Το «πράσινο» μονοπάτι της Σουηδίας

Η Σουηδία κατάλαβε από πολύ νωρίς πόσο σημαντικό είναι για μια χώρα να είναι αυτάρκης ενεργειακά. Κατά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο βίωσε ένα "ενεργειακό τραύμα", καθώς αναγκάστηκε να εισάγει από την ναζιστική Γερμανία άνθρακα. Τα επόμενα χρόνια, κατά συνέπεια, η Σουηδία διαφοροποίησε τις ενεργειακές πηγές της χτίζοντας υδροηλεκτρικά φράγματα στα δεκάδες ρέματα και ποτάμια που διαθέτει. Όταν μάλιστα το 1947 ανακάλυψε σημαντικά αποθέματα ουρανίου, αφιερώθηκε στην πυρηνική ενέργεια.

Το πρώτο τέτοιο εργοστάσιο παραγωγής θερμότητας και ηλεκτρισμού παραδόθηκε προς χρήση το 1964 στην Ågesta, κοντά στην Στοκχόλμη. Παρόλο που η χώρα αποκύρηξε τα πυρηνικά όπλα το 1968, ανέπτυξε ένα διευρημένο πολιτικό πυρηνικό πρόγραμμα, κατασκευάζοντας δώδεκα αντιδραστήρες. Από την δεκαετία του 1960, όμως, τα δεκάδες φράγματα αυτά ξεκίνησαν να προκαλούν αντιδράσεις ανάμεσα στους ακτιβιστές για το περιβάλλον. Το 1972 στην Στοκχόλμη διοργανώθηκε η πρώτη Σύνοδος για την Γη του ΟΗΕ. Σύμφωνα με τον Τέβα Μέιερ, γεωγράφο στο Πανεπιστήμιο του Haute Alsace, η Σύνοδος έμελε να καθορίσει την εικόνα της Σουηδίας ως ηγέτη στην βιώσιμη ανάπτυξη. 

Μάλιστα το 1973 με την πετρελαϊκή κρίση, επιτάχυνε τα πράγματα στην χώρα. Όπως αναφέρει στην Monde Diplomatique ο Τόμας Στέρνερ, καθηγητής περιβαλλοντικής οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Γκότενμπουργκ, η Σουηδία "ήταν έτοιμη για αυτό. Δέκα χρόνια νωρίτερα είχαν ξεκινήσει οι καμπάνιες υπέρ του περιβάλλοντος. Για χρόνια προσέχαμε πάρα πολύ τις μεθόδους κατασκευών τοποθετώντας διπλά και τριπλά τζάμια και μονώσεις στους τοίχους. Γενικά, είχαμε σε πρώτη προτεραιότητα την ενεργειακή αποτελεσματικότητα, σε αντίθεση με την Αγγλία, για παράδειγμα όπου μεγάλωσα". 

Η πυρηνική ενέργεια σταδιακά αντικατέστησε το εισαγώμενο πετρέλαιο με μοναδική εξαίρεση τα καύσιμα για τα αυτοκίνητα. Όμως μετά το ατύχημα του Three Mile Island το 1980 στις ΗΠΑ, οι Σουηδοί άρχισαν να περιορίζουν και σταδιακά πάλι να τερματίζουν το πρόγραμμα με το να μην αντικαθιστούν τους σταθμούς ενέργειας που έφταναν στο τέλος της ζωής τους. Μετά, μάλιστα, την καταστροφή του Τσέρνομπιλ, το κυβερνόν κόμμα των Σοσιαλδημοκρατών αποφάσισε να κλείσει δυο σταθμούς που ήταν κοντά στην Δανία. Αυτή η διαδικασία ολοκληρώθηκε το 2005. 

Το 2003 η Σουηδία εισήγαγε ένα "πράσινο πιστοποιητικό". Αυτό σήμαινε πως όλοι οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας όφειλαν να χρησιμοποιούν ως πρώτη ύλη τουλάχιστον 20% ανανεώσιμα υλικά. Η χώρα ήταν η μοναδική στον κόσμο που το πέτυχε αξιοποιώντας σε μεγάλο βαθμό την αιολική ενέργεια. Τα πιο δεξιά κόμματα όμως, που κυβέρνησαν από το 2006 έως το 2014, εγκατέλειψαν την ιδέα του ταχύρυθμου τερματισμού του πυρηνικού προγράμματος, όμως την ίδια στιγμή ψήφισαν έναν νόμο που ορίζει πως έως το 2050 η χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πρέπει να είναι ολοκληρωτική. Έχοντας βρεθεί στην εξουσία και την περίοδο του 1991-1994 τα ίδια κόμματα είχαν θεσπίσει αυστηρούς φόρους στην ενέργεια και κυρίως στον άνθρακα. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι αλλαγές των κυβερνήσεων και των πολιτικών προσώπων δεν εμπόδισε καθόλου την πρόοδο στον τομέα του περιβάλλοντος. Αυτό συνέβη, σύμφωνα με τους ειδικούς, κυρίως γιατί τα κόμματα είχαν εξελιχθεί μέσα από αυτή την διαδικασία και κατά δεύτερον γιατί η σουηδική κοινωνία αντιλαμβάνεται τα σύνθετα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν και εμπιστεύεται το πολιτικό της σύστημα. 

Τον Ιούνιο του 2016, οι Πράσινοι και οι Σοσιαλδημοκράτες, που κυβερνούν συνασπισμένα από το 2014, συμφώνησαν με τους Συντηρητικούς και τους Μετριοπαθείς σε μια κοινή ενεργειακή πολιτική. Αυτό ήταν απαραίτητο για να διασφαλισθεί ο στόχος η χώρα να μην χρησιμοποιεί καθόλου άνθρακα έως το 2045 και να παράγει την ηλεκτρική ενέργεια που χρειάζεται κατά 100% από ανανεώσιμες πηγές μέχρι το 2040. Το πυρηνικό πρόγραμμα ενέχει όρους που τονίζουν ότι θα πρέπει να είναι ένα κλειστό κύκλωμα, συμπεριλαμβανομένων των απαραίτητων καθαρισμών σε νερά και αέριες εκπομπές. Μάλιστα τέσσερις σταθμοί θα κλείσουν έως το 2020 και οι υπόλοιπες διαχειριστικές εταιρείες θα πρέπει να γίνουν ακόμη πιο αξιόπιστες λαμβάνοντας παράλληλα ως αντάλλαγμα κάποιες μειώσεις στη φορολογία. 

Οι εναπομείναντες σταθμοί θα μπορούν να αυξήσουν την δυναμική τους με νέους αντιδραστήρες, όμως δεν θα λάβουν για αυτούς καμία χρηματοδότηση από το κράτος, το οποίο στο εξής θα διαθέτει τον προϋπολογισμό του εξ ολοκλήρου στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. "Για κάθε προτεινόμενη νομοθεσία έχουμε ένα μοναδικό σύστημα αναφοράς στην Σουηδία. Αυτό περιλαμβάνει την συμμετοχή των μετόχων, των πολιτικών οργανισμών, των οργανώσεων και των σωματείων. Ολόκληρη η πολιτική κοινωνία έχει δικαίωμα να ακουστεί. Ο διάλογος παίρνει χρόνο, όμως το αποτέλεσμα είναι ηχηρό", λέει ο Μέιερ συμπληρώνοντας πως "αυτός είναι ο σουηδικός πραγματισμός". 

Πηγή: tvxs.gr με πληροφορίες από τη Monde Diplomatique