Τελικά, υπάρχουν άθεοι στην Ελλάδα;

Δεν είμαι βεβαία αν όντως η Δευτέρα 25η Δεκεμβρίου 2017 για τους Σέρβους ήταν μια απλή εργάσιμη ημέρα. Για τον μητροπολίτη Αμβρόσιο πάντως ήταν ιστορική, αφού ο πρωθυπουργός της χώρας –ο οποίος ευθύνεται και για την πλημμύρα στη Μάνδρα λόγω της αθεΐας του– μας απέδειξε για πολλοστή φορά ότι είναι αντίχριστος.

Οχι, ο κύριος Τσίπρας δεν προχώρησε στον χωρισμό Κράτους - Εκκλησίας, ούτε σταμάτησε τις σκανδαλώδεις φοροαπαλλαγές του Αγίου Ορους, αλλά έκανε κάτι ακόμα πιο επονείδιστο: πήγε διακοπές στο Βελιγράδι κι έτσι –κατά τον μητροπολίτη– μας φώναξε βροντερά: «Τι γιορτάζετε, ρε κορόϊδα; Εγώ τα Χριστούγεννα τα γράφω στα παληά μου τα παπούτσια! Ξυπνείστε, ρε χαζοί! Δεν υπάρχει Θεός! Δεν υπάρχουν Χριστούγεννα!».

Ακριβώς το ίδιο ισχυρίζονται και κάποιοι άλλοι στην ευσεβή πατρίδα μας. Μα, μπορεί να υπάρχουν άθεοι σε μια χώρα όπου το 90% του πληθυσμού καταγράφεται ως «ανατολικοί ορθόδοξοι» και όπου η απλή παρατήρηση του προέδρου της Βουλής, «είμαστε ένα σύγχρονο κράτος και όχι “ταλιμπάν της Ορθοδοξίας”», πυροδοτεί ιερό πόλεμο;

Η αθεΐα του κ. Τσίπρα –αν και στον ασφυκτικό εναγκαλισμό Κράτους - Εκκλησίας δεν έχει επιφέρει επί της ουσίας ούτε ένα τόσο δα ρήγμα– σκανδαλίζει το χριστεπώνυμο πλήρωμα ήδη από το 2009, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε το πρώτο κόμμα που αρνείται συντεταγμένα να συμμετάσχει στη θρησκευτική λειτουργία στη Βουλή.

Τον Ιανουάριο του 2014 το θέμα της αθεΐας του αρχηγού τότε της αξιωματικής αντιπολίτευσης έφερε στο προσκήνιο για πρώτη ίσως φορά το θέμα της αθεΐας στην ελληνική κοινωνία με τόσο δυναμικό τρόπο.

Η κυβερνώσα Νέα Δημοκρατία με αφορμή μία δήλωση του υπεύθυνου Θρησκευμάτων του ΣΥΡΙΖΑ, Γιάννη Αμανατίδη, στον ΣΚΑΪ, καλεί τον Αλέξη Τσίπρα να... κάνει δήλωση αθεΐας ή μετανοίας, ενώ σημειώνει ότι «το επίσημο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ προβλέπει τη φορολόγηση όσων δηλώνουν Χριστιανοί Ορθόδοξοι. Ευχόμαστε η αντιπαλότητα του ΣΥΡΙΖΑ με τους Χριστιανούς Ορθοδόξους να μην οφείλεται στο γεγονός ότι ο κ. Τσίπρας είναι άθεος».

Από τότε πολύ νερό κύλησε στον μύλο της Ιστορίας, αλλά η αθεΐα του κ. Τσίπρα επιστρατεύεται σταθερά κάθε φορά που τελειώνουν τα πολιτικά επιχειρήματα.

«Κυβέρνηση αθέων!» ήταν ένας χαρακτηριστικός τίτλος τον Γενάρη του 2015, όταν για πρώτη φορά ορκίστηκε η κυβέρνηση της Αριστεράς με πολιτικό όρκο.

