Οι ρίζες της ανισότητας

Καθώς η κοινωνική δυσαρέσκεια για την αυξανόμενη οικονομική ανισότητα στον πλανήτη συνεχίζεται αμείωτη - ειδικά μετά τις πρόσφατες αποκαλύψεις των Paradise Papers για τους φορολογικούς παραδείσους στους οποίους κρύβουν τον πλούτο τους οι πολυεθνικές και οι πλούσιοι - μία νέα διεθνής επιστημονική έρευνα διαπιστώνει ότι οι ρίζες του κακού ξεκινούν από τα… προϊστορικά χρόνια. 

Η μελέτη - που εκπονήθηκε από το Πανεπιστήμιο της αμερικανικής πολιτείας Ουάσινγκτον με τη συνδρομή ακόμη 13 επιστημονικών ινστιτούτων και δημοσιεύθηκε την προηγούμενη εβδομάδα στο επιστημονικό περιοδικό Nature - δείχνει ότι η ανισότητα στον κόσμο άρχισε να αυξάνεται με την εμφάνιση της γεωργίας και πιο συγκεκριμένα με την εξημέρωση φυτών και μεγάλων ζώων από τον άνθρωπο. 

Οι εξελίξεις αυτές άλλαξαν ραγδαία τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, μεταλλάσσοντάς τον από τροφοσυλλέκτη και κυνηγό σε γεωργό και κτηνοτρόφο.

Η μετάλλαξη αυτή οδήγησε σταδιακά στην ανάπτυξη σύνθετων συστημάτων κοινωνικής οργάνωσης, τα οποία με την πάροδο του χρόνου έγιναν περισσότερο πολύπλοκα, συγκεντρωτικά και ιεραρχικά, πυροδοτώντας την ανισότητα. 

Οι ερευνητές με επικεφαλής των καθηγητή Αρχαιολογίας και Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Τίμοθι Κόλερ ανέλυσαν στοιχεία από 63 αρχαιολογικές τοποθεσίες ή ομάδες αρχαιολογικών περιοχών του κόσμου σε μία περίοδο περίπου 11.000 ετών.

Λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος χιλιάδων σπιτιών από διάφορες περιοχές και εποχές, οι ερευνητές διαμόρφωσαν έναν συντελεστή Gini (συνηθισμένος δείκτης για τη μέτρηση της ανισότητας που αναπτύχθηκε πριν από έναν περίπου αιώνα από τον Ιταλό στατιστικολόγο και κοινωνιολόγο Corrado Gini). 

Ο δείκτης αυτός κυμαίνεται από το 0 (όπου υπάρχει η απόλυτη εισοδηματική ισότητα, δηλαδή όλοι έχουν τον ίδιο πλούτο) έως το 1 (όπου υπάρχει η απόλυτη ανισότητα και όλος ο πλούτος ανήκει σε ένα άτομο). 

Τα συμπεράσματα που απεκόμισαν ήταν εξαιρετικά ενδιαφέροντα. 

Οι πρωτόγονες κοινωνίες των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών αποδείχθηκαν πολύ λιγότερο άνισες απ' ότι όλες οι επόμενες κοινωνίες.

Ο μέσος δείκτης Gini σε αυτές τις κοινωνίες ήταν μόλις 0,17. Αιτία - ήταν σύμφωνα με τους επιστήμονες - η συνεχής κίνηση των ανθρώπων αυτών των κοινωνιών για την εξασφάλιση της τροφής τους, που καθιστούσε δύσκολη τη συγκέντρωση πλούτου και τη μεταβίβασή του στις επόμενες γενιές. 

Αμέσως λιγότερο άνισες κοινωνίες διαπιστώθηκε ότι ήταν οι πρώιμες μικρής κλίμακας και χαμηλής έντασης αγροτικές κοινωνίες με μέσο δείκτη Gini 0,27.

Οι μεγαλύτερες κλίμακας και έντασης αγροτικές κοινωνίες αντίθετα εμφάνισαν μεγαλύτερη ανισότητα με μέσο δείκτη Gini να προσεγγίζει το 0,35. 

Με την πάροδο του χρόνου η ανισότητα συνέχισε να αυξάνεται στον Παλαιό Κόσμο (Ευρώπη - Ασία - Αφρική) με τον δείκτη Gini να προσεγγίζει το 0,60.

