Ραγδαία μείωση στη βιοποικιλότητα διαπιστώνει νέα μελέτη σε παγκόσμιο αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο ενώ στο μέλλον, όπως προβλέπει, η κλιματική αλλαγή θα αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για τη βιοποικιλότητα.
Η μελέτη είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας 500 επιστημόνων από 100 χώρες και αποτελεί τη μεγαλύτερη έρευνα για τη βιοποικιλότητα σε βάθος δεκαετίας. Υλοποιήθηκε από τη ∆ιακυβερνητική Πλατφόρµα Επιστήµης-Πολιτικής για τη Βιοποικιλότητα και τις Οικοσυστηµικές Υπηρεσίες (IPBES), έναν παγκόσμιο επιστημονικό φορέα που συγκροτήθηκε από τον ΟΗΕ το 2012 για την παρακολούθηση της βιοποικιλότητας. Στο σύνολό της απαρτίζεται από πέντε επιμέρους μελέτες που αναλύουν τις εξελίξεις αναφορικά με την κατάσταση της βιοποικιλότητας ανά περιοχή, καλύπτοντας την Αφρική, την Αμερική, την Ευρώπη και Κεντρική Ασία καθώς και την Ασία και περιοχές του Ειρηνικού ωκεανού.
Τα νούμερα δεν χωρούν αμφιβολία, η μείωση της βιοποικιλότητας είναι πολύ σοβαρή. Σύμφωνα με δήλωση του Ρόμπερτ Γουότσον, Διευθύνοντα του IPBES ο ρυθμός εξαφάνισης των ειδών που καταγράφεται είναι 1000 φορές μεγαλύτερος απ’ ότι στο παρελθόν. Στο μέλλον θα συμβούν μαζικές εξαφανίσεις που θα επηρεάσουν αναπόφευκτα και τις ζωές των ανθρώπων’. Οικοσυστήματα μεγάλης σημασίας για την επιβίωση πολλών ειδών όπως είναι οι υγρότοποι βρίσκονται σε διαρκή υποχώρηση παγκοσμίως και στην Ευρώπη κατά τα τελευταία 60 χρόνια και η επιφάνειά τους έχει μειωθεί κατά το ήμισυ. Λόγω της κλιματικής αλλαγής αναμένεται να εξαφανιστεί το 50% των πουλιών και των θηλαστικών της Αφρικής έως το 2100. Από τα εξεταζόμενα είδη που συναντώνται αποκλειστικά στην Ευρώπη η μελέτη προειδοποιεί ότι έως και 28% βρίσκονται υπό απειλή. Ενώ από το 1980-2013 σημειώθηκε πτώση της τάξης του 57% σε πληθυσμούς κοινών πουλιών που συναντώνται σε ανοιχτές εκτάσεις στη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη.
Μιλώντας για τη σημασία που μπορεί να έχει η εξαφάνιση ενός είδους κ. Κωσταντίνος Θεοδώρου, Επίκουρος Καθηγητής στον τομέα Διαχείρισης Οικοσυστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου, επισημαίνει ότι οι συνέπειες δεν περιορίζονται μόνο στην μείωση της ποικιλότητας αλλά μπορούν να επηρεάσουν βασικές λειτουργίες του οικοσυστήματος: «ένα οικοσύστημα με λιγότερα είδη είναι σε θέση να παρέχει λιγότερες υπηρεσίες είτε πρόκειται για τη ρύθμιση του κλίματος είτε για την προστασία των εδαφών από διάβρωση καθώς και πολλές άλλες οικοσυστημικές υπηρεσίες».
Φτωχότερα εδάφη για καλλιέργεια, λιγότερα για την άγρια ζωή
Ως κύριο αίτιο μείωσης της βιοποικιλότητας η μελέτη αναδεικνύει την αλλαγή χρήσης γης η οποία συνδέεται με την επέκταση της καλλιεργούμενης έκτασης, της δόμησης και των υποδομών μειώνοντας το φυσικό χώρο που μπορεί να φιλοξενήσει την άγρια ζωή. Παράλληλα όπως προκύπτει από τα στοιχεία της μελέτης, η υποβάθμιση των εδαφών έχει αναδειχθεί σε μείζον πρόβλημα καθώς η απώλεια της γονιμότητας εκτιμάται ότι αποτελεί πλέον απειλή για 3.2 δις του παγκόσμιου πληθυσμού. Η καταστροφή οικοσυστημάτων θα έχει επιπτώσεις στην ανθρώπινη ζωή μειώνοντας την παροχή υπηρεσιών που λαμβάνει ο άνθρωπος από το περιβάλλον, είτε πρόκειται για την εξασφάλιση τροφής, νερού, καθαρού αέρα, ενέργειας ή φαρμακευτικών ουσιών. Η κλιματική αλλαγή σε συνδυασμό με την υποβάθμιση του εδάφους αναμένεται, για παράδειγμα, να προκαλέσει μείωση της τάξης του 10% της αγροτικής παραγωγής κατά τα επόμενα 30 χρόνια.
