Στα δίχτυα της βιοπολιτικής...

Από το 2010 η συζήτηση στη χώρα μας στρέφεται στο δημόσιο χρέος και στις επιπτώσεις της λιτότητας στο κοινωνικό κράτος. Ωστόσο, το ιδιωτικό χρέος απειλεί το σύνολο των ευρωπαϊκών κοινωνιών, με τους παραδοσιακούς όρους Βορρά-Νότου να αντιστρέφονται.

Τον αντίκτυπο του ιδιωτικού χρέους στις ζωές των νοικοκυριών προσπαθεί να αναδείξει η έρευνα με τίτλο «Υπερχρεωμένες ζωές», που πραγματοποιήθηκε το 2016 στην Αθήνα και τη Βαρκελώνη με επιστημονικά υπεύθυνη τη Μαρία Καΐκα, καθηγήτρια Αστικού, Περιφερειακού και Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού στο Πανεπιστήμιο του Αμστερνταμ, και επιστημονικούς συνεργάτες τη Μελίσα Γκαρθία Λαμάρκα, ερευνήτρια του Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης, και τη Δήμητρα Σιατίτσα, διδάκτορα του ΕΜΠ και ερευνήτρια. Εξαιρετικά διαφωτιστικές οι προσωπικές ιστορίες των οφειλετών, όπως καταγράφηκαν στα «ημερολόγια χρέους», μια καινοτόμο μέθοδο ποιοτικής έρευνας.

Εστιάζοντας στα υπερχρεωμένα νοικοκυριά της Ισπανίας και της Ελλάδας, η έρευνα προσπαθεί να αναλύσει και να ερμηνεύσει τα δάνεια ως ένα είδος βιοπολιτικής, ως μια μηχανή που περιπλέκει τα νήματα της ζωής των ανθρώπων στον ιστό των παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών συναλλαγών.

«Στην ουσία έχει ιδιωτικοποιηθεί η κοινωνική πρόνοια. Οικογένειες δανείζονται για να αποκτήσουν σπίτι, να σπουδάσουν τα παιδιά τους, να φροντίσουν για τους ηλικιωμένους κ.ά. Η ικανότητα να ζήσουν μια αξιοπρεπή ζωή εξαρτάται από τις κερδοσκοπικές πρακτικές της χρηματοπιστωτικής αγοράς», σχολίασε η Μαρία Καΐκα κατά την παρουσίαση της έρευνας, σε ημερίδα που έγινε το Σάββατο στο Ολλανδικό Ινστιτούτο Αθηνών.

Πλειστηριασμοί

Μέλη της ερευνητικής ομάδας στην Ελλάδα, μαζί με τα μέλη του κινήματος PAH της Βαρκελώνης

Από την έναρξη της παγκόσμιας κρίσης, το διάστημα 2007-08 στην Ισπανία 300.000 οικογένειες έμειναν χωρίς κατοικία και χρεωμένες. Στη χώρα μας δεν υπήρξαν πολλές εξώσεις λόγω της προστασίας της πρώτης κατοικίας από πλειστηριασμούς τα πρώτα χρόνια της κρίσης και λόγω του Νόμου Κατσέλη και των αναθεωρήσεών του, αλλά εκατοντάδες χιλιάδες είναι τα «κόκκινα δάνεια» και αρκετοί εκφράζουν φόβους λόγω της έλευσης των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών.

Στο πλαίσιο της έρευνας, πολίτες από την Ισπανία και την Ελλάδα που αντιμετώπιζαν προβλήματα υπερχρέωσης συμπλήρωσαν τα δικά τους «ημερολόγια χρέους» σε μια προσπάθεια να μετατοπιστεί η επιστημονική έρευνα από τη θεσμική και μακροοικονομική ανάλυση του χρέους στην έρευνα των κοινωνικών πρακτικών που οδηγούν στην υπερχρέωση νοικοκυριών και στις καθημερινές πρακτικές για την αντιμετώπιση των συνεπειών του χρέους.

Στην παρουσίαση βρέθηκαν μέλη του κινήματος PAH της Βαρκελώνης, που αποτελεί μια πλατφόρμα για τα δικαιώματα των οφειλετών και την προστασία τους από τις κατασχέσεις με πλούσια δράση.

Φορώντας το χαρακτηριστικό πράσινο μπλουζάκι του κινήματος που γράφει «Στοπ στις εξώσεις», ο Αλμπερτ διηγήθηκε την ιστορία του:

«Το χρέος είναι σαν ένα σακίδιο που μεταφέρειs καθημερινά. Αν και προσπαθείs να μην το σκέφτεσαι, να μη σε επηρεάζει καθημερινά, το βάρος αυτού του σακιδίου σου υπενθυμίζει ότι είναι εκεί. Το 2000 αποφάσισα να πάρω στεγαστικό δάνειο γιατί το ενοίκιο είχε υψηλό κόστος και η κυβέρνηση μας παραμύθιαζε ότι τα επιτόκια θα παραμείνουν χαμηλά. Τότε είχα σταθερή δουλειά.

»Με ενθάρρυναν να πάρω το δάνειο και δεν με προειδοποιούσαν για τίποτα. Αργότερα έχασα τη δουλειά μου στον τομέα των κατασκευών και το 2011 σταμάτησα να πληρώνω την υποθήκη. Στην αρχή μου κόστισε πολύ να πάω στην τράπεζα και να πω ότι δεν μπορούσα να πληρώσω. Δεν μπορούσα ούτε να καλύψω βασικά έξοδα, όπως το ρεύμα και το νερό. Χάρη σε κινήματα όπως το PAH συνειδητοποιείς ότι πρέπει να συμμετέχεις μαζί με άλλους ανθρώπους για να αντιμετωπίσεις “τέρατα” όπως οι τράπεζες και η κυβέρνηση».

Τα «ημερολόγια του χρέους» που συμπλήρωσαν οι συμμετέχοντες

Η Χριστίνα Κουτσούμπα, που συμπλήρωσε το ημερολόγιο στην ελληνική έρευνα, εργαζόταν ώς το 2013 ως υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων εκδοτικού οίκου και είχε πάρει μαζί με τον πρώην σύζυγό της στεγαστικό για την αγορά σπιτιού όπου θα έμεναν με τα δύο παιδιά τους.

Η κατάσταση άλλαξε άρδην όταν έχασε τη δουλειά της και χώρισε:

«Για μένα το χρέος είναι άγχος, ντροπή, υποδούλωση. Εχει επιπτώσεις στην υγεία, σε απομονώνει, σε περιθωριοποιεί. Οταν έμεινα άνεργη, άλλαξε η σχέση μου με την τράπεζα. Από “καλός πελάτης” μετατράπηκα σε “εχθρό του τραπεζικού συστήματος”. Μου συμπεριφέρθηκαν απαράδεκτα. Δέχθηκα στενή και ανελέητη πίεση από τις εισπρακτικές.

»Μετά άρχισα να χρωστάω στην εφορία, τις ΔΕΚΟ, τα κοινόχρηστα, μέχρι και τα αγγλικά των παιδιών μου. Παντού δηλαδή. Δεν μπορούσα να κοιμηθώ, κατηγορούσα τον εαυτό μου. Σίγουρα φταίω, αλλά εξίσου φταίνε οι κυβερνήσεις, οι τράπεζες και τα ΜΜΕ. Μετά ξεκίνησα να αγωνίζομαι για να αντιμετωπίσω την κατάσταση, σκέφτηκα τα παιδιά μου και είπα “δεν θα με νικήσουν”. Αν σκεφτούμε ο ένας τον άλλον και αγωνιστούμε, μπορούν να γίνουν τα πράγματα καλύτερα».

Στην ημερίδα συμμετείχαν επίσης η Τόνια Κατερίνη από την «Πλατφόρμα ενάντια στους πλειστηριασμούς», ο Βίκτωρας Τσιαφούτης εκ μέρους της ΕΚΠΟΙΖΩ και ο διευθυντής της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, Γιώργος Μαστοράκης.

Οπως τόνισε ο κ. Μαστοράκης, με την αναθεώρηση του Νόμου Κατσέλη το 2015 (Νόμος Σταθάκη), θα συνεχίσει να προστατεύεται η πρώτη κατοικία χιλιάδων οφειλετών, ενώ αναφέρθηκε στον σχεδιασμό δικτύου 120 γραφείων υποστήριξης οφειλετών σε όλη τη χώρα, από τα οποία 3 έχουν υλοποιηθεί και 10 θα είναι σύντομα έτοιμα.

Οσοι θέλουν να καταγράψουν ανώνυμα τη δική τους ιστορία για το χρέος μπορούν να κάνουν κλικ στο www.debtdiaries.net

Συντακτης: Μιχαήλ Άγγελος Κωνσταντόπουλος

Πηγή: efsyn.gr