Τα θύματα της θυματοποίησης

Η οικονομική κρίση και τα συνεπαγόμενα μέτρα, έχουν τις ανάλογες κοινωνικές επιπτώσεις. Επιδρούν αρνητικά τόσο στο κοινωνικό, όσο και στο ατομικό επίπεδο. Μια τέτοια επίδραση, που επηρεάζει το άτομο στην κοινωνική και εργασιακή  συμπεριφορά του, είναι η θυματοποίηση. Αυτό είναι ένα συναίσθημα, όπου ο άνθρωπος είναι πεπεισμένος ότι για την κατάστασή του δεν φταίει αυτός, αλλά κάποιοι άλλοι: η κοινωνία, οι φίλοι, το αφεντικό, το κράτος, οι πολιτικοί. Πιστεύει ότι είναι το θύμα των καταστάσεων, των συνθηκών, των συγκυριών και ότι όλοι οι άλλοι είναι οι κακοί και τον επιβουλεύονται.

Μια κατηγορία ανθρώπων που έχουν μεγάλη πιθανότητα να βιώσουν αυτό το συναίσθημα είναι οι εργαζόμενοι που χάνουν τη δουλειά τους. Αυτοί συνήθως εμφανίζουν το σύνδρομο της θυματοποίησης. Ποια είναι τα συμπτώματα του ατόμου που πιστεύει ότι θυματοποιείται; Είναι η ντροπή («έχασα τη δουλειά μου, να μην το μάθουν στον οικογενειακό ή φιλικό μου χώρο»), η αναζήτηση προσωπικών ευθυνών («έφταιξα κι εγώ που με απέλυσαν»), η υποδούλωση της προσωπικότητας και της βούλησης («είμαι αδύναμος, δεν αισθάνομαι καλά, δεν υπάρχει άλλη λύση»), το νοσηρό μίσος («φταίνε οι άλλοι, εκείνοι που εργάζονται, αλλά και οι πολιτικοί που μας έφεραν ως εδώ»), η παράδοξη και παράλογη ευγνωμοσύνη προς τον υπαίτιο («θα μπορούσα να ήμουν και χειρότερα· τουλάχιστον μου δίνουν επίδομα ανεργίας»), η παραίτηση («τίποτα δεν μπορεί να γίνει· δεν αλλάζουν τα πράγματα»), το δεύτερο τραύμα (εμφάνιση ψυχοσωματικών προβλημάτων λόγω μακροχρόνιας ανεργίας) και η υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου και του τρόπου ζωής (παραμονή στο σπίτι, προβλήματα διατροφής, κοινωνική απομόνωση).

Όταν ο άνθρωπος βιώνει για μεγάλο χρονικό διάστημα το συναίσθημα της θυματοποίησης, οδηγείται στον απανθρωπισμό. Σε αυτή την κατάσταση εξαφανίζεται η ανθρώπινη φύση και εμφανίζεται ο ζωώδης απανθρωπισμός στις σχέσεις των κοινωνικών ομάδων. Για παράδειγμα, ο ρατσισμός, ο φασισμός και ο ναζισμός στηρίζονται στον ζωώδη απανθρωπισμό, καθώς εχθρεύονται και μισούν τις κοινωνικές, τις φυλετικές, τις θρησκευτικές ή τις πολιτικές ομάδες, που πιστεύουν ότι ευθύνονται για την κατάστασή τους. Επίσης, εμφανίζεται ως μηχανιστικός απανθρωπισμός στις διαπροσωπικές σχέσεις και σε αυτή την περίπτωση ο άνθρωπος νοείται ως μηχάνημα που εκτελεί εντολές και δεν του αποδίδονται βασικά στοιχεία της ανθρώπινης φύσης, ούτε έχει συναισθήματα, επιθυμίες και ανάγκες).

Το διαρκές συναίσθημα θυματοποίησης οδηγεί στην καταπίεση, δηλαδή, σε μια άδικη και βάρβαρη επιβολή εξουσίας και δύναμης μέσω της κυριαρχίας, της καταδυνάστευσης και της εκμετάλλευσης. Ο άνθρωπος που θυματοποιείται εύκολα οδηγείται στον απανθρωπισμό. Γίνεται ευάλωτος σε ρατσιστικές και ναζιστικές απόψεις, αποκτάει μισανθρωπικά χαρακτηριστικά, βλέπει γύρω του εχθρούς, η κοινή λογική και ο ορθολογισμός σταδιακά εξαφανίζονται από τη σκέψη του και με ευκολία καθοδηγείται σε βίαιες και επιθετικές ενέργειες. Ταυτόχρονα, καταπιέζεται τόσο οικονομικά, όσο και ψυχολογικά. Η δε εξουσία και οι φορείς της, τον εκμεταλλεύονται για να προωθηθούν τα ιδιοτελή και αντικοινωνικά πολιτικά και οικονομικά συμφέροντά.

Ο άνθρωπος που έχει χάσει τη δουλειά του και βρίσκεται για μεγάλο χρονικό διάστημα στην ανεργία, είναι δυστυχώς ένα σημαντικό «εργαλείο» στα χέρια της εκάστοτε εξουσίας, καθώς και των ναζιστικών μορφωμάτων που βρίσκουν πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθούν. Ο ευάλωτος άνθρωπος, αντιμετωπίζεται απάνθρωπα, με υπολογισμό και με κακή πρόθεση. Αυτός, από τη δική του πλευρά, εξαιτίας της θυματοποίησης γίνεται δεκτικός στη χειραγώγηση και στην εκμετάλλευση.

Είναι τόσο απλό στην κατανόησή του, αλλά τόσο δύσκολο στην αντιμετώπισή του. Και αυτό γιατί η θυματοποίηση είναι ένα προσωπικό συναίσθημα, που σπάνια εξωτερικεύεται. Οι κοινωνικές της προεκτάσεις εμφανίζονται πολύ αργότερα, όταν το συναίσθημα έχει γίνει στέρεη άποψη. Όταν είναι πολιτική θέση που αναπαράγεται στις κοινωνικές συναθροίσεις. Τότε όμως τα αυγά του φιδιού έχουν σπάσει και πολλαπλασιάζουν τους επιγόνους τους.

Γιάννης Μάρκοβιτς

Πηγή: tvxs.gr