Ο ηγούμενος της Ι.Μ. Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω π. Μάξιμος ανέπτυξε το θέμα «Ο Ελληνισμός στην διαχρονική του συνέχεια» στο Ανοικτό Λαίκό Πανεπιστήμιο Γιαννιτσών

Ασφυκτικά γεμάτη ήταν το απόγευμα  της Δευτέρας 8-5-2017 η φιλόξενη αίθουσα του Δημοτικού Συμβούλιου του Δήμου Πέλλας στην ομιλία του καθηγούμενου της Ιεράς Μονής του Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω πανοσιολογιότατου αρχιμανδρίτη π. Μάξιμου.  Η οργάνωση της 13^ης εκδήλωσης της 21^ης περίοδου 2016-17  του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστήμιου Γιαννιτσών ήταν απόλυτα επιτυχημένη και ο κόσμος ανταποκρίθηκε συνειδητά αλλά και μαζικά στο κάλεσμα αυτό.

Η εισήγηση με τίτλο: «Ο Ελληνισμός στην διαχρονική του συνέχεια» του αγαπητού στους Γιαννιτσώτες ιερομόναχου έγινε δυνατή χάρη στην πρόκληση που του απηύθυνε η Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος» η οποία στηρίζει έναν επιτυχημένο θεσμό και μάλιστα τα τελευταία χρόνια σε αγαστή συνεργασία με την ΔΗΚΕΠΑ Πέλλας.

Ο δήμαρχος Πέλλας Γρηγόριος Στάμκος έλαβε στην αρχή τον λόγο και ευχαρίστησε τον π. Μάξιμο για την παρουσία του στην πόλη μας, αλλά και θύμισε περιστατικά από την δική του ζωή όταν είχε γνωρίσει από κοντά  τον σεβάσμιο γέροντα.

Λαμβάνοντας τον λόγο ο εμπνευσμένος ομιλητής έκανε μια εκτενέστατη αναφορά στην παρουσία και την προσφορά του αρχαίου ελληνικού πνεύματος στην ελληνική, αλλά και στην  παγκόσμια σκέψη, τέχνη  και επιστήμη.  Αρχαίοι Έλληνες όπως ο Όμηρος, ο Ησίοδος, ο Ηράκλειτος, ο Πλάτων κ.ά. πρόσφεραν τα μέγιστα στην ανθρώπινη σκέψη και διανόηση. Άνθρωποι σοφοί, ευαίσθητοι αλλά και ερευνητές, προσπάθησαν να θέσουν το πλαίσιο του ανθρώπινου νου και τα όρια της επιστήμης και αξίζει να υπογραμμιστεί ότι ως ελληνικός πολιτισμός  χάρη και στο δικό τους έργο, μεγαλούργησε.

Σε κάποια όμως ιστορική καμπή ο  ακμαίος Ελληνικός κόσμος στην Ελλάδα, στην χερσόνησο του Αίμου, στην Σικελία, τη νότια Ιταλία, στη Μικρά Ασία, την Αίγυπτο, τον Εύξεινο Πόντο και αλλού, άρχισε να παρουσιάζει σημάδια κόπωσης και πνευματικού κορεσμού. Η θεωρία του Πλάτωνα ότι ο κόσμος είναι άμορφος και ατελεύτητος «ούτε πλάθει, ούτε καταστρέφει», δεν ικανοποιούσε τον διψασμένο πολίτη του Ελληνισμού και του κόσμου καθ΄ επέκτασιν. Η δε αντίληψη  ορισμένων φιλοσόφων ότι  η ύλη είναι άκτιστη και πως ότι ο κόσμος  δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος, διαχέει τις αρχέτυπες ιδέες που συνέταξε ο Πλάτων και δεν ικανοποιούσε το κοινό αίσθημα.  Η ύλη έχει υποβαθμιστεί και έχει απαξιωθεί.  Το σώμα θεωρείται  από ορισμένους φιλόσοφους, ως φυλακή της ψυχής και αδυνατεί  έτσι να σωθεί. Ελπίδα για να διατηρηθεί αιώνιο, έστω και με άλλη μορφή δεν υπάρχει και ως εκ τούτου διάχυτη είναι η απογοήτευση μεταξύ των ανθρώπων.  Η ειδωλολατρική θρησκεία των Αρχαίων Ελλήνων εισήγαγε και άλλους θεούς αλλοεθνών λαών.

