Το θέατρο και οι θρησκόληπτοι

Αλήθεια η ορθόδοξη πίστη είναι εναντίον του θεάτρου;

Σε κεντρικό θέατρο της Αθήνας, ανέβηκε το μιούζικαλ Jesus Crist Super Star. Ένα πολύ γνωστό μιούζικαλ που παίζεται σε πενήντα χώρες και στην Ελλάδα έχει ανέβει ξανά, πριν από κάποιες δεκαετίες.

Στο γενικότερο κλίμα της έντονης παρουσίας των συντηρητικών ιδεών και μιας ιδιότυπης Ακροδεξιάς και εμφυλιοπολεμικής δραστηριότητας, μετρημένοι στα δάχτυλα φανατικοί θρησκόληπτοι, διαμαρτυρήθηκαν έξω από το θέατρο όπου παίζεται η παράσταση. Το θέμα απασχόλησε το πανελλήνιο. Βεβαίως αν οι τηλεοπτικοί σταθμοί δεν το αναδείκνυαν σε σημαντική είδηση, ούτε οι περαστικοί εκείνη την ώρα στο σημείο διαμαρτυρίας δεν θα τους έπαιρναν χαμπάρι.

Αλήθεια η ορθόδοξη πίστη είναι εναντίον του θεάτρου; Έχει μήπως φιλοδοξίες θεατρικού κριτικού ή θεατρικής αστυνομίας; Στην ιστορία του θεάτρου πράγματι υπήρξε αποκλεισμός του θεάτρου και των θεατρίνων, μουσικών, χορευτών κ.λπ. από τη ζωή της Εκκλησίας. Αυτό, πριν από 1.700 χρόνια.

Μετά από τις λαμπρές ημέρες δόξης του αρχαίου ελληνικού θεάτρου, που γεννήθηκε μέσα από τις λατρευτικές τελετές των Ελευσινίων Μυστηρίων, το θέατρο παρέλαβαν οι Ρωμαίοι. Μιμήθηκαν τους αρχαίους τραγικούς μας, πιο χοντροκομμένα, με λιγότερη είναι η αλήθεια τέχνη και έμπνευση. Οι Ρωμαίοι παραδίδουν στους βυζαντινούς ένα “Θέατρο Ποικιλιών”, όπως θα το λέγαμε σήμερα.

