Πόσο επικίνδυνη είναι τελικά η πορνογραφία;

Η πορνογραφία είναι πλέον εύκολα προσιτή. Μια αναζήτηση στο διαδίκτυο αρκεί. Αυτό σημαίνει ότι όλοι μπορούν να έχουν πρόσβαση εφόσον το επιθυμούν. Αλλάζει όμως η πορνογραφία κι αν ναι πως τη συμπεριφορά, τις σχέσεις και τις επιθυμίες των ανθρώπων;

Κατά καιρούς το πορνό έχει δαιμονοποιηθεί ως πηγή δεινών για την κοινωνία, είτε με όρους ηθικής, είτε με όρους δημόσιας υγείας. Τις τελευταίες δεκαετίες, η πορνογραφία έχει μεταμορφωθεί, λόγω της διαθεσιμότητάς της στο διαδίκτυο. Επίσης εξελίσσεται. Ένα παράδειγμα είναι η εικονική πραγματικότητα. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Νιούκαστλ, επισημαίνουν ότι η εικονική πραγματικότητα αλλάζει την εμπειρία της παρακολούθησης πορνογραφικού υλικού καθώς αυτός που το παρακολουθεί γίνεται από μακρινός παρατηρητής, πρωταγωνιστής. Προειδοποιούν δε, ότι αυτό είναι κάτι που μπορεί να θολώσει το όριο μεταξύ πραγματικότητα και φαντασίας και ίσως να βλάψει τις σχέσεις και να ενθαρρύνει την βίαιη συμπεριφορά. 

Όμως τι πραγματικά λένε τα στοιχεία για το πως το πορνό μπορεί να επηρεάσει ή όχι τους ανθρώπους; Μπορεί η έρευνα να δώσει απαντήσεις; Πρόκειται για μια ερώτηση που είναι δύσκολο για τους επιστήμονες να την απαντήσουν. 

Η φύση της πορνογραφίας είναι τέτοια που δυσκολεύει την έρευνα. Οι επιστήμονες πρέπει είτε να στηριχτούν στα όσα οι άνθρωποι λένε για τις πορνογραφικές τους συνήθειες, είτε να τους παρατηρήσουν σε εργαστηριακά περιβάλλοντα που είναι αφύσικα και αμήχανα. Παρά ταύτα η ερευνητική «βιβλιοθήκη» για το θέμα μεγαλώνει συνεχώς. Το BBC συγκέντρωσε τα συμπεράσματα των ερευνητών μέχρι τώρα.

Σεξουαλική βία 

Το θεμελιώδες ερώτημα που αφορά το πορνό - και το οποίο επανεμφανίζεται κάθε φορά που ένα βίαιο έγκλημα περιλαμβάνει τη χρήση πορνογραφικού υλικού - είναι αν αυτό έχει τη δύναμη να ενθαρρύνει, να ομαλοποιήσει ή ακόμη και να προκαλέσει βιασμούς και σεξουαλική βία. 

Αυτό είναι κάτι που διερευνάται εδώ και δεκαετίες. Στη δεκαετία του 1970, για παράδειγμα, ο Μπερλ Κατσίνσκι, καθηγητής εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, μέτρησε τα σεξουαλικά εγκλήματα στη Δανία, τη Σουηδία και τη Γερμανία κατά την νομιμοποίηση του πορνό στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Δεν διαπίστωσε καμιά συσχέτιση μεταξύ της αύξησης των εγκλημάτων και της αποποινικοποίησης. Στην πραγματικότητα, ορισμένα είδη σεξουαλικών εγκλημάτων μειώθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, συμπεριλαμβανομένων των βιασμών και της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών. 

