Μεροληπτικά και... πάσης Ελλάδος

«Ξέρουμε τι θέλουμε, αλλά δεν ξέρουμε πώς να το βρούμε». Ετσι θα μπορούσε να συνοψιστεί σε ελεύθερη απόδοση το βασικό συμπέρασμα της παγκόσμιας έρευνας για τα ΜΜΕ που διεξήγαγε το Eρευνητικό Κέντρο Pew σε 38 χώρες.

Το διεθνές ίδρυμα με έδρα την Ουάσινγκτον ειδικεύεται σε σφυγμομετρήσεις κοινής γνώμης, δημογραφικές μελέτες, ανάλυση περιεχομένου και συλλογή δεδομένων, παρέχοντας όσο το δυνατόν πιο αντικειμενική ενημέρωση για τις διεθνείς τάσεις και απόψεις των πολιτών του παγκόσμιου χωριού.

Οι ετήσιες έρευνες «παγκόσμιων τάσεων» σε θέματα πολιτικής, δημοκρατίας, ατομικών ελευθεριών θεωρούνται από τις πλέον αξιόπιστες, δίνοντας έμφαση στη μελέτη των ΜΜΕ.

Οι απαιτήσεις του κοινού

Η πρόσφατη έρευνα για το πώς κρίνουν κάτοικοι από 38 χώρες τα ΜΜΕ της πατρίδας τους αναδεικνύει πρωτότυπα ευρήματα, αποκαλύπτοντας ένα βαθύ χάσμα ανάμεσα στις απαιτήσεις του κοινού και στον βαθμό ικανοποίησής τους.

Η ψαλίδα μεγαλώνει σε αναλογία με την πολιτική στάση των ερωτώμενων. Η τάση που κυριαρχεί στις περισσότερες χώρες είναι ότι όσοι αμφισβητούν τα κυβερνητικά κόμματα δηλώνουν πιο δυσαρεστημένοι από την κάλυψη της πολιτικής επικαιρότητας.

Εξαίρεση σε αυτό, οι ΗΠΑ και το Ισραήλ. Η Ελλάδα κατέχει τα πρωτεία στη δυσαρέσκεια, καθώς μόλις το 18% των πολιτών θεωρεί ότι τα ελληνικά ΜΜΕ «καλύπτουν με δίκαιο τρόπο τα πολιτικά ζητήματα».

Είναι το χαμηλότερο ποσοστό παγκοσμίως και μάλιστα σε πολύ μεγάλη απόσταση από τον διεθνή μέσο όρο (52%).

Αποκωδικοποιώντας τους δεκάδες πίνακες της πολυσύνθετης έρευνας, που είναι προσβάσιμη στην ιστοσελίδα του ιδρύματος Pew, δίνουμε έμφαση στα ευρήματα που αφορούν την Ελλάδα.

Ειδικά τα στοιχεία για την αξιοπιστία των ελληνικών ΜΜΕ είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά.

Οχι μόνο χτυπάνε με δύναμη το καμπανάκι για το ζήτημα της ανεξαρτησίας της δημοσιογραφίας από κάθε εξουσία, αλλά εν μέρει ερμηνεύουν βασικές αιτίες για τη συνεχιζόμενη κρίση του Τύπου.

Η Ελλάδα έχει το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό παγκοσμίως σε όσους αμφισβητούν την πολυφωνία των ΜΜΕ, με το 88% να θεωρεί ότι «δεν καλύπτουν επαρκώς τις διαφορετικές απόψεις» – η Ισπανία έχει τα πρωτεία με 89%.

Μια σημαντική διαφορά της χώρας μας σε σχέση με τις παγκόσμιες τάσεις είναι ότι σε 4 κατηγορίες ρεπορτάζ (πολιτική, κυβερνητικά νέα, ειδήσεις, σημαντικά γεγονότα) η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα παγκοσμίως, μαζί με τη Νότια Κορέα, που οι πολίτες της αμφισβητούν ακόμα και την ικανότητα των ΜΜΕ να καλύψουν με ακρίβεια την επικαιρότητα.