Σε μια κρίσιμη για το ανθρώπινο γένος στιγμή έρχεται το σωτήριο μήνυμα του τεχθέντος Ιησού και δίνει νέο νόημα στο κουρασμένο πλήθος.  Εδώ έγινε βαθιά τομή στο ιστορικό γίγνεσθαι.  Ο κόσμος πλέον δεν είναι αδημιούργητος, ούτε αυθύπαρκτος.  Δεν δημιουργείται από το τίποτε, αλλά από το μη είναι. Ο Θεός δεν έχει  άμεση  οντολογική σχέση, αλλά αγαπητική  με  τον κόσμο και εδώ ο Μάξιμος ο Ομολογητής αναφέρει ότι υφίσταται προνοητική ενέργεια και ο Θεός  είναι εκείνος που ουσιαστικά κυβερνά τον κόσμο.  Άρα ο κόσμος δεν είναι άλλος Θεός, βρίσκεται δίπλα στον Θεό και έχει αρχή, όπως και τέλος. Ο Λόγος του Θεού μέσα στα όντα, είναι η λογική της τέχνης και η λογική συγκροτείται μέσα στα όντα. Συνεχίζοντας την παραπάνω σκέψη, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι ο κόσμος θα μπορούσε, σαφώς, να μην υφίσταται, αλλά υπάρχει επειδή ακριβώς το θέλησε ο ίδιος ο Θεός.  Ο άνθρωπος και ο κόσμος δεν εξαναγκάστηκαν, αλλά είναι δημιουργήματα του Θεού.  

Οι νοητές αξίες και το νέο πνεύμα που έφερε ο Χριστιανισμός, μπόλιασαν την κουρασμένη και εν πολλοίς παρηκμασμένη ανθρωπότητα.  Δίνει επιπλέον αξία στην ύλη και η ψυχή γίνεται αθάνατη και έχει πλέον αρχή. Δεν είναι βέβαια αθάνατη εκ φύσεως η ψυχή, αλλά χάρη στον Θεό γίνεται αθάνατη. «Αν θέλει ο Θεός  μπορεί να καταργηθεί». Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο ψυχή, αλλά το συναμφότερον. Δεν καταστρέφεται το σώμα και η ψυχή. «Το σώμα διατηρεί την σφραγίδα της ψυχής, αλλά και η ψυχή διατηρεί την ανάμνηση του σώματος». Ο Χριστός πρώτος ετίμησε ουσιαστικά το σώμα. Το κακό είναι ανύπαρκτο και δεν υπάρχει οντολογικά . Όπως  ακριβώς δεν υπάρχει το σκοτάδι που είναι βασικά η έλλειψη του φωτός.  Το κακό  υπάρχει και δημιουργήθηκε εξαιτίας της  αλλοιωμένης σχέσης μας με τον Θεό.  

Όταν μίλησε ο απόστολος Παύλος στην Αθήνα, οι αρεοπαγίτες χλεύαζαν τα λεγόμενά του, καθώς θεωρούσαν ότι το σώμα εγκαταλείπει την ψυχή και ως εκ τούτου δεν υπάρχει αθανασία. Δεν πίστευαν ότι η ψυχή μπορεί να έχει αξία, ούτε ότι το κακό δεν έχει διάρκεια. Η κόλαση πια  εννοείται ως μεθεξία του κακού.

Ο αρχαίος Ελληνισμός προσέγγιζε κάποιες ιδέες, αλλά δεν μπορούσε να μπει στην πραγματικότητα. Δεν κατείχε την αλήθεια, αλλά έψαχνε. Λόγω της πτώσης δεν μπορούσε, αλλά αναζητούσε την αλήθεια, κάτι το ανώτερο  Αμέσως δε προσέλαβε την αλήθεια των Χριστιανών. Ο Ελληνισμός διαμελίστηκε από την μάχαιρα του πνεύματος και, ένας νέος, ο Χριστιανικός Ελληνισμός ανδρώθηκε μέσα στην Εκκλησία, όπως αναφέρει και ο εξαίρετος θεολόγος π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας είχαν γνώση των δυνατοτήτων ποιοι μπορεί να σώσουν τον κόσμο. Δεν είναι ανθρωπίνως δυνατόν να βρει κάποιος από μόνος του την αληθινή πίστη, την όντως σοφία. Σε τούτο το σημείο χαρακτηριστικές είναι οι σκέψεις του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Ο Ελληνισμός προσέλαβε τον Χριστιανισμό. Δεν υπήρχε μια έξωθεν κίνηση να τον ανακαλύψει. Ο Ελληνισμός ως προπαρασκευαστική δύναμη ενεργεί ως όχημα. Στην Αντιόχεια της Συρίας, στα Ιεροσόλυμα κ.ά., ο Χριστιανισμός ως ζωογόνος και ανανεωτική πνοή, σπάζει το φράγμα της εθνικότητας της θρησκείας και δίνει ευρύτερες διαστάσεις. Το παρακάτω χωρίο αποδεικνύει την νέα διάσταση  της εποχής:  «Ουκ ένι Ιουδαίος, ουδέ Έλλην, ουκ ένι δούλος, ουδέ ελεύθερος, ουκ ένι  άρσεν και θήλυ, πάντες γαρ υμείς εις εστέ εν Χριστώ Ιησού »  (Γαλ. 3,28).