Αντίθετα στον Νέο Κόσμο (Βόρεια, Κεντρική, Νότιος Αμερική - Νησιά Καραϊβικής) ο δείκτης ανισότητας προς έκπληξη των ερευνητών παρέμεινε στάσιμος στο 0,35%.

Οι ερευνητές απέδωσαν τη διαφορά στο ότι οι κοινωνίες του Παλαιού Κόσμου εξημέρωσαν και εκμεταλλεύτηκαν τη δύναμη μεγάλων θηλαστικών όπως τα άλογα, οι αγελάδες και τα βουβάλια.

Τα εξημερωμένα ζώα ήταν αυτά που επέτρεψαν στους αγρότες του Παλαιού Κόσμου να γίνουν πιο παραγωγικοί, πιο πλούσιοι, πιο επεκτατικοί και εν τέλει πιο κατακτητικοί.

Μερίδα αυτών μεγέθυνε τις ιδιοκτησίες και τον πλούτο της,ενώ από την άλλη πλευρά αναδύθηκε μία τάξη ακτημόνων γεωργών.

«Αυτές οι διαδικασίες αύξησαν την ανισότητα λειτουργώντας και στα δύο άκρα κατανομής του πλούτου, αυξάνοντας τον πλούτο των πλουσίων και μειώνοντας τον πλούτο των φτωχών» αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση.

Ακόμη στον Παλαιό Κόσμο η ανακάλυψη της μεταλλουργίας και η επεξεργασία του χαλκού, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη μιας ελίτ έφιππων πολεμιστών, οδήγησαν σε ακόμη μεγαλύτερη ανισότητα μέσω εδαφικών κατακτήσεων και δημιουργίας ακόμη μεγαλύτερων οικισμών. 

Στον Νέο Κόσμο, αντίθετα, οι αξίες, οι αρχές, η σοφία των Ινδιάνων (γηγενών) που επιδεικνύουν απέραντο σεβασμό προς τη Μητέρα Φύση, ενδεχομένως να αποτέλεσαν το ανάχωμα για μία ανάλογη εξέλιξη. 

Οι ερευνητές υπογραμμίζουν πάντως ότι ο υψηλότερος δείκτης ανισότητας Gini που σημειώθηκε στον αρχαίο (Παλαιό) κόσμο ήταν 0,59 και είναι περίπου στα ίδια επίπεδα με αυτόν που εμφανίζουν σήμερα δύο χώρες της Ευρωζώνης, η Ελλάδα (0,56) και η Ισπανία (0,58).

Ο δείκτης ανισότητας του αρχαίου κόσμου είναι πάντως πολύ χαμηλότερος από αυτόν που εμφανίζουν άλλες μεγαλύτερες χώρες του κόσμου σήμερα, όπως για παράδειγμα η Κίνα (0,73) ή οι ΗΠΑ (μεταξύ 0,80 και 0,85). Οι τελευταίες εμφανίζουν πιθανότατα τη μεγαλύτερη ανισότητα για ανεπτυγμένη χώρα σήμερα στον κόσμο. 

Ο Κόλερ - που έχει τεκμηριώσει τέσσερις περιόδους αυξανόμενης ανισότητας σε αρχαίες κοινωνίες γηγενών Αμερικανών οι οποίες ολοκληρώθηκαν βίαια προς μία μεγαλύτερη ισότητα - κρούει τον κώδωνα του κινδύνου: «Και στις 4 περιπτώσεις δεν σημειώνεται μόνο η μείωση των δεικτών ανισότητας Gini αλλά και μία αύξηση της βίας που τη συνοδεύει» προειδοποιεί.

«Θα έπρεπε να ανησυχούμε στις ΗΠΑ αν ο δείκτης Gini ανέβει ακόμη υψηλότερα. Μπορεί να σημαίνει ότι προσκαλούμε την επανάσταση ή την κατάρρευση του κράτους... Υπάρχουν πολύ λίγα πράγματα που θα μπορούσαν να μειώσουν τον δείκτη μας».

Συντάκτης: Μπάμπης Μιχάλης

Πηγή: efsyn.gr