Ο Αχιλλέας και η χελώνα

Συχνά έρχεται στον νου (αν και την είχα διαβάσει εδώ και τριάντα χρόνια και σίγουρα παραμορφώνω τον τίτλο λόγω μνήμης) μια εξαιρετική σελίδα του Νίτσε, στην οποία περιγράφει τον έφηβο που αισθάνεται να γεννιόνται και να αναπτύσσονται μέσα του χίλια ενδιαφέροντα, πολλές φορές αντικρουόμενα μεταξύ τους: μη γνωρίζοντας να επιλέξει, υποφέρει από τον πλούτο των ιδεών του και συνθλίβεται∙ μόνο αν σκοτώσει ένα μέρος του εαυτού του μπορεί να μεγαλώσει και να γίνει άνδρας.

Είναι περιττό να προσθέσω ότι αυτή η αγχώδης εφηβεία είναι δυνατόν να συνεχίσει μέχρι τα χρόνια της ωριμότητας και ώς τα γηρατειά. Φυσικά δεν έχει νόημα να ρίχνουμε δάκρυα για τα αρνητικά των γηρατειών.

Αν υπήρχε κάποιος άγιος για να προσκυνήσουμε, θα τον παρακαλούσαμε να μας απαλλάξει από ένα τουλάχιστον αρνητικό των γηρατειών, εκείνο της γεροντικής ματαιοδοξίας. Βέβαια είναι μια ασθένεια κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά, των διανοουμένων και των καθηγητών. Ο γηραιός καθηγητής χάνει συχνά την ειρωνεία και τις αποχρώσεις: μιλά και γράφει, ίσως και χωρίς να το καταλαβαίνει, όπως ένας μάντης, επιβεβαιώνει ή διαψεύδει με τρόπο άμεσο και οριστικό, κάνει τα πάντα σαν να βρίσκεται στα πρόθυρα της αιωνιότητας.

Το πεδίο των αρμοδιοτήτων του διευρύνεται στο άπειρο: ο μάντης αποφαίνεται για όλους και για όλα. Αλλά αυτή η σιγουριά είναι επιφανειακή. Στην πραγματικότητα προσπαθεί να διατηρήσει και να διαχειριστεί τη φήμη του με κάθε τρόπο: αδιάκοπα, ακούραστα, όπως ο γερο-σαράφης, ψάχνει να κερδίσει κι άλλο χρυσάφι. Κυνηγά νέες επιδείξεις και νέες τιμές και, όπως συμβαίνει με τους ναρκομανείς, αυξάνει συνέχεια τη δόση και τις ενέσεις.

Τελευταία έτυχε να ξαναφέρω στη μνήμη μου αυτή τη σελίδα του Νίτσε και να τη συνδέσω με το γνωστό παράδοξο του Ζήνωνα του Ελεάτη (*) για τον Αχιλλέα που δεν μπορεί να φτάσει τη χελώνα.

Με την αρρώστια εκείνου που, λόγω μεγάλου αριθμού προβλημάτων, καταλήγει σε ανικανότητα, είναι πράγματι συναφής η αρρώστια εκείνου που, από τη στιγμή που θέτει ένα πρόβλημα ή ένα θέμα, βρίσκει διαρκώς ότι, πριν το αντιμετωπίσει, άλλα προβλήματα και θέματα πρέπει να αντιμετωπιστούν με προτεραιότητα. Φυσικά, το ίδιο συμβαίνει όταν εντοπίζονται τα προβλήματα, προκαταρκτικά ή ενδιάμεσα: το διάστημα που πρέπει να διανύσει χωρίζεται σε άπειρους σταθμούς, κι ο στόχος γίνεται όλο και πιο απρόσιτος.

(*) Προσωκρατικός φιλόσοφος, 490-425 π.Χ. Για το συγκεκριμένο παράδοξο, το συμπέρασμα είναι ότι «ο ταχύτερος ουδέποτε θα προσπεράσει τον βραδύτερο».

Συντάκτης: Φοίβος Γκικόπουλος - ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ

Πηγή: efsyn.gr