Επεξεργασία DNA με CRISPR: Επιστημονικές τομές, κοινωνικές προκλήσεις

Μια εξαιρετικά σημαντική επιστημονική "επανάσταση" λαμβάνει χώρα με την ανακάλυψη και ανάπτυξη μιας τεχνολογίας επεξεργασίας γονιδιωμάτων που ονομάζεται CRISPR/Cas9.

Το σύστημα CRISPR ειναι ενα προκαρυωτικό  ανοσοποιητικό σύστημα (δηλαδή εντοπίζεται σε βακτήρια και αρχαία), οπου παρέχει προστασία εναντια σε ιούς. Η πρωτείνη Cas9 αποτελεί την βασική νουκλεάση ενός απο τους τύπους του συστήματος με τη δυνατότητα να δημιουργεί ρήγματα στη διπλή έλικα του DNA (double strand breaks) σε στοχευμένες και προκαθορισμένες θέσεις του γονιδιώματος.

Με αυτή τη μέθοδο, τα γονιδιώματα διάφορων οργανισμών μπορούν τώρα να τύχουν επεξεργασίας με πρωτοφανή ακρίβεια, ευκολία χρήσης και χαμηλό κόστος, ανοίγοντας πολλές δυνατότητες στη βασική έρευνα. Η νέα μέθοδος συμβάλλει επίσης στην ανάπτυξη διάφορων εφαρμογών στη βιοιατρική και τη γεωργία, και προσφέρει νέους τρόπους αντιμετώπισης περιβαλλοντολογικών προκλήσεων. Οι ενδεχόμενες επιπτώσεις για την περαιτέρω εξέλιξη των ειδών, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπινου είδους, καθώς και για τη σχέση μας με τη φύση, είναι ριζικές και απρόβλεπτες.

Συνεπώς, τίθενται ερωτήματα ασφάλειας και ηθικής ευθύνης, προβάλλονται ζητήματα ιδιοκτησίας και κοινωνικής δικαιοσύνης και εγείρονται ερώτηματα για το πώς μπορούμε συλλογικά να κατευθύνουμε τις ερευνητικές πρακτικές προς ένα επιθυμητό μέλλον. Οι αποφάσεις λοιπόν που αφορούν το πότε, πώς και για ποιο σκοπό αυτή η τεχνολογία θα εφαρμοστεί είναι πολιτικές. Έτσι, η δρομολόγηση της σχετικής έρευνας προς υπεύθυνες εφαρμογές και προς ένα επιθυμητό μέλλον δεν μπορεί να αφεθεί μόνο στην ευθύνη των επιστημόνων, των απανταχού "ειδικών" και της βιομηχανίας.

Το διεθνές συμπόσιο " Editing genomes with CRISPR: Between scientific breakthroughs and societal challenges" διοργανώθηκε τον Οκτωβριο στη Βιέννη απο μια διεπιστημονική ομαδα ερευνητών, με στόχο να ανοίξει μια συζητηση  για τις τρέχουσες και αναμενόμενες εξελίξεις και τα πιθανα οφέλη, τους περιορισμούς και τις συνέπειες των εφαρμογών της τεχνολογίας CRISPR/Cas9. Ταυτόχρονα, να αναδειχθούν επιστημονικά, ηθικά και κοινωνικοπολιτικά ζητήματα εγγενή στην έρευνα επεξεργασίας γονιδιωμάτων. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην προώθηση ενός ανοιχτού διαλόγου μεταξύ της επιστημονικής κοινότητας (που εκτείνεται από τους ερευνητές των βιολογικών επιστημών, μέχρι εκείνους των κοινωνικών επιστημών και πέραν αυτών), της κοινωνίας των πολιτών και εκπροσώπων ρυθμιστικών αρχών. Το συμπόσιο κινήθηκε γύρω απο τρείς βασικούς θεματικούς άξονες:

• Βιοηθική και η αρχή της προφύλαξης: ποιά είναι τα όρια μεταξύ θεραπευτικής παρέμβασης και βελτίωσης/ενίσχυσης, ή μεταξύ αποκατάστασης και διατάραξης οικοσυστημάτων; Ποτε, πως και για ποιούς σκοπούς μπορούμε να μεταβάλλουμε τη γονιδιακή δεξαμενή των ειδών;
• Πνευματική ιδιοκτησία και κοινωνική δικαιοσύνη: ποιές οι συνέπειες των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας;
• Διαχείρηση/διακυβέρνηση και τα Κοινά Αγαθά: ποιός λαμβάνει αποφάσεις και τι συμφέροντα εκπροσωπούνται; Ειναι δυνατή η διαχείρηση της ερεύνας επεξεργασίας γονιδιωμάτων με όρους Κοινών;

Η πολυπλοκότητα του θέματος και η ταχύτητα ανάπτυξης εφαρμογών με την μέθοδο CRISPR/Cas9 έχουν οδηγήσει σε μια σειρά παρεμβάσεων της επιστημονικής κοινότητας στα διεθνή μεσα, ζητώντας ενα μορατόριουμ της έρευνας σε ανθρώπινα έμβρυα και της κλινικής εφαρμογής της μεθόδου. Οι ραγδαίες εξελίξεις καθιστούν αναγκαία τη διοργάνωση ανάλογων συζητήσεων προκειμένου να χαραχθούν κατευθυντήριες γραμμες εν μέσω ενος θολού ακομα νομικού πλαισίου, και αναδειχθεί το θέμα σε ενα ευρωπαϊκό πλαίσιο.

Δρ.  Μελίνα Κέρου - Ερευνήτρια Μικροβιολογίας και Γενωμικής Department of Ecogenomics and Systems Biology University of Vienna

Πηγή: tvxs.gr