Απλά μαθήματα διαχείρισης απορριμάτων

Στο διαμέρισμα μιας γαλλικής οικογένειας υπάρχουν τρεις κάδοι απορριμμάτων: ένας για το γυαλί, ένας για τα ανακυκλώσιμα υλικά (υλικά συσκευασίας, χαρτί, πλαστικό, αλουμίνιο κ.ά.) και ένας για τα υπόλοιπα απορρίμματα, οργανικά και μη. Το γυαλί ανακυκλώνεται χωριστά και μάλιστα θεωρείται ως υλικό μεγάλης αξίας καθώς μπορεί να ανακυκλωθεί όσες φορές χρειαστεί. Όσο για τα υπόλοιπα ανακυκλώσιμα υλικά, εκείνα μεταφέρονται όλα μαζί σε κέντρα διαλογής νέας γενιάς. Παίρνουν τη θέση τους στους κυλιόμενους ιμάντες όπου μηχανικά κόσκινα, τεράστιοι μαγνήτες και μηχανήματα οπτικής διαλογής "επιστρατεύονται" για να τα χωρίσουν σε 13 κατηγορίες υλικών, που θα δημιουργήσουν νέα προϊόντα.

Ακόμη και αν οι κάτοικοι του Παρισιού ξεχάσουν στον κάδο κάποιο μπουκάλι, γεμάτο ή μισογεμάτο με υγρό, οι αισθητήρες του συστήματος θα το εντοπίσουν, προκειμένου να μεταφερθεί σε ένα ακόμη "έξυπνο" μηχάνημα. Ο ρόλος του είναι να τρυπάει τα μπουκάλια ώστε να στραγγίσει το υγρό και στεγνά πάλι να οδηγηθούν στους οπτικούς αισθητήρες που έχουν τη δυνατότητα να αναγνωρίζουν την ταυτότητα κάθε υλικού και να το οδηγούν στο αντίστοιχο ρεύμα ανακύκλωσης. Τελικός κρίκος στην αλυσίδα της διαλογής είναι το ανθρώπινο χέρι που μπορεί να εντοπίσει όσα δεν "είδαν" οι μηχανές και να κατευθύνει τα ανακυκλώσιμα στο σωστό προορισμό. Σύμφωνα με τους υπεύθυνους του κέντρου διαλογής Λιμέι Μπρεβάν, το 80% των ποσοτήτων των υλικών που δέχεται η δομή ανακυκλώνεται και το υπόλοιπο 20% που απομένει οδηγείται στην ενεργειακή αξιοποίηση.

Οι εγκαταστάσεις της καύσης στο Παρίσι λειτουργούν στο αστικό περιβάλλον. Μία μάλιστα από αυτές βρίσκεται στις όχθες του Σηκουάνα και μια άλλη λίγο μακρύτερα από αυτές. Υπολείμματα ανακύκλωσης αλλά και σύμμεικτα σκουπίδια, κατευθείαν από τα παριζιάνικα νοικοκυριά οδηγούνται σε εγκαταστάσεις που έχουν τη μορφή σκάλας. Η πρώτη ύλη της καύσης οδηγείται από το ένα τεράστιο σκαλοπάτι στο επόμενο για να ζεσταθεί βαθμιαία, να φύγει η υγρασία που περιέχουν και στη συνέχεια, με τη βοήθεια ειδικών μηχανημάτων, να οδηγηθούν στο φούρνο.

Και καθώς μετρά ήδη αρκετά χρόνια εφαρμογής η πρακτική της ενεργειακής αξιοποίησης από την οποία παράγονται ηλεκτρικό ρεύμα, θερμότητα, ζεστό νερό και ατμός, αντικείμενο των νέων τεχνολογιών είναι η μεγιστοποίηση του οφέλους από τη διαδικασία αυτή. Η εξέλιξη της τεχνολογίας αφορά την αύξηση του ενεργειακού και του περιβαλλοντικού κέρδους ώστε να παράγεται περισσότερη ενέργεια με την ίδια ποσότητα πρώτης ύλης σκουπιδιών και ο ατμός που βγαίνει από την καμινάδα των εργοστασίων να επιβαρύνει όσο το δυνατόν λιγότερο το περιβάλλον.

Σε ό,τι αφορά, άλλωστε, το υπόλειμμα της διαδικασίας της καύσης, αυτό εκτιμάται σε ποσοστό 4% επί του συνόλου της ποσότητας των σκουπιδιών που δέχονται τα εργοστάσια. Πρόκειται για ένα επικίνδυνο υλικό, το οποίο οδηγείται σε χώρους υγειονομικής ταφής.

