Πως μπορούμε να μετρήσουμε την ευημερία μιας χώρας;

Για σχεδόν εκατό χρόνια, χρησιμοποιήθηκαν δύο τύποι μετρήσεων για να καταλάβουν οι ειδικοί τα επίπεδα ευημερίας μιας χώρας, οι οποίες  επικεντρώθηκαν στο ΑΕΠ και το ποσοστό ανεργία της. Αλλά όταν πρόκειται να υπολογίσουμε πόσο καλά εξυπηρετεί μια χώρα τις ανάγκες των πολιτών της, αυτά τα εργαλεία μετρήσεων είναι στην πραγματικότητα ελλιπή ή ακόμα και άχρηστα σε κάποιες περιπτώσεις.

Όσον αφορά τις εκτιμήσεις της κοινωνικής προόδου, για παράδειγμα, οι οποίες μετρούν στοιχεία όπως την πρόσβαση στην εκπαίδευση, τα τρόφιμα και κατά πόσο προσιτές στο κοινό είναι οι τιμές των κατοικιών, οι φτωχότερες χώρες τις περισσότερες φορές βρέθηκαν σε καλύτερη μοίρα σε σχέση με τις πλουσιότερες. «Αυτό που διαπιστώνουμε ξεκάθαρα, είναι ότι η κοινωνική πρόοδος δεν εξαρτάται πλήρως από τις οικονομικές μεταβλητές. Το ΑΕΠ μιας χώρας δεν καθορίζει απαραίτητα και την ευημερία της», ανέφερε ο Michael Green, διευθύνων σύμβουλος του δείκτη κοινωνικής προόδου, σε δημοσίευμα του BBC.

Ο δείκτης κοινωνικής προόδου είναι ένας από τους δείκτες που συγκεντρώνει στοιχεία για τις χώρες σε όλο τον κόσμο, σχετικά με το πόσο καλά εξυπηρετούν τους κατοίκους τους. Και τα πρωτεία κατακτούν χώρες όπως η Δανία, η Σουηδία και η Νέα Ζηλανδία. Όμως αυτό το είδος πληροφοριών εξυπηρετεί κι άλλους σκοπούς. Ειδικότερα, μπορεί να δείξει πολλά πράγματα για την διακυβέρνηση, το κράτος δικαίου ή ακόμα και να συμβάλει σε προβλέψεις για το μέλλον.

Η σχέση με τον πλούτο

Ο πλούτος μιας χώρας από μόνος του δεν είναι δείγμα κοινωνικής προόδου και οι ΗΠΑ είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Αν και είναι μία από τις κορυφαίες πέντε χώρες του δείκτη όσον αφορά το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, κατατάσσεται στην 18η θέση στην κοινωνική πρόοδο, δηλαδή πιο κοντά στην Εσθονία παρά στον Καναδά. Ομοίως, η Ολλανδία έχει παρόμοιο ΑΕΠ με τη Σαουδική Αραβία, όπως και η Χιλή, το Καζακστάν, οι Φιλιππίνες και η Αγκόλα. Αλλά η Ολλανδία, η Χιλή και οι Φιλιππίνες ξεπερνούν κατά πολύ τους υπόλοιπους στον τομέα της ευημερίας.

Η σχέση με τα ποσοστά ανεργίας

Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι τα στοιχεία της ΕΕ δεν έδειξαν καμία σχέση μεταξύ της κοινωνικής προόδου και της προσφοράς εργασίας. Θα περίμενε κανείς ότι η προσφορά εργασίας θα αποτελούσε βασικό παράγοντα κοινωνικής προόδου, όμως, ενώ για παράδειγμα το ποσοστό ανεργίας του Ηνωμένου Βασιλείου βρίσκεται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, η κοινωνική πρόοδός παραμένει ίδια. 

«Έχουμε παραδοσιακά συστήματα μετρήσεων που δείχνουν πως τα πάει η κάθε κοινωνία και βασιζόμαστε κυρίως σε αυτά που μετρούν τα ποσοστά ανεργίας τα τελευταία 80 χρόνια. Αλλά αυτά τα συστήματα μετρήσεων τελικά μπορεί να μη μας δίνουν τα πραγματικά στοιχεία για την ποιότητα ζωής των πολιτών εξαιτίας της μεταβαλλόμενης φύσης της εργασίας», αναφέρει η Green.

Η Κόστα Ρίκα, μια χώρα που δε διαφέρει ιδιαίτερα από την υπόλοιπη Λατινική Αμερική σε σχέση με το μέσο εισόδημα. Και όμως, τα τελευταία 40 ή 50 χρόνια, έχουν πολύ ισχυρούς θεσμούς και τείνουν να ξεπεράσουν στις μετήσεις τους γείτονες τους, αφού είναι μια πιο ειρηνική και ευημερούσα κοινωνία.

Αν ο πλούτος όμως δε μπορεί να υπολογίσει πόσο καλά εξυπηρετεί μια χώρα τους πολίτες της, τότε τι μπορεί;

Ο Juan Botero, εκτελεστικός διευθυντής του προγράμματος World Justice Project, μελετώντας διάφορους δείκτες, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα βασικά στοιχεία του κράτους δικαίου, όπως η ευθύνη των κυβερνήσεων, η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οι δίκαιες νομικές διαδικασίες, παίζουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην έκβαση των αποτελεσμάτων.

«Διαπιστώσαμε ότι όταν ένα κράτος είναι δίκαιο, τόσο πιο πιθανή είναι ανάπτυξη του σε όλα τα επίπεδα. Ειδικότερα, υπάρχουν πολύ καλύτερα στατιστικά όσον αφορά το ποσοστό μητρικής θνησιμότητας, το προσδόκιμο ζωής, τις καταστροφικές ασθένειες κι άλλα αποτελέσματα για τη δημόσια υγεία», ανέφερε ο Botero.

