώνεται, αρνητικά προφανώς, στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος και επομένως του κράτους αλλά και στην τρέχουσα αντίληψη των πολιτών για το εν γένει σύστημα διακυβέρνησης.

Αν μιλώντας για τον ιστορικό κύκλο της Μεταπολίτευσης του 1974, ο οποίος, ειρήσθω εν παρωδώ, έχει κλείσει, εννοούμε ότι το πολιτικό σύστημα αδυνατεί αυτορρυθμιζόμενο να ξεπεράσει μια τέτοια παθογενή αδυναμία του, τότε διαπιστώνουμε ότι δεν έχουμε πλέον μια δημοκρατία με προβλήματα, αλλά πρόβλημα δημοκρατίας. Και αυτό είναι το μεγάλο πολιτικό πρόβλημα σήμερα της χώρας. Δηλαδή η σύγχρονη μεταδημοκρατία που ακυρώνει και εκμηδενίζει την πραγματική δημοκρατία.

Κώστας Ζώρας - ομότιμος καθηγητής, πρώην αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου

Πηγή: efsyn.gr