Μέλισσες σε αφανισμό, άνθρωπος σε κίνδυνο

«Όταν οι μέλισσες θα εξαφανιστούν, ο άνθρωπος θα πεθάνει στα αμέσως επόμενα τέσσερα χρόνια από την εξαφάνισή τους». Πρόκειται για ένα γνωμικό - πρόβλεψη που συμπυκνώνει τη σημασία των πολυτιμότερων εντόμων στον πλανήτη, των μελισσών που βρίσκονται αντιμέτωπες με τεράστια μείωση του πληθυσμού τους σε όλο τον πλανήτη. Τι συμβαίνει;

Το 35% της διατροφής μας κινδυνεύει

Από τα τέλη του 1990, οι μελισσοκόμοι, κυρίως στην Ευρώπη και τη Β. Αμερική, είχαν διαπιστώσει ότι οι πληθυσμοί των μελιφόρων μελισσών (οι μέλισσες που κατοικούν σε κυψέλες και παράγουν μέλι) μειώνονταν με ασυνήθιστα γρήγορους ρυθμούς. Οι μέλισσες αυτές είναι απαραίτητες για την παραγωγή της τροφής μας γιατί επικονιάζουν τα φυτά.

Η επικονίαση, η γονιμοποίηση δηλαδή του άνθους για να γίνει καρπός, είναι το πολυτιμότερο αγαθό που προσφέρουν οι μέλισσες στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Χωρίς την επικονίαση, η τροφή που καταλήγει στο πιάτο μας θα ήταν πολύ λιγότερη, καθώς το 1/3 των καλλιεργειών βασίζεται σε αυτήν.

Πάνω από το 35% της παγκόσμιας παραγωγής τροφής εξαρτάται από τα έντομα-επικονιαστές. Από τα 100 είδη καλλιεργειών, τα οποία παράγουν το 90% της παγκόσμιας τροφής, 71 επικονιάζονται από τις μέλισσες. Χωρίς αυτά, εκατομμύρια άνθρωποι και ζώα θα υπέφεραν από στέρηση τροφής. Στην Ευρώπη μόνο, πάνω από 4.000 είδη λαχανικών μεγαλώνουν χάρη στην ακούραστη δουλειά των μελισσών.

Ειδικότερα, καρποί όπως τα μήλα, οι φράουλες και τα αμύγδαλα θα εμφανίσουν απότομη πτώση. Η εξαφάνιση των μελισσών όμως θα έχει και καταστροφικές επιπτώσεις στην οικονομία, αν αναλογιστούμε ότι η οικονομική αξία της επικονίασης των μελισσών αποτιμάται σε 265 δις δολάρια το χρόνο παγκοσμίως.

Γιατί εξαφανίζονται οι μέλισσες;

Η μεγαλύτερη απειλή για τις μέλισσες προέρχεται από τα χημικά φυτοφάρμακα υψηλής τοξικότητας που χρησιμοποιούνται στις βιομηχανικές καλλιέργειες. Αυτά τα πολύ επικίνδυνα φυτοφάρμακα, συμπεριλαμβανομένων των νεονικοτινοειδών των εταιρειών Bayer και Syngenta που χρησιμοποιούνται ευρέως και στην Ελλάδα, έχουν την ιδιότητα να κυκλοφορούν σε όλα τα μέρη του φυτού. Οι μέλισσες τα προσλαμβάνουν από τη γύρη και το νέκταρ, κάτι που βλάπτει το νευρικό τους σύστημα και πολύ συχνά τις οδηγεί στο θάνατο.

Οι ολοένα περισσότερες μονοκαλλιέργειες που προωθεί η βιομηχανική γεωργία και που έχουν οδηγήσει στη μείωση της βιοποικιλότητας και την καταστροφή πλούσιων σε ποικιλία οικοσυστημάτων. Οι μονοκαλλιέργειες αποτελούν μεγάλο κίνδυνο γιατί οι μέλισσες για να επιβιώσουν θα πρέπει να τρέφονται από μία μεγάλη ποικιλία ανθοφόρων φυτών. Η Διεθνής Ένωση για την Προστασία της Φύσης (IUCN) εκτιμά ότι θα εξαφανιστούν άλλα 20.000 ανθοφόρα φυτά τις επόμενες δεκαετίες. Αυτό επηρεάζει τις μέλισσες που ζουν σε μελίσσια και ακόμα περισσότερο τις άγριες μέλισσες που χρειάζονται αδιατάρακτους βιότοπους για να χτίσουν τις φωλιές τους.

Όπως είναι γνωστό μια μυστηριώδη ασθένεια που οδηγεί σε μαζικούς θανάτους μελισσών -που γονιμοποιούν προϊόντα και καλλιέργειες αξίας 30.000.000.000 δολαρίων στις ΗΠΑ – έχει ήδη αποδεκατίσει τον πληθυσμό της Apis mellifera στην Αμερική στο σημείο όπου ένας κακός χειμώνας θα μπορούσε να μετατρέψει τεράστιες καλλιέργειες σε έρημο. Πρόσφατα μια νέα μελέτη εντόπισε μερικές από τις πιθανές αιτίες των θανάτων των μελισσών και τα μάλλον τρομακτικά αποτελέσματα δείχνουν ότι κατάσταση θα είναι πολύ πιο δύσκολη από ό, τι εθεωρείτο μέχρι σήμερα.

