The science of Sad: Η εποχιακή κατάθλιψη

Για πολλούς ανθρώπους η άφιξη της πιο κρύας και σκοτεινής εποχής του χρόνου, φαίνεται να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχολογική τους διάθεση, οι οποίες μπορούν να φτάσουν σε κάποιες περιπτώσεις μέχρι και την κατάθλιψη.

Ο μουντός καιρός, η έλλειψη ήλιου και το κρύο μπορεί να έχουν αρκετά σημαντικές μεταπτώσεις στη ψυχική υγεία. Αυτό κάποιες φορές μπορεί να συνεπάγεται με έλλειψη ενέργειας, μειωμένη διάθεση για δραστηριότητες και ανάγκη για περισσότερο ύπνο. Αλλά για ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων της Βρετανίας, του Καναδά, της Σουηδίας, της Δανίας και άλλων χωρών που βρίσκονται στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος, το πρόβλημα είναι αρκετά πιο σοβαρό, αφού ο άνθρωποι δεν μπορούν να εργαστούν ή να λειτουργήσουν κανονικά. Υποφέρουν από μια ιδιαίτερη μορφή μείζονος κατάθλιψης, που προκαλείται από την αλλαγή των εποχών και ονομάζεται εποχιακή συναισθηματική διαταραχή ή αλλιώς Sad (Seasonal affective disorder).

Τα συμτώματα

Οι άνθρωποι που πάσχουν από αυτήν την ύπουλη ασθένεια, εκτός από καταθλιπτικά επεισόδια, τείνουν να κοιμούνται πολλές ώρες και να λαμβάνουν μεγάλες ποσότητες υδατανθράκων, που οδηγούν σε αύξηση βάρους. Αν και τα συμπτώματα αυτά είναι αντίθετα με αυτά της κατάθλιψης, όπου οι πάσχοντες έχουν διαταραχές ύπνου και απώλεια όρεξης, αυτή η περίεργη μορφή θλίψης δεν είναι λιγότερο επικίνδυνη από την κοινή κατάθλιψη. Πρόκειται απλά για μία διαφορετική μορφή της ασθένειας που μαστίζει εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο.

«Οι άνθρωποι που πάσχουν από την χειμερινή κατάθλιψη είναι ακριβώς το ίδιο άρρωστοι με τους υπόλοιπους. Δεν είναι μια πιο ελαφριά μορφή της ψυχικής διαταραχής. Σίγουρα θα αντιμετωπίζουν κι άλλα καταθλιπτικά επεισόδια στη διάρκεια του χρόνου αλλά αυτά θα γιγαντώνονται στη διάρκεια του χειμώνα», τονίζει η Brenda McMahon, ψυχίατρος στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης.

Συνολικά στον κόσμο περίπου το 10-15% του πληθυσμού πάσχει από την «εποχιακή κατάθλιψη», νιώθοντας το ευρέως γνωστό «winter blues». Αυτά τα άτομα δίνουν σκληρή μάχη με τα παραπάνω συμπτώματα το φθινόπωρο και το χειμώνα, αλλά δεν έχουν κλινική κατάθλιψη. Ωστόσο, το πρόβλημα εντοπίζετα πιο έντονα στο βόρειο ημισφαίριο, όπου σχεδόν το ένα τρίτο των ανθρώπων νιώθουν ανιδιοτελείς, αδιάφοροι για εξωτερικές δραστηριότητες ή συχνά κουρασμένοι και εξαντλημένοι χωρίς προφανείς λόγους, σύμφωνα με τον Guardian.

Οι αιτίες

Μία θεωρία που ερευνά της αιτίες της Seasonal Affective Disorder βρίσκει απαντήσεις στην εξέλιξη.  Περίπου το 80% των αθρώπων που πάσχουν από την εποχιακή κατάθλιψη είναι γυναίκες, ειδικότερα εκείνες που βρίσκονται στην πρώιμη ενηλικίωση.

Σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας, τα ποσοστό της εποχιακής κατάθλιψης είναι αρκετά πιο μικρά και οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτό συνδέεται με τη συμπεριφορά των αρχαίων προγόνων μας. «Επειδή ακριβώς επηρεάζει  ένα πολύ μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού σε μια ήπια έως μέτρια μορφή, οι ειδικοί πιστεύουν ότι η εποχιακή κατάθλιψη είναι ένα υπόλειμμα του παρελθόντος μας, που σχετίζεται με τη διατήρηση ενέργειας», λέει ο Robert Levitan, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο.

«Πριν από δέκα χιλιάδες χρόνια, κατά την εποχή των παγετώνων, αυτή η βιολογική τάση επιβράδυνσης κατά τη διάρκεια του χειμώνα ήταν χρήσιμη, ειδικά για τις γυναίκες της αναπαραγωγικής ηλικίας, επειδή στη διάρκεια της εγκυμοσύνης χρειαζόταν να σπαταλούν περισσότερη ενέργεια. Αλλά οι σημερινές κοινωνίες απατούν από εμάς να βρισκόμαστε σε εγρήγορση όλη μέρα και αυτό είναι πρόβλημα. Ωστόσο, ο λόγος που κάποια άτομα το παίρνουν τόσο σοβαρά με αποτέλεσμα να γίνονται δυσλειτουργικά, παραμένει άγνωστος», πρόσθεσε.

Υπάρχει μια ποικιλία βιολογικών συστημάτων που πιστεύεται ότι εμπλέκονται, συμπεριλαμβανομένων μερικών από τα κύρια συστήματα νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο που συνδέονται με το κίνητρο, την ενέργεια και την οργάνωση της καθημερινότητας.