Η επίκληση της αθεΐας φτάνει ακόμα και σε λογικές ακροβασίες, όπως αυτή που έκανε πρόσφατα η Αννα-Μισέλ Ασημακοπούλου, επιχειρώντας να καλύψει τη Μαρέβα Μητσοτάκη με το ακράδαντο επιχείρημα: «Την Μπαζιάνα ο Τσίπρας την έχει αστεφάνωτη». (Mη με ρωτήσετε τι σχέση έχει αυτό, ούτε κι εγώ κατάλαβα πώς συνδέονται οι offshore με την πρόβα νυφικού.)

Το... αόρατο κοινωνικό φαινόμενο

Η αθεΐα στην Ελλάδα είναι ταμπού, αφού δεν έχει καν μέχρι σήμερα μελετηθεί με επιστημονικό τρόπο από την ακαδημαϊκή κοινότητα – αν και στο εξωτερικό τα τελευταία περίπου δέκα χρόνια βρίσκεται σε άνθηση. Κατά καιρούς διάφορες στατιστικές έρευνες καταγράφουν τους άθεους από 7% έως και 17%. Αυτό το αόρατο στον δημόσιο χώρο ώς τώρα ποσοστό σε μια χώρα που ακόμα το Σύνταγμά της ομνύει στην Αγία Τριάδα μελέτησε ο δρ Κοινωνιολογίας της Θρησκείας, Αλέξανδρος Σακελλαρίου, μετα-διδακτορικός ερευνητής του Παντείου Παν/μίου & Διδάσκων Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Την έρευνά του παρουσιάζουμε για πρώτη φορά σήμερα.

«Υπάρχουν άθεοι στην Ελλάδα;» Με αυτό το ερώτημα ξεκίνησε ο κ. Σακελλαρίου την έρευνά του.

«Τον κυρίαρχο λόγο, με ένα σαφώς προκατειλημμένο και μη αντικειμενικό περιεχόμενο, τον κατασκευάζει και τον αναπαράγει η Ορθόδοξη Εκκλησία και θεολογικοί κύκλοι», μας λέει ο κοινωνιολόγος. «Στο πεδίο των θρησκευτικών πεποιθήσεων τα στερεότυπα είναι πολύ συνηθισμένα και τα πιο ισχυρά αφορούν τους άθεους: είναι απελπισμένοι, ανήθικοι, καταθλιπτικοί, διαπράττουν ευκολότερα εγκλήματα ή αυτοκτονούν. Πρόκειται για απόψεις που ως επί το πλείστον παράγονται από την εκάστοτε κυρίαρχη θρησκεία, με την Ορθοδοξία να αναπαράγει διαχρονικά αυτές τις στερεοτυπικές αντιλήψεις, καλλιεργώντας έναν ηθικό πανικό για τους άθεους και την αθεΐα».

Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδας συνηθίζει να αποδίδει τον χαρακτηρισμό «άθεος» σε όλους εκείνους που στέκονται κατά καιρούς κριτικά απέναντί της.

Η αθεΐα στα πρακτικά της Ιεράς Συνόδου εμφανίζεται ως απειλή για την Εκκλησία, αλλά και για το έθνος και την κοινωνία, και φυσικά ταυτίζεται με τον κομμουνισμό.

Κι αυτό θα ήταν το λιγότερο, αν αποτυπωνόταν απλώς στα κείμενα των ταγών της Εκκλησίας και δεν γινόταν επίσημη κρατική ιδεολογία: έπρεπε να φτάσουμε στο 1975 για να καταργηθεί η ειδική προστασία του «ελληνοχριστιανικού ιδεώδους» από το Σύνταγμα της χώρας.

Εχοντας τα παραπάνω κατά νου, ξεκίνησε η έρευνα, με διεξαγωγή συνεντεύξεων με Ελληνες αυτο-χαρακτηριζόμενους άθεους.

«Οι άθεοι στην Ελλάδα δεν είναι ούτε τέρατα με κέρατα στο κεφάλι ούτε σατανιστές ούτε δολοφόνοι», λέει ο Αλ. Σακελλαρίου. «Είναι κανονικοί άνθρωποι, με διαφορετικά συστήματα πεποιθήσεων και ηθικών αξιών, προερχόμενοι από διαφορετικά κοινωνικά περιβάλλοντα, ακτιβιστές ή μη ως προς την προώθηση της αθεΐας, οι περισσότεροι εκ των οποίων σε κάποια στιγμή της ζωής τους και για διαφορετικούς λόγους ο καθένας αποφάσισαν να διαρρήξουν αυτό που ονομάζεται “αλυσίδα θρησκευτικής μνήμης” μέσω της οποίας μεταδίδεται η θρησκευτική πίστη από γενιά σε γενιά».