Το 1995, μια μετα - ανάλυση 24 ξεχωριστών μελετών, στις οποίες συμμετείχαν περισσότεροι από 4.000 συμμετέχοντες, μέτρησε τη συσχέτιση μεταξύ της χρήσης πορνογραφίας και των πεποιθήσεων των ανθρώπων σχετικά με τα ζητήματα του βιασμού και των σεξουαλικών επιθέσεων. Όλες οι μελέτες χρησιμοποίησαν την λεγόμενη κλίμακα του «rape myth» (των μύθων του βιασμού), η οποία καταγράφει τις πεποιθήσεις ενός ατόμου που του ζητείται να αξιολογήσει πόσο συμφωνεί με μια δήλωση, όπως: «Μια γυναίκα που πηγαίνει στο σπίτι ή στο διαμέρισμα ενός άνδρα στο πρώτο ραντεβού υποδηλώνει ότι είναι πρόθυμη να κάνουν σεξ». Όσοι παρακολουθούσαν πορνό δέχτηκαν περισσότερους μύθους αλλά μόνο στις πειραματικές μελέτες. Οι μη πειραματικές μελέτες που βασίστηκαν στους συμμετέχοντες που υπέβαλαν πληροφορίες δεν έδειξαν καμία συσχέτιση, έτσι τα ευρήματα ήταν κάπως ασαφή. 

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, το πορνό κατηγορήθηκε ότι γίνεται όλο και πιο σκληρό. Ένας πορνοστάρ είπε πρόσφατα σε ένα ντοκιμαντέρ ότι τη δεκαετία του 1990 το πορνό σήμαινε «να κάνεις έρωτα σε ένα κρεβάτι» και να «κάνεις τρυφερό σεξ». Το 2010, ερευνητές ανέλυσαν περισσότερες από 300 σκηνές πορνό και διαπίστωσαν ότι το 88% περιείχε σωματική βία. Οι δράστες ήταν στην πλειοψηφία τους άντρες και οι στόχοι γυναίκες, οι οποίες είτε έδειχναν ευχαρίστηση, είτε ανταποκρινόντουσαν ουδέτερα. 

Τι δείχνει η πιο πρόσφατη έρευνα; Μια ανασκόπηση πάνω από 80 μελετών το 2009, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα αποδεικτικά στοιχεία για την ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας, μεταξύ της χρήσης πορνογραφίας και της βίας είναι περιορισμένα και τα ευρήματα που αποδεικνύουν μια σύνδεση διογκώνονται από τα μέσα ενημέρωσης και τους πολιτικούς. «Είναι καιρός να απορρίψουμε την υπόθεση ότι η πορνογραφία συμβάλλει στην αύξηση της επιθετικής σεξουαλικής συμπεριφοράς», σημείωναν οι ερευνητές. 

Ο Νέιλ Μάλαμουθ από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες έχει πραγματοποιήσει πολυάριθμες μελέτες που εξετάζουν τη σχέση πορνογραφίας και σεξουαλικής βίας, συμπεριλαμβανομένης και μίας στην οποία συμμετείχαν 300 άντρες και η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι όσοι είναι ήδη σεξουαλικά επιθετικοί και παρακολουθούν επιθετικό πορνό είναι πιο πιθανό να διαπράξουν σεξουαλική επίθεση. Ωστόσο, ο Μάλαμουθ ισχυρίζεται ότι δεν είναι το πορνό η αιτία της σεξουαλικής βίας. Το 2013, δήλωσε στο BBC ότι η παρακολούθηση πορνό μπορεί να συγκριθεί με την κατανάλωση αλκοόλ, υποδηλώνοντας ότι δεν είναι εγγενώς επικίνδυνη αλλά μπορεί να γίνει για εκείνους εμφανίζουν κι άλλους παράγοντες. 

Μυαλό και σώμα

Η παρακολούθηση πορνό θα μπορούσε να συρρικνώσει ένα μέρος του εγκεφάλου που συνδέεται με την ευχαρίστηση. Πρόκειται για συμπέρασμα μιας μελέτης του 2014. Οι ερευνητές του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ του Βερολίνου εξέτασαν τους εγκεφάλους περισσότερων από 60 ανδρών, ενώ εκείνοι έβλεπαν πορνογραφικές εικόνες και τους έκαναν ερωτήσεις για τις πορνογραφικές τους συνήθειες. 

Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το ραβδωτό σώμα, ένα μέρος του εγκεφάλου που συνδέεται με το σύστημα ανταμοιβής ήταν μικρότερο σε όσους παρακολουθούσαν πολύ πορνό - που σημαίνει ότι αυτοί θα χρειάζονταν περισσότερο γραφικό υλικό για να διεγερθούν. Ωστόσο, οι ερευνητές δεν μπόρεσαν να καταλήξουν στο συμπέρασμα αν οι ερωτώμενοι με μικρότερο ραβδωτό σώμα παρακολουθούσαν περισσότερο πορνό ή αν η συχνή παρακολούθηση είχε προκαλέσει τη συρρίκνωση. Απλώς υποθέτουν το δεύτερο. 

Επίσης η στυτική δυσλειτουργία συχνά συνδέεται με την εκδήλωση απευαισθητοποίησης που προκαλείται από την παρακολούθηση πορνογραφίας, αλλά υπάρχει έλλειψη έρευνας για να υποστηριχτεί κάτι τέτοιο. Στην πραγματικότητα, η παρακολούθηση πορνογραφικού περιεχομένου θα μπορούσε να βοηθήσει στην σεξουαλική διέγερση, σύμφωνα με ερευνητές του UCLA και του Πανεπιστημίου Concordia, οι οποίοι διαπίστωσαν ότι οι άνδρες που παρακολουθούσαν περισσότερο πορνό δήλωσαν πιο διεγερμένοι από τους υπόλοιπους όταν είδαν πορνό μέσα στο εργαστήριο. 

Σχέσεις

«Ο φίλος μου ήθελε τη φίλη του ντυμένη σαν πορνοστάρ και να κάνει ότι θα έκανε και μια πορνοστάρ. Το πορνό είναι τόσο εύκολα προσβάσιμο. Μπορείς να δεις παιδιά να παρακολουθούν μέσα στην τάξη τους, στα τηλέφωνά τους ή στο λεωφορείο». Αυτή η δήλωση από ένα 17χρονο, συμπεριλαμβάνεται σε μια πρόσφατη έρευνα της βρετανικής κυβέρνησης για τη σεξουαλική παρενόχληση και τη σεξουαλική βία στα σχολεία. 

Αλλά ενώ η πορνογραφία έχει κατηγορηθεί για την επίδρασή της στις σχέσεις - ιδιαίτερα μεταξύ των νέων, η έρευνα τείνει να επικεντρώνεται κυρίως στους ενήλικες. Και τα ευρήματα είναι αντικρουόμενα.

Το 1989 μια έρευνα του Ντάγκλας Κένρικ προειδοποιούσε ότι το πορνό κάνει τους άντρες να χάνουν το ενδιαφέρον τους για τις συντρόφους τους. Η μελέτη είχε μεγάλη επιρροή στην ψυχολογία, σύμφωνα με την Ρόντα Μπαλζαρίνι, διδακτορική φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο του Οντάριο. Ωστόσο, το Νοέμβριο του περασμένου έτους, εκείνη έκανε παρόμοια έρευνες χρησιμοποιώντας 10 φορές περισσότερους συμμετέχοντες - 150 ετεροφυλόφιλες γυναίκες και 400 ετεροφυλόφιλους άνδρες σε τρεις ξεχωριστές μελέτες - και τελικά αμφισβήτησε τα ευρήματά της.

Κατά την έρευνα, έδειξε στους άντρες και τις γυναίκες που συμμετείχαν γυμνές φωτογραφίες του αντίθετου φύλου, καθώς και ντυμένες φωτογραφίες, ακόμη και εικόνες αφηρημένης τέχνης. Και δεν διαπίστωσε καμιά διαφορά ως προς το πόσο και οι άντρες και οι γυναίκες ανέφεραν ότι αγαπούσαν ή προσελκύονταν από τους ή τις συντρόφους τους στην συνέχεια. Πάντως η Μπαλζαρίνι, επισημαίνει ότι τα αποτελέσματα μεταξύ των δυο μελετών - της δικής της και της παλαιότερης - μπορεί να διαφέρουν επειδή η πρώτη διεξήχθη το 1989, όταν η αφθονία και το περιεχόμενο του πορνό ήταν πολύ διαφορετικά σε σχέση με σήμερα.

