Novartis: «Φαρμακώνει» και μετά «κουκουλώνει»

Οι παγκόσμιες πρακτικές της Novartis

Μίζες σε γιατρούς και πολιτικούς αξιωματούχους. Δημιουργία επίσημων και ανεπίσημων «κυκλωμάτων». Δίκες και εξωδικαστικά πρόστιμα ανά την υφήλιο. Ανοιχτές συγκρούσεις με ανταγωνίστριες εταιρείες για τον έλεγχο της αγοράς. Φάρμακα που γίνονται πανάκριβα εμπορεύματα και αποφέρουν τεράστια κέρδη. Καλώς ήρθατε στον «κόσμο» της Novartis. Καλώς ήρθατε στο πεδίο του πολέμου μεταξύ των πολυεθνικών φαρμάκων…

Η δικογραφία με την υπόθεση της έρευνας των Εισαγγελέων που περιέχει στοιχεία, που περιλαμβάνει καταγγελίες και ισχυρισμούς για δωροδοκίες κρατικών λειτουργών και γιατρών από τη Novartis, τμήμα της οποίας πήγε και στη Βουλή, μπορεί να προκάλεσε «σεισμό» στο εγχώριο πολιτικό σύστημα, αλλά για τον φαρμακευτικό κολοσσό, όπως θα έλεγαν και οι Αμερικάνοι είναι: «Business as usual»…

H Novartis, έχει εμπλακεί σε σκάνδαλα χρηματισμού σε μια σειρά από χώρες του πλανήτη, σύμφωνα με υποθέσεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας και η φαρμακοβιομηχανία φαίνεται πως… συνηθίζει να «λαδώνει» γιατρούς και αξιωματούχους προκειμένου ο καθένας από το πόστο του να προωθούν τη χορήγηση των φαρμάκων της σε ασθενείς. Σε Αμερική, Ινδία, Κίνα, Ιταλία, Νότια Κορέα, Τουρκία, Ιαπωνία η εταιρεία έχει χρησιμοποιήσει τις συγκεκριμένες τακτικές και έχει πιαστεί στα …«πράσα». Πάντα όμως φροντίζει να πληρώνει τα πρόστιμα που τις επιβάλλονται και να συνεχίζει «καθαρή» τις δουλειές της, μέχρι να σκάσει το επόμενο σκάνδαλο και πάλι από την αρχή…

Τις συγκεκριμένες πρακτικές, σύμφωνα με όσα έχουν δημοσιευθεί από την εγχώρια εισαγγελική έρευνα, ακολούθησε και στην Ελλάδα. Τα τέσσερα σχέδια δωροδοκίας Ελλήνων γιατρών από τη Novartis φέρονται να εμφανίζονται από το FBI μέσω εγγράφου του Ομοσπονδιακού Γραφείου Ερευνών του υπουργείου Δικαιοσύνης των ΗΠΑ με ημερομηνία 13 Δεκεμβρίου 2017 και αποδέκτη την εισαγγελέα διαφθοράς Ελένη Τουλουπάκη, σύμφωνα με δημοσιεύματα. Στο έγγραφο, που φέρεται να περιλαμβάνεται στη δικογραφία που έχει διαβιβαστεί στη Βουλή, ως πυλώνες του προγράμματος χρηματισμού της φαρμακοβιομηχανίας οι αμερικανικές αρχές αναφέρουν ότι οι χρηματισμοί έλαβαν χώρα μέσω: α) συνεδρίων και πολυτελών ταξιδιών, β) ηλεκτρονικών πάνελ, γ) εικονικών τιμολογίων και δ) απευθείας πληρωμών στους γιατρούς. Αυτή τη στιγμή εξετάζονται υποθέσεις δωροδοκίας περίπου 4.000 γιατρών, προκειμένου να συνταγογραφούν φάρμακα της εταιρείας. Στην υπόθεση φέρεται να εμπλέκονται και δέκα πολιτικά πρόσωπα της περιόδου από το 2006 έως τις αρχές του 2015. Δύο πρώην πρωθυπουργοί (Σαμαράς και Πικραμένος) και οκτώ πρώην υπουργοί (Γιάννης Στουρνάρας, Ευάγγελος Βενιζέλος, Δημήτρης Αβραμόπουλος, Αλέξανδρος Λυκουρέντζος, Γιώργος Κουτρουμάνης, Άδωνις Γεωργιάδης, Σταύρος Σαλμάς, Ανδρέας Λοβέρδος).

