Στις σκιές το πολέμου

Μέχρι το τέλος του έτους, ο Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες κατέγραψε ένα ρεκόρ 65,3 εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, που έχει εκτοπιστεί βίαια από τα σπίτια του εξαιτίας του πολέμου, της βίας και της δίωξης.

Ειδικότερα, εκτιμάται ότι κατά μέσο όρο 24 άνθρωποι αναγκάστηκαν να αφήσουν τα σπίτια τους κάθε λεπτό. Το περασμένο φθινόπωρο, η Διεθνής Αμνηστία ανέφερε ότι 10 χώρες που αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 2,5% της παγκόσμιας οικονομίας (π.χ. Τουρκία, Πακιστάν, Λίβανος) φιλοξένησαν περισσότερους από τους μισούς πρόσφυγες του κόσμου. Παράλληλα, η μη κερδοσκοπική οργάνωση Oxfam ανακοίνωσε τον Ιανουάριο ότι οκτώ Αμερικανοί διαθέτουν τον ίδιο πλούτο όσο και 3,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο.

Αυτοσχέδια σπίτια, φτιαγμένα από διαφημιστικά πλακάτ, μεγάλες τέντες και εικόνες εξαθλίωσες συνθέτουν το σκηνικό στα μέρη που μένουν οι περισσότεροι πρόσφυγες, όπως στην κοιλάδα Bekaa, στον ανατολικό Λίβανο. Εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες από τη Συρία, κυρίως γυναίκες και παιδιά, έζησαν σε τέτοιους ανεπίσημους οικισμούς, με επίδομα περίπου ενός δολαρίου ημερησίως, το φθινόπωρο του 2015, όπως αναφέρει σε δημοσίευμα της η Monde diplomatique.

«Εδώ τρώμε αέρα και άμμο», σημείωσε μια νεαρή κοπέλα από τη Συρία, μπροστά από το αυτοσχέδιο σπίτι της, που είναι φτιαγμένο από πανιά και μεγάλες διαφημίστηκες ταμπέλες που προστατεύουν από το κρύο και τη βροχή. Δίπλα από το εικονιζόμενο μοντέλο της διαφήμισης ήταν γραμμένη η φράση: «Αγόρασε με και θα σου αλλάξω τη ζωή».

Σύμφωνα με τον Αμερικανό θεωρητικό, Fredric Jameson, είναι ευκολότερο να φανταστεί κανείς το τέλος του κόσμου από το να φανταστεί το τέλος του καπιταλισμού. Εκεί βασίστηκε και η σειρά «One Dollar a Day», από την Λιβανέζα Jocelyne Saab, με εικόνες από την κοιλάδα Bekaa [Βίντεο και κεντρική φωτογραφία]. Στόχος της είναι να προβάλει, μέσα από την καλλιτεχνική απεικόνιση, τις νοσηρές ειρωνείες του κόσμου μας, όπου η παράπλευρη αποσύνθεση των κοινωνιών πραγματοποιείται με τον αχαλίνωτο καπιταλισμό. Και φυσικά πως αυτός ο καπιταλισμός συνδέεται με τον πόλεμο και τη φτώχεια.

«Όλα ορίζονται από την αξία πώλησης τους. Και ο καθένας από εμάς καθορίζεται από τι μπορεί να αγοράσει και να πουλήσει. Στοχεύουμε κυρίως στην οικονομική ανάπτυξη και αδιαφορούμε για την ανθρώπινη ανάπτυξη», αναφέρει η Saab σχετικά με τη δυναμική που παρουσιάζει η σειρά. Η Saab, η οποία έχει εργαστεί σαν δημοσιογράφος και έχει βρεθεί σε εμπόλεμες ζώνες ως πολεμικός ανταποκριτής, πριν ολοκληρώσει τέσσερις μεγάλου μήκους ταινίες και 30 ντοκιμαντέρ, θεωρεί τον εαυτό της ως έναν «πολύ τυχερό πρόσφυγα».

