Η Ευρώπη είναι το «πρόβλημα», αλλά και η «λύση»

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναμένεται το 2018 να λάβουν καθοριστικές αποφάσεις για τη μορφή, τη διάρθρωση και τις αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως εκ τούτου θα καθορίσουν εν πολλοίς το μέλλον της μέσα σε έναν κόσμο σκληρών ανταγωνισμών μεταξύ των ΗΠΑ, της Ρωσίας και της Κίνας.

Οι δε ισορροπίες ανάμεσα στη Γερμανία και τη Γαλλία αλλά και το χάσμα ανάμεσα στον πλούσιο πλεονασματικό Βορρά και τον ελλειματικό και ασθμαίνοντα Νότο καθιστούν τη διαδικασία δύσκολη και τις προκλήσεις ιδιαίτερα έντονες.

Το πολιτικό και οικονομικό μοντέλο στη βάση του οποίου οικοδομήθηκε η Ευρωπαϊκή Ενωση την περίοδο 1950-2000 κατέρρευσε φυσιολογικά με την τραπεζική κρίση του 2008. Η μετέπειτα ραγδαία υποχώρηση της εμπιστοσύνης των Ευρωπαίων προς την Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς και η καθίζηση του πολιτικού «κέντρου» δεν ήταν παρά τα φυσιολογικά συμπτώματα αυτής της φυσιολογικής κατάρρευσης.

Στον οικονομικό τομέα η χρεοκοπία των τραπεζών (2008-2009) ανέδειξε τη σαθρή θεμελίωση της ευρωζώνης καθώς τα κράτη (χωρίς κεντρική τράπεζα που να δικαιούται να τα βοηθήσει) ανέλαβαν τη διάσωση των τραπεζών με δανεικά ποσά που απλά δεν είχαν τη δυνατότητα να αποπληρώσουν. Ετσι η τραπεζική χρεοκοπία έφερε τη χρεοκοπία κρατών που, για να λάβουν τα μη βιώσιμα δάνεια εκ μέρους των τραπεζών, αποδέχτηκαν όρους λιτότητας οι οποίοι συρρίκνωσαν τις επενδύσεις και συνεπώς εκμηδένισαν και την τελευταία ελπίδα αποπληρωμής τους.

Στον πολιτικό τομέα ο συνδυασμός

• α. της γιγάντιας ποσότητας χρεών που φορτώθηκε στους πολίτες,
• β. του αποπληθωρισμού που έπληξε τους μικρο-αποταμιευτές του ευρωπαϊκού Βορρά (λόγω πλεοναζουσών αποταμιεύσεων, που δεν επενδύονταν),
• γ. της εξαφάνισης προοπτικών και θέσεων εργασίας στον ευρωπαϊκό Νότο (και εκεί λόγω των χαμηλών επενδύσεων) και
• δ. της κατάργησης της λαϊκής κυριαρχίας επί της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής στις περισσότερες χώρες (βλ. τρόικα), απαξίωσε τη λεγόμενη «ευρωπαϊκή ιδέα». Πιο συγκεκριμένα έθεσε τέλος στον παραδοσιακό τρόπο οικοδόμησης της Ε.Ε. (μέσα από συμφωνίες των ελίτ, ερήμην των πολιτών) και κατέστησε το σύνθημα «Περισσότερη Ευρώπη» απωθητικό ακριβώς τη στιγμή που μόνο η Ευρώπη μπορεί να δώσει λύση στα προβλήματα που δημιούργησε το κατεστημένο της.

Μόνιμη κρίση χρέους

Η ισχυρότερη ένδειξη ότι ένα σύστημα, ένα καθεστώς, πνέει τα λοίσθια έρχεται όταν παρατηρούμε γιγαντιαία αναντιστοιχία μεταξύ (α) της πραγματικότητας και (β) της επίσημης εκδοχής της πραγματικότητας. Αυτό συνέβαινε τη δεκαετία του 1980 στη Σοβιετική Ενωση, το ίδιο συμβαίνει σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Πράγματι, ποτέ στην ιστορία της Ε.Ε. δεν υπήρξε μεγαλύτερη σύγκρουση, μεγαλύτερη αναντιστοιχία, μεταξύ των πραγματικών οικονομικών δεδομένων και του κυρίαρχου αφηγήματος: το 2017, τη χρονιά που μονιμοποιήθηκε η ευρωπαϊκή οικονομική κρίση, είναι η χρονιά που το ευρωπαϊκό κατεστημένο γιορτάζει την... υπέρβασή της.
Το ότι η ευρωπαϊκή κρίση έχει πλέον μονιμοποιηθεί διαφαίνεται από δύο εντυπωσιακά ανησυχητικούς αριθμούς:

• Τα 3 τρισεκατομμύρια ευρώ των «κόκκινων» δανείων» στην ευρωζώνη, δημόσιων και ιδιωτικών – δηλαδή χρεών κρατών και ιδιωτών που απλά δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν.
• Το 1 τρισεκατομμύριο ευρώ που «λείπουν» από τις τράπεζες της ευρωζώνης (σε τεχνικούς όρους, το ποσό που απαιτείται για την ανακεφαλαιοποίησή τους).

