Υπάρχει ημερομηνία λήξης για τα φάρμακα;

Κάθε μήνα τα φαρμακεία πετούν τόνους φαρμάκων, με τεράστιο κόστος, επειδή έχει περάσει η ημερομηνία λήξης τους. Τι συμβαίνει όμως πραγματικά με αυτή την ημερομηνία; Τι μπορεί να προκαλέσει το φάρμακο εάν έχει λήξει; Είναι επικίνδυνο ή απλά χάνει την δραστικότητά του; Σε αυτά τα φαινομικά απλά ερωτήματα, που πολλούς όμως έχουν προβληματίσει, όταν βρίσκονται μπροστά σε ένα κουτί παυσίπονα που έχουν λήξει και ο πονοκέφαλος δεν λέει να τους αφήσει σε ησυχία, απάντησαν δυο ερευνητές από τις ΗΠΑ. 

Συγκεκριμένα, ο φαρμακοποιός Λι Καντρέλ, από το Κέντρο Ελέγχου Δηλητηριάσεων της Καλιφόρνια, βρήκε στα πίσω ράφια ενός φαρμακείου, κάποια κουτιά φαρμάκων που είχαν ημερομηνία λήξης προηγούμενη της προσελήνωσης το 1969! Σε συνεργασία με τον Ρόι Τζερόνα, από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, ειδικό στην ανάλυση χημικών ουσιών, μελέτησαν τα συγκεκριμένα φάρμακα προκειμένου να δουν εάν είναι τοξικά ή αν ακόμη διατηρούν τις θεραπευτικές τους ιδιότητες! 

Kαι οι δύο υποστήριζαν πως η "ημερομηνία λήξης" είναι παραπλανητικός όρος. Ειδικότερα, πρόκειται απλώς για την ημερομηνία μέχρι την οποία οι φαρμακευτικές εταιρίες και η Επιτροπή Τροφίμων και Φαρμάκων εγγυώνται την αποτελεσματικότητα του προϊόντος. Η ημερομηνία αυτή δεν σημαίνει επουδενί ότι μόλις παρέλθει χάνεται η δραστικότητα της ουσίας. Σημαίνει βέβαια ότι οι φαρμακευτικές δεν έχουν κανένα κίνητρο να μελετήσουν την δραστικότητα από εκεί και πέρα. 

Η ιδέα για την ημερομηνία λήξης στα φάρμακα υπάρχει τα τελευταία πενήντα χρόνια τουλάχιστον. Η Επιτροπή ζητούσε από τους κατασκευαστές να προτείνουν μια ημερομηνία μέχρι την οποία είναι απολύτως ασφαλής η χρήση του φαρμάκου. Έτσι οι φαρμακοβιομηχανίες ξεκίνησαν εκτεταμμένα πειράματα για να δουν πως αντιδρά το φάρμακο σε ακραίες συνθήκες ζέστης και υγρασίας, όπως και στο πέρασμα του χρόνου. Κατόπιν πρότειναν μια ημερομηνία, την οποία εξέταζε η Επιτροπή μαζί με τα αποτελέσματα των πειραμάτων και κατόπιν την ενέκρινε ή όχι. Συνήθως αυτή η ημερομηνία οριζόταν στα δυο με τρία χρόνια από την παραγωγή. Από την ώρα που ένα φάρμακο βγει στην αγορά, οι εταιρείες συνεχίζουν τα πειράματα για την δραστικότητά τους μέχρι την ημερομηνία λήξης. Κατόπιν, αφού δεν είναι υποχρεωμένες, δεν ελέγχουν τι συμβαίνει. Προτιμούν, δε, για λόγους οικονομίας να παράξουν νέα φάρμακα ή συμπληρωματικά σκευάσματα. 

Σύμφωνα με την έρευνα της ProPublica για τους λόγους που το αμερικανικό σύστημα υγείας είναι το ακριβότερο στον κόσμο, το συμπέρασμα κρύβεται στα σκουπίδια. Κατά τα στοιχεία, τα νοσοκομεία πετούν πολύτιμες προμήθειες, οι κλινικές κάνουν το ίδιο με ακριβά φάρμακα όταν ο ασθενής πεθάνει ή αποχωρήσει και οι εταιρείες φτιάχνουν κοστοβόρους συνδυασμούς φτηνών φαρμάκων. Όλο αυτό, σύμφωνα με την ProPublica κοστίζει περίπου 765 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο - περίπου το 25% του συνολικού προϋπολογισμού για την υγεία! 