Σε αντίθεση με αυτό, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Μάιο του τρέχοντος έτους διαπίστωσε ότι η έναρξη της παρακολούθησης πορνό μπορεί μερικές φορές να είναι προάγγελος διαζυγίου. Με βάση τρία σύνολα δεδομένων που συγκεντρώθηκαν μεταξύ του 2006 και του 2014, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η πιθανότητα διαζυγίου διπλασιάστηκε για τους Αμερικανούς που ξεκίνησαν να βλέπουν πορνό. Όσοι δήλωσαν ότι παρακολουθούν πορνό δυο ή τρεις φορές το μήνα είχαν περισσότερες πιθανότητες να χωρίσουν. 

Η μελέτη, ωστόσο, δεν απαντά στο αν η έναρξη της παρακολούθησης πορνό είναι αιτία διαζυγίου ή σύμπτωμα μιας ήδη δυστυχισμένης σχέσης. Και επίσης σημαντικό είναι το εύρημα της μελέτης, ότι οι άνθρωποι που έβλεπαν πολύ πορνό - τουλάχιστον μια φορά την ημέρα - ήταν λιγότερο πιθανό να χωρίσουν από αυτούς που δεν έβλεπαν ποτέ.  

Σεξουαλική ζωή 

Το πορνό έχει κατηγορηθεί εδώ και χρόνια ότι εισβάλει στην σεξουαλική ζωή των ζευγαριών. Μια έρευνα που διαπίστωσε ότι οι άντρες που παρακολουθούν πορνό είναι λιγότερο ικανοποιημένοι από τη σεξουαλική τους ζωή, ενώ το αντίθετο ισχύει για τις γυναίκες, υποστηρίζει ότι αυτό είναι κάτι που μπορεί να οφείλεται στο είδος του πορνό. 

Για τη διαφορά ανδρών και γυναικών, οι ερευνητές προτείνουν ότι αυτό θα μπορούσε να οφείλεται στο γεγονός ότι μια γυναίκα έχει περισσότερες πιθανότητες να παρακολουθήσει πορνό με το σύντροφό της, παρά μόνη της. Οι άντρες από την άλλη πλευρά παρακολουθούν λιγότερο συναινετικά είδη όταν είναι μόνοι. Μια άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι όσοι παρακολουθούν πορνό μαζί με τους συντρόφους τους ανέφεραν ότι αισθάνονται πιο αφοσιωμένοι και σεξουαλικά ικανοποιημένοι στη σχέση τους σε σύγκριση με εκείνους που παρακολουθούν μόνοι τους. 

Εθισμός

Ένα από τα πολλά αρνητικά αποτελέσματα που το πορνό φέρεται να προκαλεί είναι ο εθισμός, που βρίσκεται πάνω ψηλά στη λίστα των μειονεκτημάτων. Μια μελέτη του Πανεπιστημίου Κέμπριτζ παρομοίασε τον εθισμό στο πορνό με την τοξικομανία, αφού διαπίστωσε ότι και οι δυο καταστάσεις πυροδοτούν τον εγκέφαλο με παρόμοιο τρόπο. 

Οι άνδρες συμμετέχοντες στην έρευνα - μισοί με ψυχαναγκαστική σεξουαλική συμπεριφορά (CSB) και μισοί χωρίς - κλήθηκαν να αξιολογήσουν μια σειρά από βίντεο με σεξουαλικό ή μη περιεχόμενο ενώ υποβάλλονταν σε Λειτουργική Απεικόνιση Μαγνητικού Συντονισμού (fMRIs), για να καταγραφούν οι αντιδράσεις του εγκεφάλου τους. 

Η ψυχαναγκαστική σεξουαλική συμπεριφορά - συχνά αναφέρεται ως σεξουαλικός εθισμός - περιλαμβάνει μια εμμονή σε σεξουαλικές σκέψεις, παρορμήσεις ή συμπεριφορές που μπορούν να προκαλέσουν άγχος σε ένα άτομο και να επηρεάσουν αρνητικά τη δουλειά, τις σχέσεις του ή και άλλους τομείς της ζωής του. 