Παρά το γεγονός ότι από το 2015 η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα «τύπωσε» πάνω από ένα τρισεκατομμύριο ευρώ για να κρατήσει την ευρωζώνη εν ζωή (μετακυλίοντας τα χρέη τραπεζών, ιδιωτών και κρατών – πλην Ελλάδας βεβαίως!) αγοράζοντας έτσι χρόνο, οι δύο αυτοί αριθμοί παραμένουν αμετάβλητοι από το 2013, αποδεικνύοντας ότι η ΕΚΤ δεν μπορεί να λύσει το βαθύτερο πρόβλημα της χρεοκοπίας (το οποίο, προφανώς, δεν λύνεται με τη μετακύλισή του στο μέλλον).
Υπάρχει κι ένας τρίτος αριθμός που και αυτός παραμένει σταθερός από το 2013, επιβεβαιώνοντας ότι η κρίση έχει πράγματι μονιμοποιηθεί: τα περίπου 2 τρισεκατομμύρια ευρώ αποταμιεύσεων (πολιτών και εταιρειών στην Ευρωπαϊκή Ενωση) που δεν επενδύονται σε παραγωγικές διαδικασίες – χρήμα που απλά «γυροφέρνει» εντός του χρηματοοικονομικού συστήματος αλλά διστάζει να «μετατραπεί» σε μηχανήματα, έρευνα, νέες τεχνολογίες, θέσεις εργασίας.
Οσο αυτοί οι τρεις αριθμοί θα παραμένουν σταθεροί, η οικονομική κρίση θα κρατά καλά (ανεξάρτητα από το τι λένε οι μαζορέτες των Βρυξελλών) και θα υπονομεύει τις δυνατότητες της Ε.Ε. να παράσχει πραγματικές λύσεις σ’ ένα πρόβλημα το οποίο μόνο σε πανευρωπαϊκό επίπεδο μπορεί να επιλυθεί.
Δύο λύσεις
Από το 2010, αρχής γενομένης με το δικό μας μνημονιακό δάνειο, η «επίσημη» Ευρώπη επιδίδεται σε μια άπελπι προσπάθεια εξαπάτησης αγορών και πολιτών συγκαλύπτοντας την πολλαπλή χρεοκοπία μέσα από μη βιώσιμο δανεισμό και αδιέξοδες μετακυλίσεις χρεών. Εν έτει 2017 αυτή η προσπάθεια συνεχίζεται, αλλά με μια διαφορά: επιτέλους άρχισε μια συζήτηση για πραγματική επίλυση. Αυτό είναι το καλό μαντάτο. Το δυσάρεστο είναι ότι η συζήτηση αυτή φαίνεται να μην οδηγεί πουθενά, ιδίως μετά τις τελευταίες ομοσπονδιακές γερμανικές εκλογές.
Δύο είναι οι λύσεις που συζητιούνται, ιδίως μετά την εκλογή του Εμανουέλ Μακρόν στη γαλλική προεδρία:

• 1. Η ομοσπονδοποίηση της ευρωζώνης έτσι ώστε να αμοιβαιοποιηθούν τα χρέη και οι τραπεζικές ζημιές με αποτέλεσμα: (α) να «σπάσει» ο θανάσιμος εναγκαλισμός των χρεοκοπημένων κρατών και των χρεοκοπημένων τραπεζών της περιφέρειας και (β) να ενεργοποιηθούν οι πλεονάζουσες αποταμιεύσεις Βορρά και Νότου μετατρεπόμενες σε επενδύσεις.
• 2. Η ρευστοποίηση των «κόκκινων» δανείων του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, ουσιαστικά το κούρεμα ή, πιο ευγενικά, η αναδιάρθρωσή τους.