Οι ερευνητές, Καντρέλ και Τζερόνα, διαπίστωσαν προς έκπληξη ακόμη και των ιδίων πως σχεδόν το 75% των φαρμάκων που βρήκαν ήταν ακόμη ικανά να φέρουν αποτέλεσμα! Με το ζήτημα των συνταγογραφούμενων φαρμάκων να αποτελεί πεδίο έριδος στον πολιτικό διάλογο τα τελευταία χρόνια λόγω του κόστους τους, η διαπίστωση αυτή δεν μπορούσε να περάσει απαρατήρητη. Εξάλλου υπάρχουν παραδείγματα, όπως το νοσοκομείο Νιούτον-Γουελεσλι στη Βοστώνη που προσφάτως ανακοίνωσε πως πέρυσι επέστρεψε αρκετά φάρμακα που είχαν λήξει για να πάρει πίστωση, αλλά αναγκάστηκε να καταστρέψει άλλα αξίας 200.000 δολαρίων. Σύμφωνα με στατιστικές μελέτες, το ίδιο περίπου ποσό προκύπτει από κάθε νοσοκομείο των ΗΠΑ. Αυτό ανεβάζει το ετήσιο κόστος απόρριψης φαρμάκων στα 800 εκατομμύρια δολάρια. Το νούμερο αυτό δεν περιλαμβάνει τις ποσότητες που υπάρχουν σε φαρμακεία και αποθήκες. 

Όταν δημοσίευσαν τα ευρήματά τους οι ερευνητές δέχθηκαν, όμως, και σφοδρή κριτική που υποστήριζε ότι ωθούσαν το κοινό στην ανασφαλή λύση να παίρνει ληγμένα φάρμακα. Οι ίδιοι απάντησαν πως δεν έκαναν κάτι τέτοιο, απλώς σημείωσαν ότι οι ημερομηνίες λήξης των φαρμάκων τοποθετούνται με αυθαίρετους όρους. "Αναθεωρώντας αυτή την πρακτική θα μπορούσαμε να εξοικονομήσουμε δισεκατομμύρια", σχολίασαν.

Η έρευνά τους ξεχάστηκε με τον καιρό, όμως κάτι από τον θόρυβο που προκλήθηκε είχε ένα αποτέλεσμα: Αποκαλύφθηκε ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση και οι αρμόδιες υπηρεσίες της γνώριζαν πως κάποια φάρμακα έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής και μπορεί να παραταθεί η ζωή τους στο ράφι του φαρμακείου, ακόμη και για χρόνια. Μάλιστα είχαν αξιοποιήσει αυτή τη γνώση: Για δεκαετίες οι ομοσπονδιακές υπηρεσίες συγκέντρωναν τέτοια φάρμακα, όπως αντίδοτα και αντιικά, σε διάφορες ασφαλείς τοποθεσίες σε όλη τη χώρα, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν σε πιθανή κατάσταση έκτακτης ανάγκης μεγάλης κλίμακας. Τα φάρμακα αυτά κοστίζουν δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια.  

Η διατήρηση αυτών των φαρμάκων, επίσης, κοστίζει ακριβά, καθώς πρέπει να υπάρχουν πολύ εξειδικευμένες συνθήκες στους χώρους αυτούς, όσον αφορά την υγρασία και την θερμοκρασία. Καθώς δε, σπανίως έχει χρειαστεί να ανοιχθούν, πολλά καταλήγουν ληγμένα. Ενώ η κυβέρνηση των ΗΠΑ, όμως, αναγκάζει τα φαρμακεία να πετούν τα ληγμένα φάρμακα, δεν ακολουθεί τους ίδιους κανόνες και η ίδια. Απλώς, ανά τακτά διαστήματα ανοίγει κάποια από αυτά τα αποθηκευμένα φάρμακα και τα ελέγχει. 

Αποτελεί, λοιπόν, κοινό μυστικό στους χώρους της ιατρικής, ότι τα περισσότερα φάρμακα μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά και πολύ μετά την λήξη τους. Μάλιστα, ειδικοί δηλώνουν πως δεν έχουν διαβάσει ποτέ στην βιβλιογραφία για περιστατικό αρνητικών επιπτώσεων από χορήγηση ληγμένου φαρμάκου. Μάλιστα, μετά από ένα σχετικό αίτημα της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ, η Επιτροπή Τροφίμων και Φαρμάκων ξεκίνησε ένα πρόγραμμα που επιμηκύνει την ζωή κάποιων φαρμάκων κάθε χρόνο. Ελεγκτές, δε, που συμμετέχουν σε αυτό το πρόγραμμα, δήλωσαν πως κάθε χρόνο από το 2006 έως το 2009 το κράτος εξοικονομούσε από αυτή τη διαδικασία από 600 έως 800 εκατομμύρια δολάρια! 

Όμως υπάρχουν και οι περιπτώσεις που οι εταιρείες από μόνες τους επεκτείνουν την διάρκεια ζωής του φαρμάκου, εξαιτίας της έλλειψης παραγωγής. Τον Ιούνιο, μόνο, έτσι εξοικονομήθηκαν από ένα νοσοκομείο 7500 δολάρια. Το ερώτημα που θέτουν πλέον οι ειδικοί προς τις αρμόδιες υπηρεσίες είναι τι πρέπει να γίνει προκειμένου οι έλεγχοι για την δραστικότητα των φαρμάκων να εξαπλωθεί ώστε να μην καταλήγουν στα σκουπίδια πολλά πολύτιμα σκευάσματα και... ακόμη περισσότερο χρήμα. 

Πηγή: tvxs.gr