Ενα εύρημα που προβληματίζει είναι ότι στην Ελλάδα όσοι δεν έχουν εμπιστοσύνη στα κυβερνητικά κόμματα έχουν τη μεγαλύτερη δυσπιστία στα ΜΜΕ.

Μόλις το 16% όσων δεν στηρίζουν την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛΛ. θεωρεί ότι τα ΜΜΕ καλύπτουν επαρκώς τις διαφορετικές απόψεις, ενώ από όσους στηρίζουν την κυβέρνηση το αντίστοιχο ποσοστό είναι 29%.

Η online ενημέρωση

Η έρευνα ασχολείται και με τις προτιμήσεις του παγκόσμιου κοινού στα μέσα που επιλέγει για να ενημερωθεί.

«Η ψηφιακή τεχνολογία επηρεάζει τις ενημερωτικές συνήθειες σε όλη την υφήλιο, ωστόσο η χρήση της απέχει πολύ από το να είναι καθολική», είναι το βασικό συμπέρασμα της έρευνας για την online ενημέρωση.

Μάλλον αναμενόμενο είναι το εύρημα ότι η προτίμηση στο διαδίκτυο είναι πιο έντονη στο νεότερο και πιο μορφωμένο κοινό και στις πιο αναπτυγμένες οικονομικά χώρες.

Εκπλήσσει ωστόσο το γεγονός ότι η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ως πηγής ενημέρωσης είναι εξίσου διαδεδομένη σε πολίτες του «αναπτυσσόμενου» και «αναπτυγμένου» κόσμου.

«Οι άνθρωποι στις φτωχότερες χώρες είναι εξίσου πιθανό να χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για ενημέρωση όσο και οι άνθρωποι στις πλουσιότερες χώρες», καταλήγει η έρευνα.

Το 36% των κατοίκων των πιο αναπτυγμένων χωρών τσεκάρει καθημερινά το facebook ή αντίστοιχα κοινωνικά δίκτυα για ειδησεογραφική ενημέρωση.

Το ποσοστό στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες είναι σχεδόν το ίδιο (35%), ενώ συμπίπτει απόλυτα για όσους είναι συστηματικά καλωδιωμένοι, με μέσο όρο 25% σε φτωχές και πλούσιες χώρες.

Η Ελλάδα υπολείπεται σχεδόν 10% από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ ο μόνος λαός που φαίνεται να εμπιστεύεται το facebook λιγότερο κι από μας είναι οι Γερμανοί.

«Δυσαρέσκεια και εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση»

Κατερίνα-Εύα Μάτσα, συνδιευθύντρια στο Κέντρο Ερευνών Pew

Συνέντευξη 

Η Ελληνίδα πολιτική επιστήμονας και επικοινωνιολόγος Κατερίνα-Εύα Μάτσα ζει και εργάζεται εδώ και 10 χρόνια στις ΗΠΑ και κατέχει τη θέση της συν-διευθύντριας του δημοσιογραφικού τμήματος του Pew.

Ειδικεύεται σε συστηματικές έρευνες για τα ΜΜΕ, την πολιτική πόλωση και τις ενημερωτικές προτιμήσεις, τη σχέση των millennials (νέοι 18-29 ετών) με τα ενημερωτικά δίκτυα, την ανάγνωση ειδησεογραφικού περιεχομένου στα smartphones.

Της ζητήσαμε να σχολιάσει τα βασικά ευρήματα της έρευνας, με έμφαση σε όσα αφορούν την Ελλάδα.