Σήμερα, ένας χώρος πάρκινγκ έχει κατασκευαστεί εκεί που υπήρχε το σπίτι της, πριν καεί ολοσχερώς κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του ισραηλινού στρατού στη Βηρυτό το καλοκαίρι του 1982. Η έρευνα της για την εμπειρία του πρόσφυγα βασίζεται κυρίως στην αξία της ανθρώπινης ζωής, είτε για το πόσο κοστολογείται τη μέρα είτε για τα στατικά νούμερα των νεκρών στον πόλεμο.

Σημειώνεται, ότι ο πόλεμος της Συρίας που συνεχίζεται για έβδομη συνεχόμενη χρονιά, είναι υπεύθυνος για το μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων στον κόσμο και έχει αφαιρέσει σχεδόν μισό εκατομμύριο ζωές. Παράλληλα, ο γειτονικός Λίβανος φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων ανά κάτοικο στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων 1,5 εκατομμυρίων Σύριων προσφύγων, εκατοντάδων χιλιάδων Παλαιστινίων, καθώς και δεκάδων χιλιάδων προσφύγων από το Ιράκ, το Σουδάν και άλλα έθνη. Τουλάχιστον το ένα τέταρτο του πληθυσμού του Λιβάνου αποτελείται από Σύριους πρόσφυγες, με το 71% περίπου να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.

Η Saab θυμάται την ιστορία του Joan, ενός νεαρού άνδρα από τη Συρία στον οποίο είχε πάρει συνέντευξη σε μια πόλη νότια της Βηρυτού πριν από ένα χρόνο. Εκεί, έζησε χωρίς έγγραφα, πράγμα πολύ επικίνδυνο σε ένα δικτατορικό καθεστώς, και επιθυμούσε να ζητήσει άσυλο στην Ευρώπη, όπως ο μεγάλος αδελφός του. «Η απόφασή μου να εγκαταλείψω τη Συρία ήταν να αποφύγω τη στρατολογική ή τον βέβαιο θάνατο με άλλα μέσα. Όπως και οι περισσότεροι άνθρωποι, εκτιμώ τη ζωή μου και δεν ήθελα να πεθάνω. Άφησα τη Συρία με τη σκέψη ότι ίσως σε ένα άλλο μέρος να μπορώ να φανώ χρήσιμος», είχε πει στην Saab.

Ο πόλεμος είναι μια βιομηχανία στην οποία η οικονομική καπιταλιστική λογική διεισδύει σε όλες τις πτυχές των ανθρώπινων σχέσεων. Και όπως ο καπιταλισμός, έτσι και ο πόλεμος ωθεί την πλειοψηφία των πολιτών να αμφισβητήσει τη «χρησιμότητα» του, τόσο στη ζωή, όσο και στο θάνατο. Για παράδειγμα, ο πόλεμος στο Ιράκ το 2003, με κωδικό όνομα «Operation Iraqi Freedom», ήταν μια «σημαντική επιχείρηση» για τους υπερασπιστές του πολέμου, όμως αυτό που γέννησε ήταν συνεχείς αιματοχυσίες στη Μέση Ανατολή και τελικά τη χειρότερη προσφυγική κρίση που έχει υπάρξει μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τα πορτρέτα της Saab για τους πρόσφυγες πολέμου του 21ου αιώνα που ζουν κάτω από καπιταλιστικά συντρίμμια, καταφέρνουν να αποτυπώσουν την ουσία της πολεμικής βιομηχανίας. Κάτι που είχε αναφέρει στο βιβλίο του «Τρομοκρατία και πόλεμος» και ο ιστορικός Howard Zinn, τονίζοντας ότι «ο καπιταλισμός τροφοδοτεί τον πόλεμο και ο πόλεμος τροφοδοτεί τον καπιταλισμό».

Πηγή: tvxs.gr