Είναι δεδομένο ότι η συγκεκριμένη υπόθεση θα μετατραπεί το επόμενο διάστημα, σε κεντρικό πεδίο σύγκρουσης ανάμεσα στην κυβέρνηση και στα κόμματα της αντιπολίτευσης των οποίων τα ονόματα των στελεχών τους, εμπλέκονται στην υπόθεση. Ταυτόχρονα θα στηθούν επιτροπές και θα δοθούν υποσχέσεις για πάταξη της διαφθοράς και απόδοση της δικαιοσύνης.

Την ίδια στιγμή που το σκηνικό πήρε «φωτιά» και πολιτικό προσωπικό ετοιμάζεται να βουτήξει στη μάχη …διαφάνειας με μπόλικη δόση από λάσπη, η Novartis της, εμφανίζεται ψύχραιμη, και με μια λακωνική ανακοίνωση της, ανέφερε: «Έχουμε λάβει γνώση των δημοσιευμάτων σχετικά με τις επιχειρηματικές μας πρακτικές στην Ελλάδα. Συνεχίζουμε να συνεργαζόμαστε με τις αρχές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και δεν μπορούμε να σχολιάσουμε περαιτέρω αυτή την στιγμή»… Πάντα πρόθυμη να συνεργαστεί με τις αρχές. Είπαμε «business as usual».

Εξάλλου έχει μακράν πείρα από τέτοια φαινόμενα και τεράστια οικονομική δύναμη για να τα ξεπερνά. Η Νovartis συγκαταλέγεται ανάμεσα στις μεγαλύτερες φαρμακοβιομηχανίες του πλανήτη. Δραστηριοποιείται σε 140 χώρες του κόσμου και απασχολεί περίπου 120.000 εργαζόμενους. Έχει έδρα τη Βασιλεία της Ελβετίας και στηρίζεται γαλαντόμα από το πανίσχυρο ελβετικό τραπεζικό κεφάλαιο.

Το 2016, τα συνολικά της έσοδα σε παγκόσμιο επίπεδο προσέγγισαν τα 50 δισεκατομμύρια δολάρια! Στην γενική κατάταξη των βιομηχανιών φαρμάκου όλου του κόσμου βρίσκεται την τρίτη θέση, πίσω από τον Αμερικάνικο κολοσσό Johnson & Johnson και τη Γερμανική Bayer.

Όταν βραβευόταν στην Ελλάδα!

Στην ελληνική αγορά μπήκε το 1996, απασχολεί περίπου 600 εργαζομένους, έχει 300-400 εκατομμύρια ετήσια έσοδα και το μερίδιό της στην εγχώρια φαρμακευτική αγορά ξεπερνά το 10%. Κύριες επιχειρηματικές δραστηριότητες της είναι τα συνταγογραφούμενα φαρμακευτικά ιδιοσκευάσματα – όπου είναι και το βασικό έσοδο της – καθώς και τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα.

Έχοντας απλώσει τα «πλοκάμια» της σε όλο τον κόσμο, η Novartis, δίνει τεράστιες μάχες με τους ανταγωνιστές της, για το μοίρασμα της μεγάλης και κερδοφόρας πίτας των πωλήσεων φαρμάκου. Σε αυτούς τους μονοπωλιακούς ανταγωνισμούς, δεν υπάρχουν όρια και κανόνες. Το κέρδος είναι ο μοναδικός νόμος. Οι δωροδοκίες για την εξασφάλιση μεγαλύτερων πωλήσεων, είναι μέρος του παιχνιδιού, όπως έχει αποκαλυφθεί από τη μέχρι τώρα δράση της Novartis και παρά το πλήθος των καταδικαστικών αποφάσεων, τίποτα δεν εμποδίζει την εταιρεία να κερδίσει ολοένα και μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά.