Μόλις το 62% του πληθυσμού της γης αυτοπροσδιορίζεται ως θρησκευόμενο, σύμφωνα με τη δημοσκόπηση του WIN/Gallup International που δημοσιεύτηκε στα μέσα του 2017.

Η έρευνα ρώτησε 66.000 κατοίκους από 68 χώρες. Στη χώρα μας, οι άθεοι αγγίζουν το 7%, το 75% δηλώνει πως ο θεός υπάρχει, 42% πιστεύουν στη μετά θάνατον ζωή, 80% στην ψυχή, 32% στην κόλαση και 39% στον παράδεισο.

Το 2015, σε έρευνα της Κάπα Research, στην ερώτηση «πιστεύετε στον θεό;» «ναι» απάντησε το 74,2%, «όχι» το 17,4% και «δεν γνωρίζω/δεν απαντώ» το 7,4%.

Τα αντίστοιχα ποσοστά της ίδιας εταιρεία το 2005 ήταν 91,7%, 7,6% και 0,7%.

Σε μια πιο πρόσφατη έρευνα (Διανέοσις 2017) στο ίδιο ερώτημα το 79% απάντησε «ναι» και το 19,3% «όχι», εύρημα που αποτελεί και το μεγαλύτερο ποσοστό μέχρι σήμερα.

Ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι και ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους; Ποιοι λόγοι τούς οδήγησαν στην αμφιβολία ή την άρνηση του θεού; Ποια είναι η κοσμοθεωρία και οι πεποιθήσεις τους;

Με αυτά τα ερωτήματα ο Σακελλαρίου έκανε 63 συνεντεύξεις – αριθμός που θεωρείται αρκετά υψηλός. Σαράντα ένας άνδρες και 22 γυναίκες, από 18 έως 76 ετών, απάντησαν στα ερωτήματα.

Οι περισσότερες συνεντεύξεις έγιναν στην Αθήνα (37), άλλες σε Θεσσαλονίκη (9), Κρήτη (2), Διδυμότειχο (1), Ορεστιάδα (1), Λαμία (1), Καρδίτσα (1), Σέρρες (1), Αλεξανδρούπολη (1), Πάτρα (1), Πύργο (1), ενώ έγιναν και ορισμένες με ανθρώπους από το εξωτερικό [Γεωργία (1), Αγγλία (1), ΗΠΑ (3), Σ. Αραβία (1), Μάλτα (1)]. Η πρώτη συνέντευξη έγινε στις 8 Μαρτίου του 2014 και η τελευταία στις 12 Νοεμβρίου του 2015.