Τη λύση της ομοσπονδοποίησης την έβαλε στο τραπέζι των ισχυρών ο πρόεδρος Μακρόν (με τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, να συνηγορεί μέσω δικών του προτάσεων για το πώς η Επιτροπή «του» θα μπορούσε να μετεξελιχθεί σταδιακά στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Ευρώπης). Πριν αλέκτορα φωνήσαι, το Βερολίνο απέρριψε μετ’ επαίνων τις προτάσεις Μακρόν για ομοσπονδοποίηση αντιπροτείνοντας τη λύση της ρευστοποίησης.
Πιο συγκεκριμένα, το Βερολίνο αντιπροτείνει τη μετατροπή του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ) σε μηχανισμό κουρέματος του δημόσιου χρέους σε περίπτωση χρεοκοπίας κρατών-μελών (δηλαδή αυτό που αρνούνται στην Ελλάδα από το 2010) και τραπεζικούς κανόνες που περιορίζουν τις δυνατότητες των τραπεζιτών μιας χώρας να δανείζουν την κυβέρνησή τους.
Τόσο η μία όσο και η άλλη «λύση» είναι καταδικασμένες, στη σημερινή συγκυρία, στην αποτυχία. Η γερμανική «λύση», την οποία υποστηρίζουν μετά μανίας τόσο το Κόμμα των Ελεύθερων Δημοκρατών (το FDP, το οποίο είναι σοϊμπλικότερο του κ. Σόιμπλε, με αποτέλεσμα να αναλαμβάνει το ομοσπονδιακό υπουργείο Οικονομικών) όσο και η νέα ολλανδική κυβέρνηση, αφορά την αποφυγή της... επόμενης κρίσης του ευρώ, χωρίς να απαντά στο τι θα γίνει με τις ήδη πτωχευμένες τράπεζες και τα κράτη που αδυνατούν να εξυπηρετήσουν το χρέος τους (ιδίως μετά τη διακοπή της πολιτικής αγοράς χρεών από την ΕΚΤ). Είναι ως εάν ο μόνος στόχος του Βερολίνου να είναι η άρνηση της πρότασης του Μακρόν.
Από την άλλη μεριά η πρόταση του Μακρόν, ακόμα και να γινόταν αποδεκτή από το Βερολίνο, αφορά μια τόσο ισχνή ομοσπονδία που δεν θα αρκούσε για να εξαλειφθεί ικανό ποσοστό των «κόκκινων» ευρωζωνικών δανείων (ιδιωτικών και δημοσίων) ώστε η Ευρώπη να υπερβεί την οικονομική και πολιτική της κρίση.
Η τρίτη λύση που προτείνει το DiEM25
Δεδομένου του παρατηρούμενου αδιέξοδου, η Ευρώπη είτε θα συνεχίσει να αποδομείται είτε θα υιοθετήσει μια τρίτη λύση, σαν αυτή που περιέχεται στη Νέα Συμφωνία για την Ευρώπη του DiEM25 και την οποία θα καταθέσουμε στην κρίση των Ευρωπαίων πολιτών στις επικείμενες ευρωεκλογές τον Μάιο του 2019:

• 1. Βραχυπρόθεσμα ενεργοποίηση της ΕΚΤ και του ΕΜΣ ώστε να αναδιαρθρωθούν τα δημόσια και ιδιωτικά «κόκκινα» δάνεια εντός των ισχυόντων κανόνων, με παράλληλη συμμαχία ΕΚΤ και Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων ώστε να ενεργοποιηθούν οι πλεονάζουσες αποταμιεύσεις.
• 2. Εντός έτους μια πανευρωπαϊκή συμφωνία να χρησιμοποιηθούν τα κέρδη της ΕΚΤ και των λοιπών κεντρικών τραπεζών ώστε να χρηματοδοτηθεί πρόγραμμα καταπολέμησης της φτώχειας σε όλη την ήπειρο.
• 3. Μετά το 2019, εκκίνηση πανευρωπαϊκής διαδικασίας διαλόγου και από τα κάτω συγγραφής σχεδίου του Ευρωπαϊκού Δημοκρατικού Συντάγματος που απαιτεί η δημοκρατική ομοσπονδία, η οποία είναι η μόνη διέξοδος από την κρίση (οικονομική και πολιτική) της σημερινής ολιγαρχικής, βαθιά αντιδημοκρατικής Ε.Ε.

Παρά το γεγονός ότι από το 2015 η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα «τύπωσε» πάνω από ένα τρισεκατομμύριο ευρώ για να κρατήσει την ευρωζώνη εν ζωή, τα «κόκκινα» δάνεια και τα ποσά που απαιτούνται για την ανακεφαλαιοποίηση των ευρωπαϊκών τραπεζών παραμένουν στα ίδια επίπεδα από το 2013, αποδεικνύοντας ότι η ΕΚΤ δεν μπορεί να λύσει το βαθύτερο πρόβλημα της χρεοκοπίας.

Συντάκτης: Γιάνης Βαρουφάκης
Πηγή: efsyn.gr