Χυδαία αστεία, σαλτιμπάγκοι και εταίρες στο δυναμικό του, το είχαν καταστήσει μια διασκέδαση φτηνού γούστου για τον “όχλο”. Η Ορθοδοξία, ως το επίσημο δόγμα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, στέκεται με αυστηρότητα απέναντι σε αυτό το θέατρο παρακμής που παρέλαβε από τους Ρωμαίους και το απορρίπτει. Σύμφωνα με τη Σύνοδο της Λαοδικείας το 360 μ.Χ., οι ηθοποιοί γίνονται δεκτοί στην εκκλησιαστική κοινότητα, αφού πρώτα αλλάξουν επάγγελμα. Για τους παντομίμους [θεατρίνους] ισχύει το επιτίμιο της αποχής από τη θεία μετάληψη. Υπάρχει μάλιστα και κατάλογος για τους “αποβλητέους” από τη χριστιανική κοινότητα: ο επί σκηνής εμφανιζόμενος ανήρ ή γυνή, ο χοραύλης, ο κιθαριστής, ο την όρχησιν επιδεικνύμενος κ.ά. Οι κληρικοί, οι οποίοι τελούν το μυστήριο του γάμου, θα πρέπει να αποχωρούν πριν αρχίσουν να παίζουν μουσικά όργανα ή να χορεύουν και μάλιστα πριν εμφανισθούν “θυμελικοί” [ηθοποιοί]. Οι κληρικοί μάλιστα που θα ενέπιπταν στο αμάρτημα να παρακολουθήσουν θεατρική παράσταση τιμωρούνταν με καθαίρεση, ενώ για τους λαϊκούς η ποινή ήταν αφορισμός. Έτσι λοιπόν, κατά τη Βυζαντινή περίοδο δεν υπάρχει άξιο λόγου θέατρο.
Αργότερα, η Εκκλησία ενεθάρρυνε τη θεατρική δραστηριότητα. Από τον 17ο αιώνα, έχουμε ανάπτυξη της τέχνης του Θεάτρου, στο πλαίσιο της συνοχής των ελληνικής καταγωγής ή παιδείας Ρωμιών στην Κωνσταντινούπολη. Στην εφημερίδα «Κωσταντινούπολις», αρ. φ. 1175/9-2-1872 διαβάζουμε, ότι «πολλάκις (εδίδοντο) θεατρικαί παραστάσεις εντός του περιβόλου των εκκλησιών» και ότι «εντός της σκηνής και επί των ευρυτάτων εξεδρών πέριξ, επί πολυθρονών, ανεπαύοντο και ήκουον μετά συγκινήσεως τα διδάγματα οι μητροπολίται, αρχιεπίσκοποι και συνοδικοί του Πατριάρχου ημών, πηγαινοερχόμενοι με αμάξας -διά της δευτέρας γεφύρας του Κερατίου κόλπου- από το Φανάριον».
Παρ’ ότι τα παλιά επιτίμια της Συνόδου της Λαοδικείας δεν ισχύουν πια, φανατικοί θρησκόληπτοι, πάντα εύρισκαν την ευκαιρία να διαμαρτυρηθούν για παραστάσεις που υπονομεύουν κατά τη γνώμη τους τα «χρηστά ήθη». Πρόχειρα να αναφέρουμε τις διαμαρτυρίες στη Λάρισα, όταν κατά τη δεκαετία του 1970, το «Θεσσαλικό Θέατρο», σε μια επιθεώρηση που είχε ανεβάσει περιέλαβε και το σύνηθες «νούμερο» με τρεις ψαλτάδες που κατά το βυζαντινό μέλος, σατίριζαν την επικαιρότητα. Το 2012 στο θέατρο «Χυτήριο» όπου είχε ανέβει το έργο « Corpus Cristi», φανατικοί σκοταδιστές, κρατώντας ελληνικές σημαίες και εικόνες, συνεπικουρούμενοι από τρεις βουλευτές της Χρυσής Αυγής, με ψαλμωδίες και συνθήματα εμπόδιζαν τη διεξαγωγή της παράστασης. Αφού έσκισαν αφίσες και έσπασαν την κλειδαριά της εισόδου, ξυλοκόπησαν δημοσιογράφο της Lifo που προσπάθησε να βιντεοσκοπήσει τα όσα συνέβαιναν. Παρ’ όλα αυτά υπάρχει και ήχος και εικόνα καταγεγραμμένη από τις απειλές και τις ύβρεις των τριών βουλευτών.
Φοβάμαι πως αυτά τα τελευταία επεισόδια δεν είναι τυχαίες εξάρσεις γραφικών ταλιμπάν. Η απειλητική Ακροδεξιά που φωλιάζει πια και εντός της Νέας Δημοκρατίας κινείται βάσει σχεδίου, αξιοποιώντας συμβολισμούς όπως η σημαία ή εικόνες που προκαλούν τα συναισθήματα του λαού. Η σημαία ανήκει σε όλους τους Έλληνες και οι εικόνες έχουν θέση στην εκκλησία και όχι σε διαδηλώσεις έξω από τα θέατρα.
Η πρόσφατη «ατραξιόν» των φανατικών θρησκόληπτων είναι ένα ακόμη επεισόδιο μιας καλά ενορχηστρωμένης επίθεσης στην ελευθερία του πνεύματος. Το Θέατρο όμως θα συνεχίσει την πορεία του. Θα εξελίσσεται, θα ανανεώνεται και θα προσφέρει στο κοινό ψυχαγωγία και με τις δύο έννοιες του όρου. Σε κάποιους θα αρέσουν και σε κάποιους όχι οι θεματικές, αισθητικές, ιδεολογικές του επιλογές. Στη δημοκρατία όμως γίνονται σεβαστές οι διαφορετικές απόψεις που γεννούν συνθέσεις και όποιος ονειρεύεται μια Ελλάδα χωρίς δημοκρατία όπου ο αυταρχισμός ανθρώπων και ομάδων που θεωρούν ότι κατέχουν τη μοναδική αλήθεια την οποία όλοι πρέπει να αποδεχθούν, έχει παρέλθει και δεν θα γυρίσει ποτέ ξανά.

Πάνος Σκουρολιάκος - μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ και βουλευτής Περιφέρειας Αττικής
Πηγή: avgi.gr