Παραγωγή παιδιών κατά παραγγελία;

Στο παρελθόν, οι άνθρωποι χρησιμοποιήσαν ποικίλες μεθόδους, όπως την παιδοκτονία, την προσεκτική επιλογή των συντρόφων, τη στείρωση και την άμβλωση με σκοπό τη βελτίωση της εξέλιξης του είδους τους. Ποια είναι όμως τα όρια βιοϊατρικής και ηθικής; Με τις νέες ανακαλύψεις τις βιοϊατρικής τίθεται ένα τεράστιο ηθικό ζήτημα, που φτάνει μέχρι τα όρια της δυνατότητας αλλαγής του ανθρώπινου είδους.

Βρισκόμαστε στα πρόθυρα νέων ανακαλύψεων της μοριακής γενετικής με τη βοήθεια της ανάλυσης δεδομένων και της κυτταρικής βιολογίας, που θα επιτρέπουν τη δημιουργία εμβρύων κατά παραγγελία, μέσω της μετατροπής οποιωνδήποτε κυττάρων σε αναπαραγωγικά κύτταρα.

Ειδικότερα, έχουν ανακαλυφθεί νέες γενετικές τεχνολογίες, όπως η επεξεργασία των CRISPR-Cas9 γονιδίων. Η πρώτη χρήση αυτών των τεχνολογιών πραγματοποιήθηκε στην Κίνα το 2015 για τη διόρθωση ανωμαλιών σε ανθρώπινο έμβρυο, γεγονός που έχει επιταχύνει την έγκριση ερευνητικών προγραμμάτων σε άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένου της Βρετανίας και των ΗΠΑ.

Ωστόσο, ειδικοί της γενετικής μηχανικής προειδοποιούν πως οι τεχνικές επεξεργασίας γονιδίων θα μπορούσαν να έχουν και απρόβλεπτες επιπτώσεις. Κι αυτό γιατί τα μέρη του γονιδιώματος, το σύνολο του γενετικού υλικού που βρίσκεται σ΄ ένα κύτταρο, δεν είναι τα μόνα που τροποποιούνται κατά τη διάρκεια μιας γενετικής «κοπτοραπτικής», χωρίς να κατανοούμε πάντα το γιατί. Μεγαλύτερος όλων, ο φόβος και ο κίνδυνος της μετάλλαξης. Ωστόσο υπάρχουν και αυτοί που υποστηρίζουν ότι έτσι θα ανοίξει ο δρόμος για επικείμενες βελτιώσεις στο ανθρώπινο γονιδίωμα.

Το 2016 δημοσιεύθηκε ένα επιστημονικό εύρημα εξίσου σημαντικό με την επεξεργασία των γονιδίων, στο οποίο ωστόσο, όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα της Monde Diplomatique, δεν δόθηκε η δέουσα προσοχή. Όπως εξηγεί το γαλλικό περιοδικό, ερευνητές έδειξαν ότι ήταν δυνατή η παραγωγή μεγάλου αριθμού αναπαραγωγικών κυττάρων (γαμετών) μέσω του επαναπροσανατολισμού των κυττάρων από την ουρά ενός ποντικιού. Αυτό θα επέτρεπε τη δημιουργία απεριόριστων εμβρύων.

Το 2005, ο ερευνητής Shinya Yamanaka ανακάλυψε ότι τα κύτταρα με συγκεκριμένο ρόλο σε έναν οργανισμό (αίμα, δέρμα κ.λπ.) θα μπορούσαν να προγραμματιστούν εκ νέου, ώστε να έχουν διαφορετική λειτουργία (καρδιά, νεφρά, νεύρα). Το 2012, ο Yamanaka έλαβε βραβείο Νόμπελ για το έργο του, το οποίο έδειξε ότι  κάθε κύτταρο που βρίσκεται στο σώμα μπορεί να αποκτήσει ιδιότητες ανάλογες με εκείνες των εμβρυϊκών βλαστοκυττάρων, κάτι που θα μπορούσε να βοηθήσει στην αποκατάσταση προβληματικών οργάνων. Έτσι ξεκίνησαν τα πειράματα στα ποντίκια με σκοπό να αποδέιξουν ότι τα σωματικά κύτταρα θα μπορούσαν να μετατραπούν σε αναπαραγωγικά, προσπάθειες που στέφθηκαν με επιτυχία. 

Πλέον οι επιστήμονες είναι πολύ επιφυλακτικοί με αυτή την παρέμβαση στα ζώα και στους ανθρώπους και υποστήριξαν ότι θα έπρεπε να χρησιμοποιηθεί μόνο για την διατήρηση των απειλούμενων ζωικών ειδών και την εξάλειψη της στειρότητας, εκτιμώντας πως αυτό θα μπορούσε να συμβεί σε 10-20 χρόνια.

Το ηθικό ζήτημα που τίθεται λοιπόν, είναι αν θα φτάσουμε στο σημείο της δημιουργίας ανθρώπων κατά παραγγελία. Μιλάμε δηλαδή για τροποποίηση τουανθρώπινου είδους και όχι μόνο, μέσω της τροποποίησης του γονιδιώματος. Ε εξ ου και οι ανησυχίες τους για τις τεχνικές επεξεργασίας γονιδίων.

Είναι γεγονός πως μέχρι σήμερα στην ιστορία ο άνθρωπος έχει επέμβει και επηρεάσει πολλές φορές στην αναπαραγωγή φυτών και ζώων για να καλύψει τις ανάγκες του. Όσο η γενετική μηχανική εξελίσσεται, τα νέα γενετικά εργαλεία  θα μπορούσαν να επιτρέψουν την τροποποίηση ακόμα και του ανθρώπινου είδους και μάλιστα σε λίγες μόνο γενιές.