Ο απόστολος Παύλος, ο απόστολος των εθνών με την ικανότητα και  την δραστηριότητα που τον διέκρινε διέδωσε σε πολλές χώρες και περιοχές το  αληθινό μήνυμα του Χριστιανισμού.   Οι μαθητές  του και  άξιοι συνεργάτες   όπως Τίτος, Τιμόθεος, Σίλας, Λουκάς κ.ά. στάθηκαν δίπλα του σε κάθε δυσκολία.   

Η εκλογή των 7 διακόνων, Ελλήνων στην καταγωγή, στις «αγάπες» αλλά και η μετέπειτα δράση τους ανοίγει νέους ορίζοντες και ο Χριστιανισμός εξελίσσεται σε οικουμενική και πανανθρώπινη θρησκεία.  Το κέντρο του δεν είναι η φυλή, αλλά η   εμπειρική συμμετοχή όλων στην μυστηριακή σύναξη για το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Οι απολογητές του Χριστιανισμού όπως: Ιουστίνος, Αθηναγόρας, Αυγουστίνος κ.ά. διευρύνουν τα όρια της νέας πίστης. Οι μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας και ανάμεσά τους οι Καππαδόκες ιεράρχες  επιτυγχάνουν την σύζευξη του ελληνικού πνεύματος και της χριστιανικής πίστης, δημιουργώντας τον μοναδικό και ανεπανάληπτο ελληνοχριστιανικό πολιτισμό. Η σύζευξη υπήρξε επιτυχημένη και τα αποτελέσματα εμφανέστατα. Μεγάλη πληγή στο σώμα της Εκκλησίας, όμως,  αποτέλεσαν οι κάθε είδους αιρέσεις που συγκλόνισαν την χριστιανική οικουμένη. Σε αυτό συνετέλεσε και η ουσιαστική άγνοια από άλλους λαούς των πλούσιων νοημάτων και ερμηνειών που έχει η ελληνική γλώσσα.

Ειδικά οι λεγόμενες  προχαλκηδόνιες εκκλησίες όπως: η Κοπτική, η Αρμενική, η Ασσυριακή, η Χαλδαϊκή κ.ά. δημιούργησαν απανωτά βαριά τραύματα στο ενιαίο σώμα της Εκκλησίας. Κάτι παρόμοιο συνέβη στην Δύση κατά τον 8^ο αι. και έπειτα όταν κυριάρχησε η λατινική γλώσσα και έτσι εξέλειπαν οι ελληνόφωνοι και Έλληνες στην καταγωγή πάπες της Ρώμης.  Τα ηνία της ανόθευτης, πίστης παίρνει η ανατολική ορθόδοξη εκκλησία που μετά την μεταφορά της πρωτεύουσας της Ρωμαιοβυζαντινής  Ελληνοχριστιανικής Αυτοκρατορίας  από την Ρώμη στην Νέα Ρώμη, από τον μετέπειτα Άγιο Κωνσταντίνο, μετουσιώνεται σε Ρωμιοσύνη. Πιστή στις παραδόσεις του γένους και της Ορθοδοξίας η Ρωμιοσύνη πορεύεται στο ιστορικό γίγνεσθαι με ισχυρά εφόδια: την χριστιανική πίστη, την συνείδηση της κοινής καταγωγής, την γνώση της ελληνικής γλώσσας, την γνώση των κοινών ευκαιριών και την υλοποίηση των κοινών οραμάτων. Το φυλετικό αμάλγαμα διαποτίζεται από τον ελληνικό πολιτισμό και γίνεται οικουμενικό. Το κράτος όπως -κακώς - ονομάστηκε από τους Λατίνους Βυζαντινό, διατηρεί το κύρος και την αξιοπιστία του και μεταλαμπαδεύει τα ιερά νάματα σε άλλους καλοδιάθετους λαούς όπως οι  Μοραβοί, οι Ρώσοι και κατ΄ επέκτασιν όλοι οι Σλάβοι.  Η ιστορία κυλάει και όταν αργότερα η θεοφρούρητη αυτοκρατορία συρρικνώνεται εδαφικά, η πολιτιστική ακτινοβολία της διευρύνεται και γίνεται αποδεκτή ακόμη περισσότερο. Τα 700 περίπου μοναστήρια που ιδρύθηκαν στην Κάτω Ιταλία και την Σικελία από φυγάδες ή εκτοπισμένους Ρωμιούς φανερώνουν την οικουμενική διάσταση της Ρωμέηκης  διανόησης. 