Σύμφωνα με την έρευνα, τρεις περιοχές του εγκεφάλου που ήταν πιο δραστήριες στα άτομα με ψυχαναγκαστική σεξουαλική συμπεριφορά, υπερλειτουργούν επίσης στους χρήστες ναρκωτικών όταν βρίσκονται υπό την επήρεια ουσιών. 

Οι συμμετέχοντες με ψυχαναγκαστική σεξουαλική συμπεριφορά, ανέφεραν υψηλότερα επίπεδα επιθυμίας για τα βίντεο με σεξουαλικό περιεχόμενο αλλά δεν τους άρεσαν απαραίτητα περισσότερο. Αυτή η διάσταση ανάμεσα στην επιθυμία και την αρέσκεια είναι σύμφωνη με μια θεωρία για τον εθισμό στα ναρκωτικά που ονομάζεται παρόρμηση του κινήτρου. Οι εξαρτημένοι αναζητούν τον εθισμό επειδή τον θέλουν, όχι επειδή τον απολαμβάνουν.

Πάντως οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ενώ οι εγκέφαλοι των ατόμων με ψυχαναγκαστική σεξουαλική συμπεριφορά δείχνουν να λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο, όπως αυτοί των χρηστών ναρκωτικών ουσιών, αυτό δεν αποδεικνύει απαραίτητα ότι το πορνό είναι εθιστικό. 

Η Εθνική Υπηρεσία Υγείας της Βρετανίας παρομοιάζει τον εθισμό στο σεξ με τον εθισμό στα ναρκωτικά και σημειώνει ότι η διαταραχή μπορεί να περιλαμβάνει την ύπαρξη πορνογραφικής συνήθειας που βγαίνει εκτός ελέγχου. Αλλά αν και το πορνό μπορεί να αποτελεί στοιχείο του σεξουαλικού εθισμού, το αν το ίδιο το πορνό προκαλεί σεξουαλικό εθισμό δεν έχει αποδειχτεί μέχρι τώρα. 

Σεξουαλική συμπεριφορά 

Το πορνό θεωρείται ότι κάνει τους ανθρώπους να έχουν πιο ανοιχτό μυαλό και νιώθουν πιο άνετα απέναντι στο σεξ. Ωστόσο, μια μελέτη, υποστηρίζει ότι μπορεί να τους κάνει να νιώθουν υπέρ του δέοντος άνετα. 

Η έρευνα που έγινε με τη συμμετοχή 265 ανδρών έδειξε ότι οι ομοφυλόφιλοι άντρες που παρακολουθούν πιο ωμό πορνό, όπου δεν χρησιμοποιούνται προφυλακτικά, είναι λιγότερο πιθανό να χρησιμοποιήσουν και οι ίδιοι προστασία. Αν το πορνό που παρακολουθούν περιλαμβάνει τη χρήση προφυλακτικών, τότε είναι πιο πιθανό να τα χρησιμοποιήσουν. 

Τα προφυλακτικά δεν είναι πολύ δημοφιλή στη βιομηχανία πορνό, όπου οι ηθοποιοί ελέγχονται τακτικά για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Πέρσι στην Καλιφόρνια απορρίφθηκε μια νομοθετική πρόταση που καθιστούσε υποχρεωτικό οι ηθοποιοί των ταινιών πορνό να φορούν προφυλακτικό σε όλες τις σεξουαλικές σκηνές. Οι υποστηρικτές της πρότασης τόνιζαν ότι η ρύθμιση είναι απαραίτητη για τη μείωση της εξάπλωσης των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων μεταξύ των ηθοποιών. Ωστόσο, οι επικριτές υποστήριξαν ότι η ρύθμιση θα οδηγούσε τη βιομηχανία πορνό εκτός πολιτείας.