Αυτό δεν σημαίνει ότι ο πλούτος δεν έχει σημασία. Οι κορυφαίες χώρες στη λίστα τείνουν να είναι πλούσιες. Όμως όχι όλες, γεγονός που οδήγησε μερικούς εμπειρογνώμονες να πιστεύουν ότι ενώ η οικονομική ανάπτυξη δεν εξυπηρετεί πάντα τους πολίτες της, η εστίαση σε θεσμούς που εξυπηρετούν τους πολίτες μπορεί να αυξήσει τα ποσοστά ευημερίας.

Παγκόσμια επίδραση

Δεδομένων των πληροφοριών που παρέχουν αυτοί οι δείκτες, δεν αποτελεί έκπληξη ότι χρησιμοποιούνται με διάφορους τρόπους. Η ΕΕ χρησιμοποιεί τον δείκτη κοινωνικής προόδου για να βοηθήσει τις τακτικές ενημέρωσης. Ακόμη εταιρίες όπως η Disney Corporation, χρησιμοποιεί το WGI της Παγκόσμιας Τράπεζας για να αποφασίσει σε ποιες χώρες θα εδραιωθεί για την κατασκευή των προϊόντων της.

Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για να καθορίσουν πόση οικονομική βοήθεια θα έχουν οι χώρες. Η αμερικανική Millennium Challenge Corporation, για παράδειγμα, έχει επενδύσει 11 δισεκατομμύρια δολάρια από τότε που δημιουργήθηκε το 2004 κι ένα από τα βασικά κριτήρια για την επιλογή ενός έργου είναι οι επιδόσεις της χώρας σε τομείς όπως ο έλεγχος της διαφθοράς, το κράτος δικαίου ή η αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης, με στοιχεία που προέρχονται από αυτούς τους δείκτες, όπως αυτούς της Παγκόσμιας Τράπεζας.

Αλλά αυτό μπορεί να είναι αμφιλεγόμενο, καθώς η έννοια της «καλής διακυβέρνησης», την οποία πολλοί από αυτούς τους τύπους δεικτών προσπαθούν να μετρήσουν, αναπτύχθηκε αρχικά από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, σύμφωνα με την καθηγήτρια διεθνούς δικαίου του πανεπιστημίου Alberta Linda Reif. 

Κάποιοι επικριτές, επισημαίνουν ότι πολλά από τα κριτήρια βασίζονται σε δυτικές αξίες, όπως το πόσο ανοιχτοί είναι στην θρησκεία ή στην LGBT κοινότητα, ενώ παράλληλα γίνεται λόγος για το πόσο σημαντικοί είναι αυτοί οι δείκτες για τις γυναίκες.  Εάν μια χώρα λέγεται ότι διαθέτει ισχυρά νομικά συστήματα που διασφαλίζουν την ισότητα, αλλά το ήμισυ του πληθυσμού της εξακολουθεί να μην έχει την ίδια πρόσβαση στην εργασία, την εκπαίδευση ή την υγειονομική περίθαλψη με τους άνδρες, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μετρήσεις είναι λανθασμένες ή ελλιπείς. Αυτός είναι κι ένας λόγος που θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί και επιφυλακτικοί με αυτούς τους δείκτες, σύμφωνα με τους ειδικούς.

Τι μπορεί λοιπόν να δημιουργήσει ισχυρές βάσεις, ώστε να διασφαλιστεί για τους πολίτες μια καλή ποιότητα ζωής και ένα κράτος ασφαλές και δίκαιο;

Παρά τις επικρίσεις, αυτά τα είδη δεικτών είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης, καθώς μπορούν να προσδιορίσουν τις υποκείμενες τάσεις, οι οποίες δεν έχουν ξανασυζητηθεί και μπορεί να έχουν φοβερές συνέπειες. Οι κύριοι παράγοντες όμως φαίνεται να είναι δύο. Είτε πρόκειται για κοινωνική πρόοδο είτε για συνολική ποιότητα διακυβέρνησης μιας χώρας, τα σημαντικά πράγματα φαίνεται να είναι το επίπεδο δέσμευσης των θεσμών και το χρονικό διάστημα που αυτό ισχύει.

«Μετράμε τα αποτελέσματα, όχι τις εισροές. Δεν μπορείς να αλλάξεις την κοινωνική πρόοδό κάνοντας αλλαγές στους νόμους ή ξοδεύοντας λίγα χρήματα. Έτσι, μια μακροπρόθεσμη δέσμευση για κοινωνική πρόοδο φαίνεται να είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας επιτυχίας», επισημαίνει η Green. Παράλληλα, και ο Botero τονίζει ότι οι χώρες που έχουν αναπτύξει ισχυρούς κυβερνητικύς θεσμούς για μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως οι ΗΠΑ ή το Ηνωμένο Βασίλειο, διατρέχουν μικρότερο κίνδυνο και είναι πιο ασφαλείς ως προς την ευημερία.

Αν λοιπόν ψάχνετε να βρείτε τι πραγματικά συντελεί στην ευημερία μιας χώρας, μην ψάχνετε το ΑΕΠ και τα ποσοστά ανεργία της, αλλά τις δεσμεύσεις της κυβέρνησης στους πολίτες της και πόσο καιρό συνεχίζουν οι θεσμοί να είναι «πιστοί» σε αυτές τις δεσμεύσεις. 

Πηγή: tvxs.gr