«Γνωρίζουμε ότι η ντοπαμίνη και η νορεπινεφρίνη παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο ξυπνάμε το πρωί και πώς ενεργοποιείται ο εγκέφαλος», επισήμανε ο Levitan. Επίσης, μία συγκεκριμένη ορμόνη, η μελατονίνη, η οποία ελέγχει τις ώρες ύπνου ενός ανθρώπου, θεωρείται ότι βρίσκεται σε «λανθάνουσα» κατάσταση σε άτομα που πάσχουν από την εποχιακή κατάθλιψη, που σημαίνει ότι εκκρίνεται σε λάθος στιγμές της ημέρας.

Οι έρευνες έχουν δείξει ότι η ασθένεια έχει άμεση σχέση και με την σεροτονίνη, ένα νευροδιαβιβαστή που ρυθμίζει το άγχος, την ευτυχία και τη διάθεση. Σύμφωνα με τους ειδικούς το σύστημα σεροτονίνης μπορεί να διαμορφώνεται απ 'ευθείας από το φυσικό φως του ήλιου. Όταν τον χειμώνα δεν υπάρχει αρκετός φως, το σύστημα δεν ενεργοποιείται επαρκώς, με αποτέλεσμα τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο να μειώνονται αισθητά και να αυξάνονται αυτόματα οι πιθανότητες ενός καταθλιπτικού επεισοδίου.

Η σεροτονίνη μπορεί επίσης να εξηγήσει γιατί οι γυναίκες είναι τόσο πιο ευάλωτες από τους άνδρες. «Υπάρχει μια στενή σχέση μεταξύ της οιστραδιόλης, της βασικής γυναικείας ορμόνης και του μεταφορέα της σεροτονίνης», λέει ο McMahon. «Έχουμε καταλάβει ότι οι διακυμάνσεις των επιπέδων της οιστραδιόλης κατά τη διάρκεια ορισμένων χρονικών περιόδων, όπως η εφηβεία ή η περίοδος μετά τον τοκετό, μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον σεροτονίνη παράγεται», τόνισε ο Levitan.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ορισμένοι πληθυσμοί φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ανθεκτικοί στην εποχιακή κατάθλιψη, όπως συμβαίνει με την περίπτωση της Ισλανδίας, που φαίνεται να προστατεύεται γενετικά από την διαταραχή.

Ένας πιθανός λόγος που συμβαίνει αυτό θα μπορούσε να σχετίζεται και σε αυτήν την περίπτωση με τη σεροτονίνη. Υπάρχουν διάφορες παραλλαγές ενός γονιδίου που ελέγχει πώς συμπεριφέρονται οι μεταφορείς της σεροτονίνης και βρέθηκε μια συγκεκριμένη παραλλαγή που είναι πιο ανθεκτική στην παραγωγή της σεροτονίνης κατά τη διάρκεια του χειμώνα σε αυτά τα άτομα.

Θεραπεία

Εάν δε λάβετε θεραπεία για την εποχική κατάθλιψη, τα συμπτώματα αυτά θα συνεχιστούν έως τους ανοιξιάτικους μήνες, όταν το φως αρχίσει να επιστρέφει σταδιακά. Αυτό σημαίνει ότι νοητικά και κοινωνικά, θα λειτουργείτε κάτω του βέλτιστου επιπέδου σας για αρκετούς μήνες.

Είναι, συνεπώς, σημαντικό να επισκεφθείτε το γιατρό σας εάν έχετε κάποια από τα συμπτώματα αυτά για πάνω από δύο εβδομάδες και αφότου αποκλειστούν άλλες πιθανές αιτίες να ξεκινήσετε την κατάλληλη θεραπεία. Η θεραπεία θα διαφέρει ανάλογα με το αν πάσχετε από εποχική κατάθλιψη ή από «κανονική» κατάθλιψη και συνεπώς είναι σημαντικό να γίνει σαφής διάκριση μεταξύ τους.

Η πιο αποτελεσματική θεραπεία για τη χειμερινή κατάθλιψη είναι η φωτοθεραπεία, που πραγματοποιείται με μια ειδική λυχνία, η οποία εκπέμπει  ισχυρό λευκό, πλήρους φάσματος φως. Η φωτεινή ένταση μιας τέτοιας λυχνίας πρέπει να είναι τουλάχιστον 2500 lux. Ανάλογα με την ένταση της λυχνίας συνήθως ο ασθενής πρέπει να εκτεθεί στο φως για μία έως τρεις ώρες συνήθως τις πρώτες πρωινές ώρες. Σύμφωνα με τους εδικούς, δεν υπάρχουν κίνδυνοι σχετικά με τη χρήση τεχνητού φωτός για τη θεραπεία της εποχικής κατάθλιψης.

Σημειώνεται, ότι τα αποτελέσματα της φωτοθεραπείας έχουν επιτυχία σε ένα ποσοστό περίπου 80% των ασθενών, ιδιαίτερα σε όσους κοιμούνται πολλές ώρες και καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες υδατανθράκων.

Ωστόσο, για τις πιο σοβαρές περιπτώσεις, πιθανώς να χρειάζεται να συνδυαστεί με φαρμακευτική αγωγή που προβλέπει χρήση αντικαταθλιπτικών, τα οποία ανεβάζουν τα επίπεδα της σεροτονίνης στον ανθρώπινο οργανισμό.

Πηγή: tvxs.gr