Το πορνό έχει επίσης συνδεθεί με τη σεξουαλική αστάθεια, με κάποια στοιχεία να υποδηλώνουν ότι η παρακολούθηση πορνό επταπλασιάζει τις πιθανότητες περιστασιακού σεξ. Ωστόσο, διαπιστώθηκε ότι αυτό ισχύει μόνο για ανθρώπους που είναι δυστυχισμένοι. 

Μια ανάλυση των δεδομένων που συγκεντρώθηκαν μεταξύ του 2002 και του 2004 έδειξε ότι όσοι παρακολουθούσαν περισσότερο πορνό, είχαν περισσότερους σεξουαλικούς συντρόφους, περισσότερους δεσμούς και ήταν πιο πιθανό να πληρώσουν για σεξ. Ωστόσο, όπως σε πολλές άλλες σχετικές μελέτες, έτσι και σε αυτή δεν καθίσταται σαφές αν η παρακολούθηση πορνό προκάλεσε αυτές τις συμπεριφορές ή αν προέκυψε εξαιτίας παραγόντων που προϋπήρχαν και απλώς τους ανέδειξε.  

Συμπεριφορά απέναντι στις γυναίκες 

Το πορνό έχει κατηγορηθεί ότι τροφοδοτεί τις σεξιστικές συμπεριφορές ενώ παράλληλα θέτει μη ρεαλιστικές σεξουαλικές προσδοκίες. Οι έρευνες δίνουν αντιφατικά αποτελέσματα. Μια μελέτη από ερευνητές των Πανεπιστημίων της Κοπεγχάγης και της Καλιφόρνια εξέτασε 200 ενήλικες αναφορικά με τις πορνογραφικές τους συνήθειες. 

Στη συνέχεια αξιολόγησαν τις προσωπικότητές τους αναφορικά με το βαθμό ευχαρίστησής τους, που είναι ένα από τα πέντε βασικά χαρακτηριστικά μιας προσωπικότητας και υποδεικνύει τον αλτρουισμό, την αλληλεγγύη, την αξιοπιστία και την κοινωνικότητα ενός ατόμου. Αφού όλοι οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν πορνό στο εργαστήριο, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η αυξημένη παρακολούθηση συνδέεται με αρνητική στάση απέναντι στις γυναίκες, που συμπεριλαμβάνει την χρήση στερεοτύπων και εχθρικής συμπεριφοράς, αλλά μόνο στους άντρες που παρουσίαζαν χαμηλό βαθμό ευχαρίστησης. 

Συμπεράσματα;

Η παρακολούθηση πορνογραφικού περιεχομένου έχει συνδεθεί με ένα πλήθος προβλημάτων τόσο για τα άτομα ως μονάδες, όσο και για την ευρύτερη κοινωνία. Αλλά για κάθε μελέτη που δαιμονοποιεί την πορνογραφία, υπάρχει μία άλλη που την αθωώνει. Τα στοιχεία συχνά είναι αντικρουόμενα ενώ οι μέθοδοι της έρευνας και τα μεγέθη των δειγμάτων έχουν τους περιορισμούς τους. Θα φέρει το μέλλον και η εξέλιξη του πορνό περισσότερους κινδύνους; Είναι πολύ νωρίς για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα. 

Η σχέση αιτίας - αποτελέσματος απασχολεί ιδιαίτερα την έρευνα για το πορνό: Προσελκύει το πορνό ανθρώπους με επιθετική σεξουαλική συμπεριφορά, ανθρώπους που είναι σε δυστυχισμένες σχέσεις, ανθρώπους με μικρότερο σύστημα ανταμοιβής στον εγκέφαλό τους και ανθρώπους με σεξουαλικό εθισμό ή προκαλεί αυτές τις καταστάσεις; Είναι μια δύσκολη περιοχή για την έρευνα, αλλά μέχρι να δοθούν οριστικές απαντήσεις, τα στοιχεία μέχρι τώρα υποδηλώνουν ότι η πιθανότητα το πορνό να έχει αρνητική επίπτωση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το άτομο που το παρακολουθεί. 

Πηγή: BBC