Τα συμπεράσματα

• Η ταυτότητα του άθεου, όπως αναδεικνύεται μέσα από την έρευνα του Σακελλαρίου, περιλαμβάνει πολλές και διαφορετικές διαστάσεις. Το μόνο κοινό σε όλους στοιχείο ήταν η απόρριψη του κυρίαρχου θρησκευτικού-πολιτισμικού παραδείγματος, δηλαδή της ορθόδοξης πίστης, θρησκείας και Εκκλησίας.
• Οι άθεοι έχουν κοινό τους χαρακτηριστικό την απουσία θρησκευτικής πίστης και την επιδίωξη της εκκοσμίκευσης.
• Δεν είναι εύκολο να απαντηθεί εάν οι άθεοι είναι περισσότεροι ή λιγότεροι σε σχέση με το παρελθόν, διότι και με βάση τις ηλικίες που συμμετείχαν στην έρευνα, ορισμένοι έχουν απορρίψει την πίστη ήδη εδώ και πολλά χρόνια, θα μπορούσε να υποστηρίξει δηλαδή κανείς ότι ενδεχομένως οι άθεοι πλέον μιλούν πιο άνετα και χωρίς τον φόβο του στιγματισμού, όπως παλαιότερα (χωρίς αυτό να έχει εκλείψει), και αυτό ισχύει ιδίως για τους νέους κάτω των 30 ετών.
• Μόνο ελάχιστοι προέρχονταν από ήδη άθεες ή κοσμικές οικογένειες, ενώ οι περισσότεροι από ορθόδοξες οικογένειες, λιγότερο ή περισσότερο πιστές, αν και οι περισσότεροι δήλωσαν ότι η οικογένειά τους ήταν μια “τυπική ελληνική οικογένεια” στα θέματα της πίστης, που σημαίνει ότι τηρούσαν τα βασικά. Εντοπίστηκαν και περιπτώσεις όπου υπήρξε επιβολή της πίστης από τη μεριά της οικογένειας και η απομάκρυνση δεν ήταν εύκολη υπόθεση.
• Η ρήξη με το ορθόδοξο παρελθόν συντελείται σε δύο επίπεδα: εντός της οικογένειας και με την κοινωνία συνολικά, στην οποία το ορθόδοξο στοιχείο είναι το κυρίαρχο, είτε σε καθημερινό επίπεδο είτε σε θεσμικό.
• Στις δυτικές κοινωνίες η θρησκεία δεν διαδραματίζει τόσο σημαντικό ρόλο όσο στην ελληνική και έχει επέλθει ο χωρισμός του Κράτους από την Εκκλησία, έτσι οι άθεοι δεν έχουν μεγάλη επιθυμία για ενεργό συμμετοχή και δράση. Αντιθέτως, στην ελληνική κοινωνία, επειδή ακόμα η θρησκεία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και η εκκοσμίκευση εξακολουθεί να αποτελεί ζητούμενο, ενδεχομένως οι άθεοι θέλουν να δραστηριοποιηθούν περισσότερο προς αυτήν την κατεύθυνση. Εξάλλου, όπως δήλωσαν στη συντριπτική τους πλειονότητα, η εκκοσμίκευση είναι όντως ένα βασικό ζητούμενο και η υπάρχουσα κατάσταση πρέπει να αλλάξει (π.χ. μάθημα θρησκευτικών, προσευχή στα σχολεία, εικόνες στα δημόσια κτίρια, εμπλοκή της Εκκλησίας σε διάφορα ζητήματα και συχνά η επιβολή της άποψής της). Οσοι δεν δραστηριοποιούνται ιδιαίτερα, το κάνουν για προσωπικούς λόγους (π.χ. οι έχοντες δημόσια θέση – δάσκαλοι, σώματα ασφαλείας).
• Ορισμένοι από όσους συμμετείχαν στην έρευνα εξακολουθούν να πηγαίνουν στην εκκλησία για κοινωνικούς και πολιτισμικούς λόγους, χωρίς ίχνος θρησκευτικής πίστης. Η θρησκεία φαίνεται να λειτουργεί ως κοινωνικό και πολιτισμικό κεφάλαιο ή ως «εθιμική μνήμη».
• Ολοι όσοι συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν ότι διαφωνούν κάθετα με την άποψη ότι η ηθική συνδέεται με τη θρησκεία κι ο άθεος είναι ανήθικος, ενώ ανέφεραν παραδείγματα μη ηθικών συμπεριφορών σε θρησκείες (π.χ. σκάνδαλα παιδεραστίας, οικονομικά σκάνδαλα κ.ά.). Για τους άθεους η ηθική διαμορφώνεται και παράγεται κοινωνικά.
• Επίσης, επισήμαναν ότι η θρησκεία πρέπει να είναι μια ιδιωτική υπόθεση κι ότι εκείνα τα οποία θα πρέπει να διδάσκονται και να διαχέονται στην κοινωνία είναι ο ορθολογισμός και η επιστημονική γνώση και όχι η θρησκεία.