Οι επιστήμονες διεξάγουν έρευνες για να βρουν το αίτιο για τη λεγόμενη διαταραχή κατάρρευσης αποικιών (Colony Collapse Disorder -CCD), που έχει εξαφανιστεί σύμφωνα με εκτιμήσεις 10 εκατομμύρια κυψέλες αξίας 2.000.000.000 δολαρίων, κατά τα τελευταία έξι χρόνια. Ως βασικοί ύποπτοι έχουν συμπεριληφθεί τα φυτοφάρμακα, τα παράσιτα και η κακή διατροφή.

Αλλά σε μια μοναδική στο είδος της έρευνα -που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό PLoSοι ONE – επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ και το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ έχουν εντοπίσει δηλητηριώδες κοκτέιλ φυτοφαρμάκων και μυκητοκτόνων τα οποία μολύνουν τη γύρη που συλλέγουν οι μέλισσες για τις κυψέλες τους.

Οι ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, μιλούν για αλληλεπίδραση πολλαπλών φυτοφαρμάκων που επηρεάζουν την υγεία των μελισσών.

Η ιμιδακλοπρίδη για παράδειγμα είναι ένα χημικό εντομοκτόνο που το ψεκάζουν σε φρούτα και λαχανικά. Οι επιστήμονες λένε πως σκοτώνει τις μέλισσες, βάζοντας σε κίνδυνο ολόκληρη την αλυσίδα της ζωής.

Τώρα ο Καναδάς σκέφτεται να την απαγορεύσει. Έχει ανοίξει δημόσια διαβούλευση για να αποφασίσει, αλλά δέχεται πιέσεις από τις εταιρείες που βγάζουν δισ. από αυτό το δηλητήριο.

Ο Matt Shardlow, ειδικός στο ίδρυμα Buglife, δήλωσε: «Ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι διαχειρίζονται το τοπίο βάζει τις μέλισσες σε τεράστιο κίνδυνο. Εκτός από τα αποδεδειγμένα νεονικοτινοειδή εντομοκτόνα, φαίνεται ότι ένα πολύ κοινό μυκητοκτόνο θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει την αιτία της εξαφάνισης των μελισσών. Η χλωροθαλονίλη π.χ. είναι το πιο κοινό σπρέι φυτοφαρμάκων στο Ηνωμένο Βασίλειο».

Η λύση;

Αν πάρουμε άμεσα και δραστικά μέτρα την προώθηση της βιοποικιλότητας στην αγροτική γη και την προστασία των οικοσυστημάτων που είναι ακόμη ανέπαφα, μπορούμε να προσφέρουμε στις μέλισσες το περιβάλλον που χρειάζονται.

Το πρώτο βήμα είναι να εφαρμοστούνε νόμοι που θα απαγορεύουν τη χρήση των χημικών που αφανίζουν τις μέλισσες. Τον Απρίλιο του 2013, με τη συμβολή της Greenpeace και άλλων οργανώσεων απαγορεύτηκαν τρία επικίνδυνα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα από την πλειοψηφία των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η εφαρμογή αυτής της απόφασης και η απόσυρση των φυτοφαρμάκων από την αγορά, είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα για να σώσουμε τις μέλισσες.

Χρειάζεται όμως παράλληλα και λήψη μέτρων για την προώθηση της βιοποικιλότητας στην αγροτική γη και την προστασία των οικοσυστημάτων που είναι ακόμη ανέπαφα. Βήματα όπως να φτιάξουμε φράχτες από θάμνους και δέντρα και να δημιουργήσουμε περιοχές με άγρια λουλούδια, μαζί με δίκτυα βιοτόπων, μπορούν να βοηθήσουν τις μέλισσες.

Η βιολογική γεωργία χωρίς τη χρήση χημικών φυτοφαρμάκων πρέπει να επεκταθεί σε πολλές χώρες, αφού ο έλεγχος των ζιζανίων γίνεται μηχανικά και διατηρείται η βιοποικιλότητα. Η αμειψισπορά (εναλλαγή καλλιεργειών στο ίδιο χωράφι) μειώνει την πίεση των παράσιτων στα χωράφια και είναι ένα ακόμα μοντέλο φιλικής προς τις μέλισσες γεωργίας. Τα εθνικά πάρκα και οι κήποι με ντόπια φυτά ωφελούν τις μέλισσες, με την προϋπόθεση όμως ότι αποφεύγονται τα χημικά φυτοφάρμακα και προστατεύεται η ποικιλία σε φυτά και δέντρα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται να ψηφίσει για την πλήρη απαγόρευση των νεονικοτινοειδών στους αγρούς στις αρχές του 2018, με τα περισσότερα έθνη - συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου - να είναι υπέρ.

Ωστόσο τα χημικά φυτοφάρμακα υψηλής τοξικότητας που χρησιμοποιούνται στις βιομηχανικές καλλιέργειες και απειλούν τις μέλισσες και κατά συνέπεια το σύνολο της τροφικής αλυσίδας ανήκουν σε πολυεθνικές εταιρείες, η δύναμη και το συμφέρον των οποίων για την ώρα επικρατεί.

Πηγή: tvxs.gr