Στην Ελλάδα μέσα σε μια 20ετία έγινε «υπερδύναμη» στο χώρο. Μάλιστα το 2015 τιμήθηκε με το “Diamonds of the Greek Economy 2015”. Πρόκειται για Διάκριση Επιχειρηματικής Αριστείας, ως η κορυφαία φαρμακευτική εταιρεία στην Ελλάδα! Βραβεύτηκε στη χώρας μας, όταν ήταν ήδη γνωστό από το 2005 ότι έχει εμπλακεί σε μια σειρά από υποθέσεις χρηματισμού με μεγαλύτερη αυτή των ΗΠΑ.

Το σκάνδαλο της Αμερικής

Το 2005 οι δικαστικές αρχές των ΗΠΑ ξεκίνησαν έρευνα μετά από καταγγελίες ανταγωνιστών της Novartis για αθέμιτες πρακτικές μάρκετινγκ προκειμένου να προωθεί τις συνταγογραφήσεις 6 φαρμάκων της, που απέφεραν κέρδη δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων στην εταιρεία.

Την υπόθεση ανέλαβε η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ αλλά και το FBI. Σύμφωνα με τις αρχές έγιναν πλήθος παραβάσεων και αποκαλύφθηκε ένα τεράστιο δίκτυο, μέσω του οποίου προωθούνταν τα φάρμακα της εταιρείας: Η εταιρεία δωροδοκούσε αρμόδιους υπηρεσιακούς παράγοντες για να αυξάνει τις πωλήσεις της.

Μετά τις αποκαλύψεις αυτές, τελικά το 2010, η Novartis αποδέχτηκε την ένοχη της και δεσμεύτηκε να καταβάλει αποζημίωση ύψους 422,5 εκατομμυρίων δολαρίων.

Ωστόσο αφού πλήρωσε το πρόστιμο, συνέχισε το «έργο» της. Την περίοδο 2013 – 2015, οι αμερικανικές ομοσπονδιακές αρχές και πάνω από 40 πολιτείες των ΗΠΑ μήνυσαν ξανά τη Novartis, αυτή τη φορά με την κατηγορία της δωροδοκίας γιατρών με εκατομμύρια δολάρια την περίοδο 2007-2012 προκειμένου να συνταγογραφούν τα φάρμακά της. Τα φάρμακα συμπεριλαμβάνονταν στα κρατικά προγράμματα υγείας και ασφάλισης Medicaid και Medicare, που είχε ξεκινήσει η κυβέρνηση Ομπάμα. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ, απαίτησε αποζημιώσεις 3,35 δις δολαρίων, ωστόσο μετά από συμβιβασμό η Νοvartis κλήθηκε να καταβάλει μόλις 390 εκατομμύρια δολάρια και η υπόθεση έκλεισε.

Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι το σκάνδαλο στις ΗΠΑ, ήρθε στην επιφάνεια, σε μια περίοδο που οι αμερικανικές πολυεθνικές είχαν χάσει έδαφος σε σχέση με τις ευρωπαϊκές στο μοίρασμα των αγορών, ενώ η Novartis, στην οποία είναι επενδυμένα και Γερμανικά κεφάλαια είχε αποκτήσει μεγάλο μερίδιο στις πωλήσεις φαρμάκων στην άλλη άκρη του Ατλαντικού.

Στην Τουρκία βγήκε «αλώβητη»

Στην Τουρκία η εταιρεία κατηγορήθηκε για δωροδοκία κρατικών αξιωματούχων του τομέα υγείας, προκειμένου να φάρμακά της να χρησιμοποιούνται από τα δημόσια νοσοκομεία.

Μάλιστα με την συνδρομή της Τουρκική κυβέρνησης, κατάφερε τα σκευάσματά της να μετονομαστούν κατά τρόπο που να μπορούν να τιμολογούνται χωρίς τους περιορισμούς των διεθνών κανόνων ανταγωνισμού.

Σε σύντομο χρονικό διάστημα κατάφερε να αυξήσει επιπλέον την κερδοφορία της κατά 100 εκατομμύρια δολάρια και ενώ στη γειτονική χώρα ξεκίνησε έρευνα μετά από καταγγελίες, η υπόθεση έκλεισε το 2016 χωρίς να απαγγελθούν επίσημες κατηγορίες και να επιβληθούν πρόστιμα.

