Για τη διδασκαλία των Λατινικών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση

Κατά την τελευταία, τουλάχιστον, επταετία, επιδίωξη όσων καταρτίζουν τα προγράμματα σπουδών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (φαίνεται να) είναι ο εξοβελισμός του μαθήματος των Λατινικών. Αντιμετωπίζονται ως μάθημα ξεπερασμένο ή ως μάθημα πολυτελείας ή ως αναγκαίο κακό, σίγουρα πάντως ως μάθημα που δεν πρέπει να διδάσκεται σε όλους. Μάλιστα, ο πόλεμος εναντίον των Λατινικών παρουσιάζεται ως «προοδευτική» επιλογή που εξαφανίζει ενοχλητικά απομεινάρια του παρελθόντος. Το πιο πρόσφατο «χτύπημα» είναι η έξωση των Λατινικών από τις Πανελλαδικές Εξετάσεις. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτός ο πόλεμος όχι μόνο δεν είναι προοδευτικός, αλλά αντίθετα αποτελεί πρακτική οπισθοδρομική και συντηρητική, η οποία εδράζεται σε παρωχημένες και επικίνδυνες αντιλήψεις. Με συντομία, μερικές από αυτές είναι:

• 1. Ο υπέρμετρος και κακώς νοούμενος ελληνοκεντρισμός του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Στην Ελλάδα ως «κλασικό πολιτισμό» εννοούμε εσφαλμένα μόνο τον «αρχαιοελληνικό» και όχι τον «ελληνορωμαϊκό», με δυσμενέστατη συνέπεια την απομόνωσή μας από το παγκόσμιο γίγνεσθαι και την καλλιέργεια νοσηρών και καταδικαστέων εθνικιστικών αντιλήψεων και στερεοτύπων. Για να μην παρεξηγηθώ: ο (αρχαιο)ελληνικός πολιτισμός είναι σπουδαίος και πρέπει να καταλαμβάνει κεντρική θέση στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Το πρόβλημα έγκειται στη μονομέρεια.
• 2. Η αρνητική στάση της φύσει και θέσει συντηρητικής Εκκλησίας. Ιδιαίτερα μετά το σχίσμα ο δυτικός κόσμος αντιμετωπίστηκε από την Ορθόδοξη Ανατολή με δυσπιστία και εχθρότητα –όχι εντελώς άδικα– και η μελέτη των Λατινικών ενίοτε θεωρήθηκε ισοδύναμη με εθνική ή/και θρησκευτική μειοδοσία.
• 3. Η σφαλερή αντίληψη ότι το μάθημα αυτό είναι άχρηστο για τους Ελληνες, με οδυνηρό αποτέλεσμα την ελλιπέστατη ιστορική και πολιτισμική τους κατάρτιση.
• 4. Η υποτιθέμενη δυσκολία της Λατινικής, ένα έωλο επιχείρημα που αφενός υποτιμά τις ικανότητες των μαθητών/μαθητριών μας και αφετέρου ενισχύει την εκφυλιστική ροπή της εκπαίδευσης προς το ευκολότερο.

Γιατί τα Λατινικά;

Σε αυτές τις αναχρονιστικές, ανορθολογικές και αντιεπιστημονικές αντιλήψεις αντιπαρατάσσεται πλειάδα επιχειρημάτων που καταδεικνύουν ότι η διδασκαλία των Λατινικών είναι όχι απλώς επιθυμητή αλλά απολύτως απαραίτητη στην Ελλάδα του 21ου αιώνα. Παραθέτω μερικά από αυτά:

