Ωκεανοί γεμάτοι πλαστικό, φτωχοί χωρίς ελπίδα, κράτη χωρίς δεσμεύσεις

Τον περασμένο Δεκέμβριο το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP) έλαβε στο Ναϊρόμπι μια απόφαση για τα απορρίμματα και τα μικροπλαστικά στο θαλάσσιο περιβάλλον.

Οι επιστήμονες χαιρέτισαν αυτή την κίνηση, αλλά εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους για το ότι προέκυψε μία κατ’ αρχήν συμφωνία, χωρίς συγκεκριμένους στόχους ή χρονοδιαγράμματα.

Ωστόσο, πρόκειται για ένα πρώτο βήμα, καθώς η αναδυόμενη κρίση των «πλαστικών ωκεανών» έχει καταστεί σαφέστατη.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, 8 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών αποβλήτων καταλήγουν κάθε χρόνο στους ωκεανούς και η συλλογή τους θεωρείται πολύ δύσκολη.

Οι επιπτώσεις είναι ολοένα και πιο εμφανείς: μεγάλα και μικρά κομμάτια πλαστικών συσσωρεύονται από τα κυκλοτερή ωκεάνια ρεύματα, τα θαλάσσια είδη βρίσκονται αντιμέτωπα με δηλητηρίαση από τοξίνες και, τελικά, το πλαστικό επιστρέφει στον ανθρώπινο οργανισμό.

Και οι άμεσοι κίνδυνοι που προκύπτουν για τον άνθρωπο απειλούν ακόμη περισσότερο τους φτωχούς του πλανήτη που εξαρτώνται αποκλειστικά από τα ψάρια για τη διατροφή τους.

Μέχρι στιγμής, μπορεί η αλιεία να απειλείται περισσότερο από την υπερεκμετάλλευση και την αλλαγή του κλίματος, εντούτοις βρίσκουμε πλαστικά στα θαλάσσια οικοσυστήματά μας και ακόμη και σε τρόφιμα όπως τα μύδια και τα στρείδια.

Δεδομένου του επείγοντος χαρακτήρα του προβλήματος, απαιτείται μια αποφασιστική παγκόσμια πρωτοβουλία για την αντιμετώπισή του και, έτσι, η ανακοίνωση του UNEP θα μπορούσε να θεωρηθεί έγκαιρη.

Στην πραγματικότητα, πρόκειται για την πρώτη παγκόσμια προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλήματος. Στόχος της είναι να εξαλείψει μακροπρόθεσμα τα απορρίμματα από τις θάλασσες προτρέποντας τα κράτη να αναλάβουν δράση μέχρι το 2025 για να «προλάβουν και να μειώσουν σημαντικά τη θαλάσσια ρύπανση κάθε είδους», ενώ «τα ενθαρρύνει» να «δώσουν προτεραιότητα στις πολιτικές» για το θαλάσσιο περιβάλλον.

Μεταξύ άλλων υποσχέσεων, θα δημιουργηθεί μια διεθνής ομάδα εργασίας που θα αναζητά νομικά δεσμευτικές επιλογές για την αντιμετώπιση των απορριμμάτων των θαλασσών.

Μέχρις στιγμής, περίπου 40 χώρες έχουν υπογράψει την εκστρατεία #CleanSeas από την έναρξή της, τον Φεβρουάριο του 2017.

Μη δεσμευτική

Ομως, αυτό που απουσιάζει είναι οι δεσμευτικοί στόχοι. Κάτω από τις πιέσεις που ασκούν σημαντικοί «παίκτες» όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ινδία, το UNEP απέσυρε την εφαρμογή στόχων ή δεσμεύσεων, αν και αναφέρθηκε ότι οι ΗΠΑ συμμετείχαν τουλάχιστον στις συνομιλίες.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός πλαστικών απορριμμάτων και μαζί με τις ΗΠΑ και την Ινδία διαθέτουν έναν πολύ μεγάλο κλάδο παραγωγής πλαστικών.