Εκτός όμως από τα γαλλικά νοικοκυριά, η παραγωγή απορριμμάτων αφορά και μια σειρά από άλλες δραστηριότητες αστικού τύπου. Καθημερινά, επιχειρήσεις, εταιρείες, εμπορικά καταστήματα, λαϊκές αγορές παράγουν σκουπίδια, που δεν ανήκουν στην κατηγορία των οικιακών απορριμμάτων και πρέπει με κάποιο τρόπο να γίνουν αντικείμενο διαχείρισης. Αυτά τα αστικά, μη βιομηχανικά απόβλητα, οδηγούνται σε χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων, που έχουν δημιουργηθεί σε χώρους παλιών λατομείων εκτός του Παρισιού. Μετά κάποιο χρονικό διάστημα και με τη βοήθεια δικτύου σωληνώσεων που εγκαθίστανται στο έδαφος, το βιοαέριο από τα σκουπίδια αυτά και από τη διαδικασία της χώνευσης που υφίστανται, θα τροφοδοτήσει τη μονάδα αξιοποίησής τους για την παραγωγή ρεύματος και ζεστού νερού ή φυσικού αερίου για χρήσεις θέρμανσης.

Ήδη λειτουργεί στα περίχωρα της γαλλικής πρωτεύουσας μονάδα βιοαερίου που αξιοποιεί το αέριο, το οποίο εξακολουθεί να συλλέγεται από έναν παλαιότερο χώρο υγειονομικής ταφής απορριμμάτων (δημιουργήθηκε τη δεκαετία του ΄70), αργότερα έκλεισε και αποκαταστάθηκε.

Την παραπάνω διαδικασία παρακολούθησαν από κοντά, τις τελευταίες μέρες, τα μέλη αντιπροσωπείας του Φορέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Κεντρικής Μακεδονίας και δήμαρχοι της Κεντρικής Μακεδονίας, στο πλαίσιο επίσκεψής τους στο Παρίσι που διοργανώθηκε σε συνεργασία με το Ελληνογαλλικό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο και την ελληνική πρεσβεία στο Παρίσι με στόχο την υιοθέτηση καλών πρακτικών.

Στο ίδιο μήκος κύματος, αντίστοιχες επισκέψεις είχαν πραγματοποιηθεί και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, όπως η Στουτγκάρδη στη Γερμανία, η Βιέννη, το Σάλτσμπουργκ και το Λιντς στην Αυστρία και η Σόφια στη Βουλγαρία.

Η εμπειρία από τη Γερμανία

Σύμφωνα με την εμπειρία που συγκέντρωσαν οι εκπρόσωποι της αυτοδιοίκησης στη Γερμανία, ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην ανακύκλωση μέσω ξεχωριστών ρευμάτων για το οργανικό υπόλειμμα των νοικοκυριών, το χαρτί, το αλουμίνιο, το μέταλλο, το γυαλί και το πλαστικό. Τα υλικά αυτά συγκεντρώνονται μέσα στις οικοδομές, κάτω από τα κλιμακοστάσια των κτιρίων, όπου μπαίνει ο εργαζόμενος στο δήμο για να τα συλλέξει.

Οι προδιαγραφές για τον διαχωρισμό των υλικών είναι αυστηρές και οι πολίτες δείχνουν να πειθαρχούν στις υποδείξεις των ειδικών, ώστε να διασφαλίζεται πάντα ότι το κάθε υλικό καταλήγει στον αντίστοιχο κάδο. Για τα υλικά για τα οποία δεν προβλέπεται χωριστό ρεύμα ανακύκλωσης υπάρχει πάντα η δυνατότητα τοποθέτησής τους από τους ίδιους τους πολίτες σε "πράσινα" σημεία που δημιουργούνται εκτός πόλης ώστε να συλλέγονται, για παράδειγμα, κλαδέματα, ογκώδη αντικείμενα, τηγανέλαια, μπαταρίες, υφάσματα κ.ά.

Σε ό,τι αφορά τα οργανικά απόβλητα χρησιμοποιούνται η αερόβια και η αναερόβια μέθοδος. Στην πρώτη, στα υλικά που συγκεντρώνονται προστίθενται κλαδέματα σε μικρά κομμάτια και όλα μαζί οδηγούνται στο υπαίθριο περιβάλλον ώστε να γίνει η χώνευση και τη βοήθεια του αέρια και να μετατραπούν σε λίπασμα. Στη δεύτερη, προστίθεται νερό στην οργανική ύλη ώστε να ακολουθήσει η ζύμωση από την οποία παράγεται μεθάνιο, αέριο προς καύση για την παραγωγή ενέργειας και θερμότητας. Το υπόλειμμα των παραπάνω διαδικασιών οδηγείται στην καύση.

Οι πρακτικές που εφαρμόζονται στην Αυστρία

Κάτι παρόμοιο ισχύει και στην Αυστρία, με μονάδες διαλογής και κομποστοποίησης απορριμμάτων, εργοστάσια σύνθετης επεξεργασίας πολλών ταυτόχρονα ρευμάτων ανακυκλώσιμων υλικών, όπως και εργοστάσια καύσης. Σημαντικές, ωστόσο, διαφοροποιήσεις του τρόπου διαχείρισης υπάρχουν ανάμεσα σε αστικό ή υπαίθριο περιβάλλον.