• Ποιος ο σκοπός και η μεθοδολογία της έρευνας;

Εχει να κάνει με τη θέληση του ινστιτούτου να καταλάβουμε και να ερευνήσουμε συμπεριφορές και απόψεις των παγκόσμιων πληθυσμών για τα ΜΜΕ. Είναι το παγκόσμιο σκέλος μιας πολυσύνθετης έρευνας που «χτίζεται» εδώ και χρόνια στις ΗΠΑ. Ως προς τη μεθοδολογία, έχουμε απόλυτο έλεγχο της ανάπτυξης του ερωτηματολογίου και της μετάφρασης και πραγματοποιούμε αναλυτική διασταύρωση των στοιχείων και επαλήθευση. Η έρευνα γίνεται κυρίως μέσα από προσωπικές συνεντεύξεις που διεξάγουν συνεργάτες μας σε κάθε χώρα. Προσωπικά πέρασα πολλές ώρες τσεκάροντας ηχογραφημένες συνεντεύξεις για να επαληθεύσω τα στοιχεία.

• Το βασικό σας εύρημα είναι ότι οι πολίτες θέλουν «αμερόληπτες ειδήσεις» – αυτό που ονομάζεται unbiased news, αλλά δεν τις βρίσκουν. Πού κατατάσσετε την Ελλάδα;

Σε 38 χώρες που ερευνήσαμε, η πλειοψηφία όσων ζουν εκεί θέλει τα ΜΜΕ να προσφέρουν αμερόληπτες ειδήσεις. Αλλά όταν τους ρωτήσαμε εκ των υστέρων πώς θεωρούν ότι τα ΜΜΕ διεξάγουν 4 διαφορετικά είδη ρεπορτάζ, αν τα παρουσιάζουν με δίκαιο τρόπο ή όχι, ειδικά στην κατηγορία των πολιτικών θεμάτων τα ποσοστά ήταν παρά πολύ χαμηλά. Στην Ελλάδα ήταν τα χαμηλότερα. Μόνο 18% των Ελλήνων λέει ότι οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί κάνουν καλή δουλειά στην κάλυψη των πολιτικών ειδήσεων. Υπάρχει γενικά δυσαρέσκεια και ειδικά στην Ελλάδα αυτή η δυσαρέσκεια είναι πολύ υψηλή.

• Πώς ορίζετε την αμεροληψία, την αντικειμενικότητα της δημοσιογραφικής κάλυψης;

Είναι μια πολύ δύσκολη απάντηση. Δεν μπορούμε να υποθέσουμε τι έχει ο ερωτώμενος στο μυαλό του. Ενα πράγμα που παρατηρήσαμε πολύ συγκεκριμένο, ειδικά στην Ελλάδα, είναι ότι στην ερώτηση για την κάλυψη των πολιτικών θεμάτων, υπάρχουν μεγάλες αποκλίσεις σε σχέση με την εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση. Το 31% των Ελλήνων που εμπιστεύονται την κυβέρνηση λέει ότι τα ΜΜΕ κάνουν καλή δουλειά στην κάλυψη των πολιτικών θεμάτων, ενώ μόλις το 15% όσων δεν εμπιστεύονται την κυβέρνηση λέει ότι κάνουν καλή δουλειά τα ΜΜΕ.

• Αυτή είναι μια διεθνής τάση;

Ναι, υπάρχει σύνδεση εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση και στην ικανοποίηση προς τα ΜΜΕ. Η άλλη σύνδεση που είδαμε, αλλά δεν τη διαπιστώσαμε άμεσα στην Ελλάδα, έχει να κάνει με την οικονομική κατάσταση της χώρας. Στις χώρες όπου οι πολίτες είναι πιο ικανοποιημένοι με την οικονομία, είναι πιο ικανοποιημένοι και με την κάλυψη των ειδήσεων.