Αναπόφευκτα, προκύπτουν ανησυχητικοί παραλληλισμοί με τις προσπάθειες των δύο τελευταίων δεκαετιών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Τα αποδεικτικά στοιχεία ότι τα αέρια που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και εκπέμπονται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες για την παραγωγή ενέργειας παγιδεύονται περισσότερο στην ατμόσφαιρά μας είναι ολοένα και πιο σαφή από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, αλλά τα κεκτημένα οικονομικά συμφέροντα σε συνδυασμό με την ανάγκη δίκαιης μεταχείρισης των αναπτυσσόμενων χωρών συνεπάγονται πρόοδο οδυνηρά αργή.

Και, βέβαια, πλέον θα είναι πολύ πιο δύσκολο να παραμείνουμε εντός του ορίου της ανόδου της θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου που οι επιστήμονες θεωρούν δυνητικά διαχειρίσιμη για τις μελλοντικές γενιές.

Ακόμα και τώρα, ενώ τα αποδεικτικά στοιχεία είναι σαφή και οι επιπτώσεις επώδυνα εμφανείς σε όλο τον κόσμο, οι ΗΠΑ έχουν αποχωρήσει από τη Συμφωνία του Παρισιού του 2015.

Δυνατότητες βελτίωσης φαίνεται να υπάρχουν. Στις δεκαετίες του ’70 και του ’80 αντιμετωπίσαμε μια άλλη σοβαρή περιβαλλοντική απειλή.

Οπως διαπιστώθηκε, οι χλωροφθοράνθρακες (CFC) που χρησιμοποιούνταν σε ψυκτικά μέσα έβλαπταν το στρώμα του όζοντος, το οποίο δρα προστατευτικά απέναντι στις επικίνδυνες υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου.

Ο συναγερμός χτύπησε όταν οι καρκίνοι του δέρματος αυξήθηκαν και οι επιστήμονες προέβλεψαν μια καταστροφή μέσα σε λίγες δεκαετίες.

Εκείνη την εποχή, παρά την απόπειρα αποπροσανατολισμού από τα ήδη γνωστά λόμπι συμφερόντων της βιομηχανίας, που ισχυρίστηκαν ότι οι επιστήμονες ήταν αβέβαιοι και ότι χρειάζονταν περισσότερα στοιχεία, ο κόσμος συσπειρώθηκε.

Το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ συμφωνήθηκε το 1987 και έκτοτε οι επιβλαβείς χημικές ουσίες έχουν καταργηθεί ή είναι αποτελεσματικότερα διαχειρίσιμες.

Το αποτέλεσμα ήταν να διαπιστώσουμε ότι το στρώμα του όζοντος αποκαθίσταται στα επίπεδα της δεκαετίας του 1980 και, με θετική συνέπεια, να προχωρήσουμε στη σταδιακή κατάργηση των χημικών που προκαλούσαν επίσης ισχυρά αέρια του θερμοκηπίου.

Φαίνεται ότι η ανθρωπότητα κουβαλάει στην πλάτη της ένα μεικτό ιστορικό. Η ανάπλαση του στρώματος του όζοντος δείχνει ότι μπορούμε, εάν έχουμε τη θέληση, να αντιμετωπίσουμε ακόμη και τα πιο δυσχερή περιβαλλοντικά προβλήματα και να αναστρέψουμε τα πράγματα.

Ομως, όπως έδειξαν οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος, η πρόοδος μπορεί να είναι αργή και η προσπάθεια να συνεργαστούν όλοι παραμένει δύσκολη.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε βέβαια ότι τα πλαστικά έχουν φέρει επανάσταση στη ζωή μας και ότι οποιαδήποτε αλλαγή θα είναι σκληρή και μπορεί να έχει οικονομικές συνέπειες.

Αλλωστε ο καπιταλισμός είχε πάντα εχθρική και επιθετική στάση απέναντι στο περιβάλλον.

Συντάκτης: Τάσος Σαραντής

Πηγή: efsyn.gr