Η προεμφυτευτική γενετική διάγνωση καθιστά τώρα δυνατή την επιλογή ενός εμβρύου, μεταξύ των πολλών που παράγονται με εξωσωματική γονιμοποίηση, το οποίο δεν φέρει ανεπιθύμητο γενετικό υλικό και συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου μετάδοσης κληρονομικών ασθενειών. Αυτό απαγορεύεται στη Γαλλία για λόγους ηθικής, αλλά κυρίως για τη δυσκολία των διαδικασιών της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Σημειώνεται, ότι από το 1994 ο γαλλικός νόμος είναι επιφυλακτικός για την προεμφυτευτική γενετική διάγνωση, καθώς υπάρχουν ενδείξεις ότι δημιουργεί γενετικές ασθένειες, όπως η κυστική ίνωση και η μυοπάθεια, που επηρεάζουν μέχρι και τον τερματισμό μιας εγκυμοσύνης, αλλά και λιγότερο σοβαρές όπως η αιμορροφιλία, ενώ ταυτόχρονα αυξάνει τους γενετικούς κινδύνους όπως ο καρκίνος. Επί του παρόντος, τα περισσότερα ζευγάρια φοβούνται να υποβληθούν σε αυτή την ιατρική δοκιμασία, για να μη μεταδώσουν κάποια σοβαρή ασθένεια. Μερικοί τη χρησιμοποιούν μόνο για να επιλέξουν το φύλο του παιδιού τους, όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ.

Με βάση αυτά τα δεδομένα, η Monde Diplomatique σχολιάζει. "Φανταστείτε πόσο μεγάλο ιατρικό επίτευγμα θα ήταν, αν η εξωσωματική γονιμοποίηση σταματούσε να σχετίζεται με την οδυνηρή και γεμάτη ορμόνες ιατρική θεραπεία στις γυναίκες και επέτρεπε την εξάλειψη πολλών ανεπιθύμητων γενετικών χαρακτηριστικών, επιλέγοντας μόνο τα επιθυμητά. Υπάρχει κάθε λόγος να πιστεύουμε ότι αυτό που ήταν δυνατό σε ποντίκια θα είναι εφικτό και στο είδος μας. Παρόλο αυτά θα πρέπει να διασφαλιστεί πρώτα ότι η επεξεργασία αυτών των κυττάρων δε θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία του εμβρύου".

Σε αυτό το σημείο τιθεται το πλεον αμφιλεγόμενο ζήτημα που θυμίζει δυστοπικά σενάρια επιστημονικής φαντασίας: Τι θα συνέβαινε αν ο άνθρωπος έχοντας διαθέσιμη μια αποτελεσματική, ανώδυνη και ασφαλή μέθοδομπορούσε να επιλέξει τα ακριβή χαρακτηριστικά ενός παιδιού, να ζητήσει δηλαδή από τις βιοκλινικές να παράγουν ανθρώπους κατά παραγγελία.  Τα επιλεγμένα κριτήρια θα συγκλίνουν για να παράγουν ένα ιατρικό και κοινωνικό πρότυπο.

Ταυτόχρονα,  η οικονομία της υγείας θα μπορούσε να επωφεληθεί από οποιαδήποτε μείωση των σοβαρών ασθενειών μέσω της προεπιλογής των γεννήσεων, αλλά η στατιστική αύξηση των γενετικών προδιαγραφών με σύνθετα αίτια θα μπορούσε να οδηγήσει σε απρόβλεπτες απογοητεύσεις. Στην προσπάθεια κατασκευής μιας "ομαλότητας" που θα στοχεύει στην καλύτερη γενετική αναπαραγωγή της ανθρωπότητας, οι διαφορές ή αποκλίσεις, συμπεριλαμβανομένων των κανόνων συμπεριφοράς και των ψυχικών ασθενειών, δεν θα ήταν μάλλον ανεκτές. Αυτά τα αυταρχικά μέτρα για το συλλογικό καλό είναι πιθανά, ενώ η γενετική ισοπέδωση μπορεί να οδηγήσει στη μείωσης της ποικιλομορφίας.

Παρά τους ηθικούς προβληματισμούς, η επιστημονική κοινότητα συνεχίζει το έργο της για την δημιουγία όλων των προυποθέσεων που δυνητικά θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην παραγωγή “ανθρώπων κατά παραγγελία”. Κάποιες από αυτές αποτελούν ήδη επιστημονικά επιτεύγματα και οι υπόλοιπες βρίσκονται υπό διερεύνηση. Αν και η εξέλιξη της επιστήμης σε αυτόν τον τομέα μπορεί να φέρει μία θετική επανάσταση, συνεχίζουν να ελλοχεύουν σημαντικοί κίνδυνοι για τον τρόπο που θα χρησιμοποιηθεί η γενετική μηχανική στο μέλλον, με κυριότερο τη δυνατότητα αλλαγής του είδους. Από τη μία η επιστήμη κι από την άλλη το εώτημα πως μπορούν τα ηθικά και νομικά ζητήματα να περιορίσουν αυτόν τον κίνδυνο. Συντομότερα ίσως απ΄ότι πιστεύοουμε η ανθρωπότητα θα κληθεί να δώσει απαντήσεις και να αποφασίσει για το μέλλον της.

Πηγή: tvxs.gr