Το «πάρτι» της Ασίας

Το 2016, η εταιρεία αναγκάστηκε σε συμβιβασμό και πλήρωσε 25 εκατομμύρια δολάρια, μετά από κατηγορίες για δωροδοκίες στην Κίνα. Σύμφωνα με τις κατηγορίες, η εταιρεία έκανε δώρα και χρηματοδοτούσε ακριβά ταξίδια για γιατρούς, προκειμένου αυτοί να συνταγογραφούν περισσότερα δικά της προϊόντα. Σύμφωνα με τα λογιστικά βιβλία ορισμένων γιατρών, η εταιρεία πλήρωνε συστηματικά γιατρούς, ανάλογά με τη συνταγόγραφηση προϊόντων τους.

Την ίδια τακτική φαίνεται πως ακολουθούσε η Novartis και στη Νότια Κορέα, όπου της επιβλήθηκε πρόστιμο 49 εκατομμυρίων δολαρίων για χρηματισμό γιατρών, με έξι υπαλλήλους της εταιρείας να κατηγορούνται για παράνομες πρακτικές που στόχο είχαν την αύξηση των πωλήσεων των προϊόντων της Novartis. Οι μιζές σε γιατρούς άγγιξαν συνολικά το ποσό των 2,3 εκατ. Ευρώ. Ψίχουλα μπροστά στα έσοδα της που το 2015 έφτασαν τα περίπου 410 εκατομμύρια δολάρια. Τελικά οι αρχές της χώρας απήγγειλαν κατηγορίες στον επικεφαλής της εταιρείας στη Νότια Κορέα, 15 γιατρούς και 7 εκδότες ιατρικών περιοδικών.

Το 2015 στην Ιαπωνία, η Novartis κατηγορήθηκε ότι είχε εξαγοράσει μία ομάδα ερευνητών για να νοθεύσουν τα αποτελέσματα κλινικών ερευνών υπέρ του φαρμάκου της Diovan για την πίεση, προκειμένου να αποκρύψουν παρενέργειες του και να προχωρήσουν κανονιά οι αυξημένες πωλήσεις του στη χώρα.

Στην Ινδία η Novartis βρέθηκε σε πολύχρονη δικαστική διαμάχη με το δημόσιο, λόγω της υπερβολικής τιμολόγησης του αντικαρκινικού φαρμάκου Gleevec. Στην Ινδία το Gleevec κυκλοφορούσε και με τη μορφή γενόσημων φαρμάκων, κάτι που μείωνε την τιμή του φαρμάκου στα 150-250 δολάρια, ενώ η Novartis πουλούσε το Gleevec με τιμή πάνω από 2.500 δολάρια. Η Novartis προκειμένου να προωθήσει το δικό της προϊόν χρησιμοποίησε αθέμιτα μέσα, κυρίως δωροδοκόντας κρατικούς και δημοσίους υπαλλήλους, για να σταματήσει την κυκλοφορία γενοσήμων του ίδιου φαρμάκου που κόστιζαν το 1/10 του πρωτοτύπου. Η Novartis έχασε τη μάχη στη Δικαιοσύνη, πλήρωσε ένα πρόστιμο και σήμερα συνεχίζει κανονικά τη κερδοφόρα επέκταση της, στη μεγάλη αγορά της Ινδίας.

Το «κόλπο» της Ιταλία

Το 2014, η Αρχή Διασφάλισης της Τηρήσεως των Κανόνων του Ανταγωνισμού και της Αγοράς της Ιταλίας (AGCM) επέβαλε δύο πρόστιμα, έκαστο ποσού άνω των 90 εκατομμυρίων ευρώ, στις επιχειρήσεις Roche και Novartis, επειδή οι συγκεκριμένες εταιρείες είχαν συμφωνήσει σύμπραξη με σκοπό την τεχνητή διαφοροποίηση των φαρμάκων Avastin και Lucentis.