«Το κράτος μας “εκκλησιάζεται” υπερβολικά»

Σε έναν ωραίο στίχο του ο Σεφέρης αναρωτιέται: «τ’ είναι θεός; τι μη θεός; και τι τ’ ανάμεσό τους;». Το ερώτημα του ποιητή απασχολεί σήμερα πολλές ευρωπαϊκές και αγγλοσαξονικές έννομες τάξεις στις συχνά τεταμένες σχέσεις μεταξύ θρησκείας, κράτους και δικαιωμάτων. Τι είναι δικαίωμα και τι όχι, π.χ. για μια θρησκευτική μειονότητα, είτε διαθέτει κάποιο ειδικό καθεστώς είτε όχι; Μπορεί αυτό να συμπεριλαμβάνει την απαίτηση για εξαίρεση από υποχρεώσεις και την παροχή ειδικών υπηρεσιών, γενικά μια εξειδικευμένη μεταχείριση;

Η απάντηση σε αυτά τα σύγχρονα ερωτήματα δεν είναι εύκολη και απλή, δεδομένου ότι σε καμία κοινωνία δεν είναι λυμένα εξ αρχής και με ιδανικό τρόπο τα ζητήματα της προσωπικής αυτονομίας και της κοινωνικής ένταξης και συμμετοχής.

Από την άλλη, τα τελευταία χρόνια αυξάνονται οι φιλοσοφικές και πολιτικές δημοσιεύσεις περί «αθεΐας» και αναδεικνύονται τα σχετικά ζητήματα στη δημόσια σφαίρα. Είναι λοιπόν ενδιαφέρον ότι η θρησκεία ως ζήτημα επανακάμπτει στη μετανεωτερική Δύση.

Στην Ελλάδα, ωστόσο, ο δημόσιος διάλογος σε αυτά τα θέματα έχει ακόμα να λύσει λογαριασμούς των προηγούμενων αιώνων.

Σε μια χώρα με επικρατούσα θρησκεία και «κρατική» Εκκλησία που επίμονα απαιτεί να είναι πανταχού παρούσα, τα βασικά ζητούμενα είναι δύο:

1) Πώς θα εξαλειφθούν οι τελευταίες εστίες παραβίασης της θρησκευτικής ελευθερίας, που, ως γνωστόν, έχει και αρνητικό περιεχόμενο. Κανείς δεν θα έπρεπε να αποκαλύπτει τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις σε οποιαδήποτε υπηρεσία. Η δε εξαίρεση από το μάθημα των θρησκευτικών είναι δικαίωμα των παιδιών και των γονιών τους, ό,τι και αν πιστεύουν ή δεν πιστεύουν.

2) «Εν Εκκλησίαις ευλογείτε τον Θεόν». Στις δημόσιες υπηρεσίες και στα δικαστήρια καλό είναι να συγκεντρωνόμαστε στη δουλειά μας.

Αν μη τι άλλο γιατί, αν και το κράτος μας «εκκλησιάζεται» υπερβολικά, τα αποτελέσματα όσον αφορά την ηθική του παραμένουν πενιχρά.

Του Γιάννη Φ. Ιωαννίδη - δικηγόρου, αντιπροέδρου της Ελληνικής Ενωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

«Η Αριστερά πρέπει να πείσει για τη δική της αθεΐα»

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η Εκκλησία της Ελλάδας έχει «εκσυγχρονιστεί». Αποτελεί υπολογίσιμο ιδεολογικό αντίπαλο της Αριστεράς. Είναι αλήθεια ότι την εποχή που η κυρίαρχη μορφή ψυχαγωγίας είναι η τηλεόραση, και η συλλογικότητα των νέων (και όχι μόνο) διαμεσολαβείται κυρίως από το facebook, η θρησκεία εύκολα καθίσταται «το θυμικό ενός άκαρδου κόσμου» (για να θυμηθούμε τον Μαρξ στα νεανικά του γραπτά). Δεν είναι απλό στις μέρες μας να τα βάλει κανείς με τη θρησκεία και τον επίσημο φορέα της, δηλαδή την Εκκλησία.

Οφείλουμε να παραδεχτούμε πως η Εκκλησία έχει σε μεγάλο βαθμό επιτύχει ηγεμονία. Εχει κατορθώσει να εισχωρήσει κατά τρόπο οργανικό στην καθημερινότητα των ανθρώπων όλων των γενεών, και όχι μόνο των «θρησκόληπτων», παρεμβαίνοντας συμβουλευτικά και καθοδηγητικά στην προσωπική τους ζωή, στον τρόπο σκέψης τους, ακόμα και στην ψυχαγωγία τους.

Συνεπώς, το να δηλώνει κανείς άθεος στη σύγχρονη Ελλάδα δεν εκλαμβάνεται τόσο ως «πρόκληση στα χρηστά ήθη» όσο ως παθολογικό σύμπτωμα: ένδειξη παραβατικότητας, μη κανονικότητας, αντικοινωνικότητας.