Στο υπαίθριο περιβάλλον κάνουν την εμφάνισή τους μονάδες αερόβιας κομποστοποίησης, κέντρα ανακύκλωσης αντίστοιχα με τα πράσινα σημεία, logistics ανακυκλώσιμων υλικών και μονάδα καύσης ογκωδών αντικειμένων από ξύλο για την παραγωγή ενέργειας. Αξιοσημείωτη χαρακτηρίζεται η κινητοποίηση των πολιτών για τη μεταφορά κάθε είδους υλικού στα πράσινα σημεία.

Σε αστικά περιβάλλοντα η καύση διαδραματίζει πιο ενεργό ρόλο. Εκεί γίνεται επεξεργασία σχεδόν όλων των ανακυκλώσιμων απορριμμάτων, παραγωγή κομπόστ με αερόβια καθώς και αναερόβια μέθοδο, μηχανική διαλογή πλαστικών ενώ τα υπολείμματα από τη διαλογή τεμαχίζονται, συσκευάζονται και μεταφέρονται σε συμβεβλημένες βιομηχανίες για καύση και παραγωγή ενέργειας. Ειδικά στη Βιέννη καίγεται ό,τι περισσεύει ως υπόλειμμα από την επεξεργασία των ανακυκλώσιμων υλικών μαζί με μη ανακυκλώσιμα σκουπίδια. Οι αέριοι ρύποι καθαρίζονται με ισχυρά φίλτρα και παρακολουθούνται από online σύστημα μέτρησης σε κάθε φουγάρο ενώ τα υπολείμματα της καύσης είτε χρησιμοποιούνται στην παραγωγή ασφάλτου είτε οδηγούνται στην ταφή, αφού πρώτα αναμειχθούν με τσιμέντο για να μην μολύνουν τον υδροφόρο ορίζοντα. Επίσης από την καύση παράγεται ρεύμα το οποίο διατίθεται σε 25.000 νοικοκυριά και ζεστό νερό για 50.000 νοικοκυριά χειμώνα - καλοκαίρι.

Η "υποδοχή" των μονάδων καύσης από τους πολίτες

Λίγο πριν την ολοκλήρωση της επίσκεψης της αντιπροσωπείας του ΦΟΔΣΑ Κεντρικής Μακεδονίας στο Παρίσι, επανέρχεται στο προσκήνιο το ερώτημα αν υπήρχαν αντιδράσεις στο Παρίσι από την πλευρά των πολιτών για την κατασκευή των μονάδων καύσης. Η απάντηση ήρθε από τους υπευθύνους της μονάδας ενεργειακής αξιοποίησης που βρίσκεται εγκατεστημένη στις όχθες του Σηκουάνα:

"Το 2003, όταν ξεκίνησαν οι εργασίες, υπήρχαν αντιδράσεις για την κατασκευή του εργοστασίου. Βέβαια ιστορικά υπήρχε ένα άλλο εργοστάσιο 300 μέτρα πιο πέρα, στο Σηκουάνα και ο χώρος υπήρχε για να γίνει ένα νέο εργοστάσιο που όμως θα μπορούσε να ικανοποιήσει τις νέες νόρμες...

Δημιουργήθηκαν σύλλογοι που τάχθηκαν κατά της κατασκευής. Κατορθώσαμε μαζί τους να δουλέψουμε από κοινού. Όταν ξεκίνησε ο φάκελος για την άδεια κατασκευής του κτιρίου, έγιναν δημόσιες εκδηλώσεις για να εξηγήσουμε τι κάνουμε. Τα αέρια που βγαίνουν από τη μονάδα ανησυχούσαν πιο πολύ τους γείτονες. Έτσι εγγυηθήκαμε δύο φορές χαμηλότερο όριο στους ρύπους από ό,τι μας επιβάλλει η ευρωπαϊκή νομοθεσία...

Επιπλέον μειώσαμε τις ποσότητες σκουπιδιών που εισάγονται για ενεργειακή αξιοποίηση ώστε να δείξουμε ότι πρέπει να γίνει διαχωρισμός και ανακύκλωση πιο πολύ από την καύση. Στην αρχή μας παρακολουθούσαν από πολύ κοντά οι γείτονες. Έκαναν μετρήσεις και έπαιρναν τηλέφωνα όταν υπήρχε καπνός. Σήμερα 10 χρόνια, μετά, όταν συναντιόμαστε, έρχεται πολύ λίγος κόσμος. Η μονάδα έχει ενσωματωθεί τέλεια στην κοινωνία της περιοχής ενώ υπάρχουν και εκείνοι που αναρωτιούνται τι φτιάχνει αυτό το εργοστάσιο. Σήμερα, μάλιστα, είναι ημέρα με ανοιχτές πόρτες, για να κάνουμε διάλογο με τους κατοίκους και τους επαγγελματίες...".

Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