• Στην Αμερική ωστόσο, όσοι δεν στηρίζουν την κυβέρνηση Τραμπ είναι πιο ικανοποιημένοι με τα ΜΜΕ και αντίστροφα. Πώς το ερμηνεύετε;

Είναι όντως αμερικανική ιδιομορφία η μη υποστήριξη των ΜΜΕ από τους υποστηρικτές της κυβέρνησης. Ειδικά στις ΗΠΑ έχουμε κάνει πολλή δουλειά ερευνώντας θέματα πολιτικής πόλωσης του πληθυσμού και πώς αυτό συσχετίζεται με τα ΜΜΕ. Υπάρχει βαθύ πολιτικό χάσμα. Μια βασική ερώτηση αφορά τον ρόλο των ΜΜΕ ως «watchdogs», δηλαδή ως μηχανισμών που ασκούν δημοκρατικό έλεγχο στους κυβερνώντες και τους κρατάνε υπόλογους. Η ερώτηση είναι: Πιστεύετε ότι η κριτική από τα ΜΜΕ εμποδίζει τους πολιτικούς και τους κυβερνώντες να κάνουν τη δουλειά τους ή πιστεύετε ότι η κριτική από τα ΜΜΕ κρατά τους πολιτικούς «υπό έλεγχο»; Είναι ερώτηση που κάνουμε από το 1985. Συνήθως η απάντηση αποκλίνει ανάλογα με το ποιο κόμμα βρίσκεται στην εξουσία – π.χ. επί Μπους οι Δημοκρατικοί ήταν πιο πιθανό να υποστηρίζουν τον ελεγκτικό ρόλο των ΜΜΕ, αντίστροφα επί Κλίντον οι Ρεπουμπλικανοί. Ομως φέτος, όταν κάναμε αυτή την ερώτηση, είδαμε το μεγαλύτερο χάσμα Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών από το 1985. Είδαμε 47 ποσοστιαίες μονάδες διαφοράς. Το 89% των Δημοκρατικών πιστεύει στον ελεγκτικό μηχανισμό των ΜΜΕ, σε σχέση με το 42% των Ρεπουμπλικανών.

• Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως πηγές ενημέρωσης έχουν μεγάλη άνοδο παγκοσμίως. Θα αντικαταστήσει το «φατσοβιβλίο» τους επίσημους ειδησεογραφικούς οργανισμούς;

Αυτό μπαίνει στην περιοχή των προγνωστικών, που τα αποφεύγουμε γιατί συνήθως πέφτουμε έξω. Το ενδιαφέρον είναι ότι σε πολλές «αναδυόμενες» οικονομίες υπάρχει ισάξια χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε σχέση με τις ειδήσεις. Αυτό ωστόσο που μπορώ να σας πω με βάση τις έρευνες στις ΗΠΑ είναι ότι ειδικά φέτος για πρώτη φορά η αύξηση της κατανάλωσης ειδήσεων στα κοινωνικά δίκτυα δεν ήρθε από νέους, μορφωμένους, με υψηλό εισόδημα. Αντίθετα, ήρθε από τις μεγαλύτερες γενιές, που έχουν χαμηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο και δεν είναι λευκοί. Αυτό κορυφώθηκε φέτος, από το 2012 που ξεκινήσαμε αυτή την ερώτηση, ενώ η μεγάλη αύξηση ήρθε από πέρυσι.

• Ποιο μήνυμα στέλνει η έρευνά σας;

Δεν είμαστε εδώ για να δίνουμε συμβουλές ή κατευθυντήριες γραμμές. Δεν είναι μέρος της αποστολής μας. Στόχος μας είναι να παρέχουμε αντικειμενικά στοιχεία και πολύ καλές έρευνες και αξιόπιστα δεδομένα δημοσίως για να μπορεί ο καθένας να πάρει αποφάσεις για τη δική του ζωή, οι πολιτικοί, οι πολίτες, φυσικά οι επαγγελματίες των ΜΜΕ. Γι’ αυτό τα δεδομένα μας είναι ελεύθερα προσβάσιμα για να μπορεί να τα αναλύσει ο καθένας – και πάντα παρέχουμε τα raw data, τα λεγόμενα πρωτογενή στοιχεία.

Συντάκτης: Αφροδίτη Τζιαντζή

Πηγή: efsyn.gr