Το κρίσιμο ζήτημα για την Αριστερά δεν είναι τόσο η υπεράσπιση του αυτονόητου δικαιώματος της αθεΐας όσο το να πείσει ότι η δική της αθεΐα υποκαθιστά την «παρηγοριά» που προσφέρει η θρησκευτική πίστη με την προοπτική της ανατροπής των συνθηκών που οδηγούν στην αναζήτηση παρηγοριάς.

Του Κύρκου Δοξιάδη - καθηγητή της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Ενωση Αθεων: Χωρισμός Εκκλησίας - Κράτους, ορθολογισμός, κριτική σκέψη
Η Ενωση Αθέων έχει αναγνωριστεί ως σωματείο από το 2012, με σκοπό την εκκοσμίκευση της πολιτείας, την προώθηση της θρησκευτικής ελευθερίας, του ανθρωπισμού, του σκεπτικισμού, του ορθολογισμού, της κριτικής σκέψης και της αθεϊστικής οπτικής.

Η Ενωση έχει οργανώσει σειρά από εξαιρετικά ενδιαφέρουσες ημερίδες, έχει εκδώσει οδηγό πολιτών για θέματα καθημερινότητας (διαγραφή θρησκεύματος από δημόσια έγγραφα, ονοματοδοσία/βάφτιση, πολιτικός όρκος, πολιτική κηδεία και αποτέφρωση κ.λπ.) και παρεμβαίνει σε διάφορα ζητήματα – από την έλευση του Αγίου Φωτός με τιμές αρχηγού κράτους μέχρι την τροποποίηση του νόμου για τη βλασφημία.

Ο Φώτης Φραγκόπουλος είναι ο πρόεδρος του σωματείου, το οποίο μετρά 800 μέλη και ουκ ολίγες φορές έχει βρεθεί στο στόχαστρο του «κίτρινου» Τύπου (με πιο πρόσφατη την επίθεση που δέχτηκαν αφού τόλμησαν να φάνε δημόσια κρέας τη Μεγάλη Παρασκευή).

«Δεν έχουμε και κέρατα και ουρά», μας λέει γελώντας ο Φραγκόπουλος. «Διεκδικούμε τον χωρισμό Εκκλησίας - Κράτους, τον θρησκευτικό αποχρωματισμό των δημόσιων υπηρεσιών και του κράτους εν γένει και το να αντιμετωπίζει το κράτος τους πολίτες ισότιμα ανεξαρτήτως των θρησκευτικών ή φιλοσοφικών τους πεποιθήσεων. Προσπαθούμε να προωθήσουμε την κριτική σκέψη, την επιστημονική μέθοδο και τον ορθολογισμό, με διαλέξεις, προβολές ταινιών και εκδόσεις βιβλίων», λέει ο κ. Φραγκόπουλος.

«Η Ενωση δεν υιοθετεί οποιαδήποτε πολιτική, κομματική ή θρησκευτική ιδεολογία και δεν αναγνωρίζει καμία διάκριση μεταξύ ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων διακρίσεων βασισμένων στη διαφορά φυλής, θρησκευτικών πεποιθήσεων, κοινωνικής τάξης, φύλου, υγείας, μόρφωσης ή σεξουαλικού προσανατολισμού. Δεν μας αφορούν οι θρησκευτικές πεποιθήσεις των συμπολιτών μας με τους οποίους έτσι κι αλλιώς συνυπάρχουμε (όλοι λίγο ή πολύ έχουμε συγγενείς, φίλους ή συνεργάτες που θρησκεύουν), άλλωστε είναι μία από τις επιδιώξεις μας η υπεράσπιση της θρησκευτικής ελευθερίας. Εμείς –και η όποια κριτική μας– απευθυνόμαστε στην πολιτεία που οφείλει να μη θρησκεύει η ίδια και, αντιμετωπίζοντας ισότιμα τους πολίτες, ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές ή όχι πεποιθήσεις τους, να εξασφαλίζει επί ίσοις όροις τη συνύπαρξη».

Συντάκτης: Ντίνα Δασκαλοπούλου

Πηγή: efsyn.gr