Κρίσιμος παράγοντας η κλιματική αλλαγή
Οι συγγραφείς της μελέτης υπογράμμισαν τη στενή σύνδεση ανάμεσα στη βιοποικιλότητα και την κλιματική αλλαγή. Μάλιστα από το 2050 προβλέπουν ότι οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής θα ξεπεράσουν σε ένταση τις άλλες απειλές και θα αποτελούν πλέον τον πιο σημαντικό παράγοντα απομείωσης της βιοποικιλότητας. Διάφορα είδη που θα βρεθούν σε θερμότερο και αφιλόξενο περιβάλλον θα δεχθούν πιέσεις να μετακινηθούν προς το βορρά. Όμως ο ρυθμός της μετακίνησης, ακόμα και για τα είδη που μπορούν να μεταναστεύσουν, όπως εξηγεί ο κ. Θεοδώρου, παρατηρούμε ότι υστερεί και δεν παρακολουθεί τις αλλαγές που συμβαίνουν. Επιπλέον η άγρια ζωή περιορίζεται πλέον σε κατακερματισμένες εκτάσεις, ζώνες που δεν διαθέτουν «διαδρόμους» για να επικοινωνούν μεταξύ τους, συνεπώς τα είδη που απειλούνται συχνά δεν μπορούν να μετακινηθούν σε άλλες περιοχές.
Παράλληλα όπως θα πει ο κ. Θεοδώρου υπάρχει και το πρόβλημα της έλλειψης συντονισμού της προσαρμογής των ειδών όπως για παράδειγμα παρατηρείται στην περίπτωση του κύκλου αναπαραγωγής των πουλιών: «προκειμένου να συμπέσουν με την εποχή όπου υπάρχει αφθονία εντόμων βλέπουμε ότι είδη πουλιών επισπεύδουν την περίοδο αναπαραγωγής για να γεννήσουν νωρίτερα μες το χρόνο. Όμως τα έντομα μπορεί να προσαρμόζονται πιο γρήγορα με αποτέλεσμα τα πουλιά να μην συγχρονίζονται και να αντιμετωπίζουν έλλειμα τροφής στην κρίσιμη περίοδο της αναπαραγωγής». Να σημειωθεί ότι η μέση θερμοκρασία αναμένεται να αυξηθεί κατά 3 βαθμούς τις επόμενες δεκαετίες εφόσον δεν παρθούν δραστικά μέτρα περιορισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που ξεπερνούν τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει οι χώρες μέχρι στιγμής.
Κενά στις πολιτικές προστασίας της βιοποικιλότητας
Όπως επισημαίνει η μελέτη ορισμένα αποτελέσματα πολιτικών που εφαρμόζουν στον κλάδο της γεωργίας, των δημόσιων έργων ή της πολεοδομίας οι χώρες, κατά παράδοξο τρόπο ακυρώνουν τις πολιτικές προστασίας του περιβάλλοντος και δημιουργούν ζημίες που δεν αποτυπώνονται αριθμητικά σε όρους ΑΕΠ. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της αρνητικής επιρροής που ασκεί η ΕΕ στη βιοποικιλότητα άλλων χωρών. Έτσι υπολογίζεται ότι ως συνέπεια της κατανάλωσης αγαθών που πραγματοποιήθηκε εντός της ΕΕ χρησιμοποιήθηκαν αλόγιστα ανεκτίμητοι δασικοί πόροι που αντιστοιχούν στο 10% όλων των δασών που αποψιλώνονται ετήσια σε παγκόσμια κλίμακα. «Η Ευρώπη χρησιμοποιεί περισσότερους φυσικούς μη ανανεώσιμους πόρους απ’ όσους μας αναλογούν και επιλέγουμε να ‘δανειζόμαστε’ από άλλες περιοχές του πλανήτη για να ζούμε καλά σήμερα. Πρέπει να αλλάξει το μοντέλο της ανάπτυξης όπως το αντιλαμβανόμαστε σήμερα για να λάβουμε υπ΄όψιν τις συνέπειες που έχει η οικονομική ανάπτυξη στη βιοποικιλότητα τόσο σήμερα αλλά και στο μέλλον», σχολιάζει ο κ. Θεοδώρου.
Αισιόδοξες εξαιρέσεις
Παρά τη ζοφερή εικόνα που παρουσιάζει η μελέτη όμως υπάρχουν, όπως επισημαίνουν οι ερευνητές και λόγοι αισιοδοξίας. Ως αποτέλεσμα στοχευμένων πολιτικών που εφαρμόστηκαν σε προστατευόμενες περιοχές για παράδειγμα υπάρχει σημαντική ανάκαμψη στα ιχθυαποθέματα για ορισμένα είδη ψαριών στη Βόρεια θάλασσα. Παράλληλα υπήρξε αύξηση στους πληθυσμούς του Ιβηρικού λύγκα και του Ευρωπαϊκού βίσωνα εξαιτίας συστηματικών προσπαθειών προστασίας των απειλούμενων αυτών ειδών. Στην Ελλάδα τώρα αντίστοιχα όπως επισημαίνει ο κ Θεοδώρου, έχουν σημειωθεί σημαντικές επιτυχίες: «η προστασία του αργυροπελεκάνου στις Πρέσπες αποτελεί ένα καλό παράδειγμα και μάλιστα η αποικία των σπάνιων αυτών πουλιών έχει τη μεγαλύτερη αύξηση σε όλη την Ευρώπη. Αλλά και στη Ζάκυνθο η φετινή χρονιά σημείωσε ρεκόρ στις γεννήσεις της χελώνας καρέτα καρέτα».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου