Μετανάστευση και φυγή εγκεφάλων: μύθος και πραγματικότητα

Η εκροή μορφωμένων νέων από τη χώρα (το περίφημο «brain drain») είναι ασφαλώς ένα πραγματικό κοινωνικό φαινόμενο και ένα σοβαρό πρόβλημα που οφείλει και προσπαθεί η πολιτεία να αντιμετωπίσει.

Δεν έχει όμως τις τερατώδεις διαστάσεις που ορισμένοι συνειδητά ή ασυνείδητα κινδυνολογώντας του αποδίδουν.

Ετσι στις 2/7/2016 η εφημερίδα «Πρώτο Θέμα» βασιζόμενη στην έκθεση της Τραπέζης της Ελλάδος (ΤτΕ) για το 2015 έγραφε ότι «η κρίση έδιωξε από την Ελλάδα μισό εκατομμύριο νέους επιστήμονες», ενώ στις 18/4/2017 βάσει μελέτης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας τόνιζε για τον «Διωγμό των Μυαλών» πως 140.000 νέοι Ελληνες πτυχιούχοι ηλικίας 18 έως 30 ετών έφυγαν στα 7 χρόνια των μνημονίων και 1 εκατομμύριο Ελληνες εγκατέλειψαν συνολικά τη χώρα.

Επίσης στις 20/7/2016 η HuffPost Greece παρουσίαζε έρευνα της Endeavor Greece σύμφωνα με την οποία οι Ελληνες που έφυγαν για το εξωτερικό κατά τη διάρκεια της κρίσης (2008-2016) ανέρχονται σε 350.000 και είναι κυρίως ανώτερης/ανώτατης εκπαίδευσης.

Η αλήθεια ωστόσο είναι εντελώς διαφορετική αφού ούτε 1 εκατομμύριο Ελληνες εγκατέλειψαν τη χώρα, ούτε 350.000 ή 500.000 νέοι επιστήμονες μετανάστευσαν στο εξωτερικό.

Ας δούμε γιατί:

Η ΤτΕ μιλά για 427.000 ως ακαθάριστη ροή των μονίμως εξερχόμενων Ελλήνων υπηκόων και για 223.000 ως ακαθάριστη εκροή νέων ηλικίας 25-39 την εξαετία 2008-2013, ενώ σημειώνει πως «δεν υπάρχει πλήρης σειρά στοιχείων για την καθαρή εκροή».

Τα στοιχεία τα λαμβάνει από σχετικές εκτιμήσεις της ΕΛΣΤΑΤ, η οποία όμως πρόσφατα δημοσίευσε και πλήρη σειρά στοιχείων για τους εισερχόμενους μετανάστες οι οποίοι ανέρχονται στους 60 χιλιάδες ετησίως την περίοδο 2008-2015 με την αντίστοιχη εκροή μεταναστών στις 87,5 χιλιάδες.

Με τη ροή εισερχόμενων μεταναστών σχετικά σταθερή και την εκροή να αυξάνει ώς το 2012 και μετά να μειώνεται σταδιακά, μπορούμε συνεπώς να έχουμε στοιχεία και για την καθαρή εκροή μεταναστών η οποία σωρευτικά την περίοδο 2008-2017 ανέρχεται σε περίπου 300 χιλιάδες άτομα.

Ποιος είπε όμως ότι οι μετανάστες είναι όλοι Ελληνες; Σύμφωνα με την Eurostat, για την τριετία 2013-2015 η κατανομή των εξερχόμενων μεταναστών μεταξύ Ελλήνων και ξένων είναι κατά μέσον όρο 52-48%, ενώ σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ η κατανομή των εισερχόμενων μεταναστών στην Ελλάδα το 2015 ήταν αντίστοιχα περίπου 47-53%.

Συνεπώς, ακόμη κι αν υπολογίσουμε μόνο την ακαθάριστη εκροή εξερχόμενων μεταναστών την περίοδο της κρίσης (2008-2015) οι Ελληνες δεν υπερβαίνουν συνολικά τις 364.000 και βεβαίως δεν είναι όλοι τους «μορφωμένοι νέοι».

Επειδή η «διαφυγή εγκεφάλων» αναφέρεται σε νέους μετανάστες με υψηλή εκπαίδευση (πτυχίο και πάνω) και ενδεχομένως κάποια εργασιακή εμπειρία, είναι λογικό να περιορίζεται στις ηλικίες 25-39 ετών.

Σε αυτή την ηλικιακή κατηγορία οι Ελληνες εξερχόμενοι μετανάστες ήταν την οκταετία 2008-2015 περίπου 310.000. Πόσοι από αυτούς ήταν όμως Ελληνες και μάλιστα πτυχιούχοι δεν γνωρίζουμε ακριβώς.

Ο ΟΟΣΑ όμως εκτιμά πως το 60% των εξερχομένων από την Ελλάδα έχουν τουλάχιστον ένα πανεπιστημιακό πτυχίο (βλ Greece Policy Brief: Migration, March 2016).

Συνεπώς αν δεχτούμε ότι το 70% ήταν Ελληνες και εξ αυτών το 60% ήταν υψηλής εκπαίδευσης/εξειδίκευσης, τότε η ακαθάριστη «διαφυγή εγκεφάλων» την οκταετία 2008-2015 ήταν 130.000 περίπου.

Ωστόσο στο ίδιο διάστημα είχαμε και εισροή 480.000 μεταναστών στην Ελλάδα, εκ των οποίων οι 226.000 (το 47%) ήταν Ελληνες.

Δεδομένου ότι μόλις το 33% αφορά τις ηλικίες του brain drain, μπορούμε να εκτιμήσουμε πως στη διάρκεια της οκταετίας 2008-2015 γύρω στους 74.000 νέους Ελληνες επέστρεψαν στη χώρα τους.

Αν το 60% ήταν υψηλής εκπαίδευσης, τότε η επιστροφή εγκεφάλων αγγίζει τις 44.000 και η καθαρή εκροή εγκεφάλων -η μόνη που ενδιαφέρει- περιορίζεται στις 86.000.

Συνοψίζοντας, ακόμη κι αν εκτιμήσουμε -με βάση την τάση- τις ροές μεταναστών και για τη διετία 2016-2017, η συνολική καθαρή εκροή μεταναστών της δεκαετίας 2008-2017 δεν φτάνει το 1 εκατομμύριο, αλλά περιορίζεται στις 300.000 με την καθαρή εκροή Ελλήνων μεταναστών να μην ξεπερνά τις 200.000 και την πραγματική διαφυγή νεαρών εγκεφάλων να μην υπερβαίνει τις 116.000 αντί του μισού εκατομμυρίου που απερίσκεπτα προβάλλεται.

Σημειώνεται επίσης ότι, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, το ποσοστό μετανάστευσης Ελλήνων με υψηλό μορφωτικό επίπεδο είναι χαμηλό (6%) σε σύγκριση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. είναι 17,4% για την Ιρλανδία, 12,9% για την Πορτογαλία και 15,5% για την Πολωνία).

Κατά συνέπεια, χωρίς καθόλου να θέλουμε να μειώσουμε τη σημασία της βλάβης που υφίσταται η χώρα σε απώλεια πολύτιμου ανθρώπινου δυναμικού, καλό είναι να μένουμε προσγειωμένοι στα πραγματικά νούμερα και τη διεθνή πραγματικότητα αποφεύγοντας την ευκολία της υπερβολής.

Συντάκτης: Κωστας Καλλωνιάτης - Οικονομολόγος

Πηγή: efsyn.gr