Κατά την AGCM, το Avastin και το Lucentis είναι ισοδύναμα από κάθε άποψη για τη θεραπεία οφθαλμολογικών παθήσεων. Η σύμπραξη σκοπούσε, όπως επισημαίνεται στη σχετική απόφαση, «στη διάδοση ανακοινώσεων ικανών να δημιουργήσουν ανησυχία στο κοινό ως προς την ασφάλεια των οφθαλμολογικών χρήσεων του Avastin για να προκαλέσουν μετατόπιση της ζήτησης στο Lucentis».

Η AGCM εκτίμησε ότι αυτή η μετατόπιση προκάλεσε, για το ιταλικό σύστημα υγείας, πρόσθετη επιβάρυνση, μόνο για το έτος 2012, περίπου 45 εκατομμυρίων ευρώ.

Μετά την απόρριψη από το περιφερειακό διοικητικό πρωτοδικείο του Λατίου των προσφυγών που άσκησαν κατά των εν λόγω προστίμων, η Roche και η Novartis άσκησαν έφεση ενώπιον του Consiglio di Stato (Συμβούλιο της Επικρατείας, Ιταλία), το οποίο υπέβαλε αίτηση προδικαστικής απόφασης στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ζητώντας την ερμηνεία των κανόνων ανταγωνισμού της Ένωσης.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επικύρωσε την άποψη ότι η σύμπραξη αποσκοπούσε, επί της ουσίας, στον περιορισμό της συμπεριφοράς τρίτων -ιδίως των ιατρών- για μείωση της συνταγογράφησης του Avastin στην οφθαλμολογία προς όφελος του Lucentis και ότι αυτή η σύμπραξη δεν είναι συμβατή προς την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Η Novartis αποδέχθηκε τα πρόστιμα και συνέχισε κανονικά τη λειτουργία της…

Το φάρμακο εμπόρευμα

Όλες οι παραπάνω υποθέσεις, φανερώνουν ότι στα πλαίσια του παγκόσμιου ανταγωνισμού των πολυεθνικών των φαρμάκων δεν υπάρχουν αναστολές. Η Novartis για να κερδίσει μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς, όπως και οι ανταγωνιστές της, δεν έχει κανένα φραγμό, ούτε διστάζει να χρησιμοποιήσει παράνομες πρακτικές. Εξάλλου γνωρίζει ότι θα πληρώσει το πρόστιμο που θα τις επιβληθεί και μετά θα συνεχίσει το έργο της. Στο μεσοδιάστημα θα κάνει και μερικές αγαθοεργίες, θα συνδράμει με κεφάλαια και στην έρευνα και θα μπορεί να αποκαταστήσει γρήγορα τη φήμη της.

Μήπως η Siemens σταμάτησε να παίρνει δουλειές παρά τα τεράστια σκάνδαλα χρηματισμού που αποκαλύφθηκαν σε βάρος της σε μια σειρά χώρες του κόσμου; Όχι. Για να εξαιρεθεί από αυτόν τον κανόνα η Novartis; Τα σκάνδαλα και η διαφθορά θα ζουν και θα βασιλεύουν, αφού είναι σύμφυτα με το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα. Ένα σύστημα που έχει αναγάγει σε ακριβό εμπόρευμα και το φάρμακο, με υπερκέρδη που προέρχονται από την αγωνία και τον πόνο των ανθρώπων.

Η σκανδαλώδης υπόθεσης της Novartis στην Ελλάδα, μόλις ξεκίνησε. Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις η ζημιά για το ελληνικό δημόσιο μπορεί να αγγίζει και τα 3 δισεκατομμύρια ευρώ. Που θα καταλήξει είναι ακόμα άγνωστο. Κανείς δεν γνωρίζει αν θα βρεθούν οι μίζες; Αν θα πληρώσει κάποιος; Αν θα υπάρξουν και θα αποδοθούν πολιτικές ευθύνες;

Ωστόσο η Novartis έχει και την πείρα και την συνταγή δια πάσαν νόσον: Πρώτα «φαρμακώνει» και μετά «κουκουλώνει»…

του Παναγιώτη Θεοδωρόπουλου

Πηγή: imerodromos.gr