• i. Οι Ρωμαίοι διαμόρφωσαν την ταυτότητά τους με βασικό πρότυπο τους Ελληνες. Η κατακτημένη Ελλάδα κατέκτησε πολιτισμικά τη νικήτρια Ρώμη και συνακόλουθα η Ρώμη έγινε η γέφυρα για τη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού στην Ευρώπη. Μέσω του μαθήματος των Λατινικών γίνεται κατανοητή η αδιάρρηκτη συνάφεια των δύο πολιτισμών.
• ii. Το μάθημα αυτό έχει ξεκάθαρο ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Η μελέτη της λατινικής γλώσσας και λογοτεχνίας και του ρωμαϊκού πολιτισμού συμβάλλει στη σφυρηλάτηση ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής συνείδησης από τους Ελληνες μαθητές, οι οποίοι έτσι δεν μένουν εγκλωβισμένοι στη στείρα, μονόπλευρη και γι’ αυτό στρεβλή λατρεία τού –αναντίρρητα σπουδαίου– ελληνικού πολιτισμού.
• iii. Τα Λατινικά υπήρξαν για αιώνες η γλώσσα της διοίκησης, της εκκλησίας, της επιστήμης, των τεχνών και αποτέλεσαν τον βασικό φορέα του ευρωπαϊκού πολιτισμού, αφομοιώνοντας αρχικά την αρχαιοελληνική σκέψη και στη συνέχεια τον Χριστιανισμό.

Θα μπορούσα ακόμη να τονίσω ότι γνωρίζοντας τον ρωμαϊκό κόσμο κατανοούμε πληρέστερα το Βυζάντιο και ανασυνθέτουμε πολιτισμικά νήματα που φτάνουν ώς το σήμερα∙ ή να επιχειρηματολογήσω για τη συμβολή της γνώσης της Λατινικής στην εκμάθηση διαδεδομένων λατινογενών γλωσσών (ιταλικής, ισπανικής, γαλλικής, αλλά και αγγλικής και γερμανικής)∙ ή να μιλήσω για τη χρησιμότητα της Λατινικής λ.χ. σε νομικούς, γιατρούς και φαρμακοποιούς∙ ή να επισημάνω πως, σε καιρούς που ακόμη και χώρες με πολύ διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο (όπως η Κίνα) επενδύουν στη γνωριμία τους με τον ρωμαϊκό πολιτισμό, εμείς, στην Ελλάδα, τον αποστρεφόμαστε.

Προτάσεις. Θεωρώ, συνεπώς, αναγκαία την ενίσχυση και τον εκσυγχρονισμό της διδασκαλίας των Λατινικών. Αυτό θα μπορούσε να γίνει:

α) Με την εισαγωγή στη Β΄ Λυκείου ενός μαθήματος «Ρωμαιογνωσίας», στο πλαίσιο του οποίου θα διδάσκονται ποικίλες πτυχές του ρωμαϊκού κόσμου (ιστορία, οικονομικοκοινωνικοπολιτική οργάνωση, καθημερινή ζωή, θρησκεία, δίκαιο, τέχνη). Επίσης, θα διδάσκονται γλωσσικά στοιχεία, ιδιαίτερα όσα βρίσκονται σε χρήση στις μέρες μας (γνωμικά, στερεότυπες εκφράσεις, γλωσσικά δάνεια), ενώ θα αναδεικνύεται η ετυμολογική σχέση λέξεων της Ελληνικής αλλά και άλλων ευρωπαϊκών γλωσσών με τη Λατινική. Επιπλέον, οι μαθητές/μαθήτριες θα διαβάζουν από μετάφραση επιλεγμένα λατινικά κείμενα, που αποτελούν ουσιαστικά κορυφαία έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

β) Με την ανανέωση των βιβλίων και την εφαρμογή σύγχρονων διδακτικών μεθόδων.

γ) Με τη διατήρηση, φυσικά, των Λατινικών ως εξεταζόμενου μαθήματος στις Πανελλαδικές Εξετάσεις.

Η ενίσχυση των Λατινικών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση θα είναι πολλαπλώς ευεργετική. Χωρίς τα Λατινικά ή με τα Λατινικά σε ρόλο κομπάρσου, το ελληνικό Λύκειο θα γίνει φτωχότερο.

Συντάκτης: Ανδρέας Ν. Μιχαλόπουλος - Καθηγητής Λατινικής Φιλολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Πηγή: efsyn.gr