Η πονεμένη Ρωμιοσύνη μέσα στα δύσκολα και τραγικά χρόνια της τουρκοκρατίας και παρά τους μαζικούς εξισλαμισμούς, το παιδομάζωμα και την αφόρητη σκλαβιά, προσπάθησε να αντισταθεί. Ο Ελληνισμός τραγικά συρρικνωμένος κράτησε την πίστη του και τις παραδόσεις του. Στα νεώτερα χρόνια ο θάνατος του Ιωάννη Καποδίστρια έξω από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα στιγματίζει την πορεία μας ως γένους. Έκτοτε ο Ελληνισμός τραυματισμένος ιδεολογικά, πολιτικά και ιστορικά καταντάει Ελλαδισμός. Η τραγικότητα της Μικρασιατικής καταστροφής έγκειται στο γεγονός της ελλάτωσης του ζωτικού χώρου και  στον βαθύτατο ηθικό τραυματισμό της Μεγάλης Ιδέας. Χάθηκαν άνθρωποι, γκρεμίστηκαν ναοί, απωλέστηκαν κοιτίδες ελληνικής γλώσσας. Όνειρα έσβησαν και οράματα πνίγηκαν.

Οι περισσότεροι  νεοέλληνες ουσιαστικά βιώνουν ένα δράμα. Έχοντας χάσει την ιστορική συνείδησή τους ως γένος, θαλασσοδέρνονται ανάμεσα στους εθνικισμούς της Δύσης και του διαφωτισμού, της απώλειας της αυτοσυνειδησίας τους, την εγκατάλειψη των παραδόσεών τους και την ισοπεδωτική λεξιπενία που τους διακρίνει. Ο  πονεμένος λαός  της Ρωμιοσύνης έχει απωλέσει τους περισσότερους πνευματικούς ταγούς του και ως εκ τούτου πιθηκίζει, τραυλίζει  και αυτοαπαξιώνεται. Αντί να ψάχνει στοιχεία δυναμισμού και μεγαλείου αυτομαστιγώνεται και περιθωριοποιείται.   Υιοθετεί ιδεολογήματα και νοσηρές καταστάσεις όπως αιρέσεις, μαγείες,  καρναβαλικές εκδηλώσεις, αστρολογία, σατανισμό, θρησκευτικό συγκριτισμό και άλλα δημιουργήματα της Νέας Εποχής.  

Συγκριτικά πλεονεκτήματα που είχαμε ως γένος τα απεμπολούμε, αδυνατούμε να επηρεάσουμε τον κόσμο πλέον και χάσαμε την ιδιαιτερότητά μας ως πολιτισμική παρουσία στην οικουμένη. Εάν συνεχίσουμε έτσι σε αυτόν τον ρυθμό θα ζούμε ζωή μέσα στην απάτη και στις οδύνες και το όραμα του παράδεισου θα γίνει ανεκπλήρωτος πόθος, αλλά  και η προοπτική της σωτηρίας  θα φαντάζει ολοένα και πιο μακρινή. Πνευματικοί και καλλιεργημένοι άνθρωποι στην Δύση αναγνωρίζοντας την πολιτισμική προσφορά του Ελληνισμού ανά τους αιώνες κάνουν έκκληση  να στηριχθεί  παντιοτρόπως  η κοιτίδα του σημερινού πολιτισμού. «Προσέξτε την Ελλάδα, το φως του κόσμου»

Οι σύγχρονοι Έλληνες οφείλουν να προβληματίζονται και να μεριμνούν. Να ακολουθούν την ορθόδοξη πίστη των πατέρων τους, να μην υποκύπτουν σε αιρέσεις και δόγματα άλλων θρησκειών, να δίνουν καθημερινά αγώνα και να διδάσκουν ορθοπραξία στους αλλογενείς. Οφείλουμε να στείλουμε το μήνυμα του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού στα πέρατα της γης. Αξιοποιούμε τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και ασκούμε ιεραποστολή στα πέρατα της Οικουμένης. Αν θέλουμε να πετύχουμε, οφείλουμε να το κάνουμε μονάχα ενωμένοι, σοβαροί και συγκροτημένοι.

Χαιρετισμό επίσης εκ μέρου του Μητροπολίτη κ. Ιωήλ απηύθηνε ο π. Σταύρος, εφημέριος του Ι.Ν. Αγίων Πέτρου και Παύλου. Ερωτήσεις τέθηκαν πολλές και ποικίλες  από το κοινό και ανάμεσα τους αναφέρουμε την προβληματισμό που έθεσε ο Ιωάννη Παπαλαζάρου, πρώην  μέλος του Δ.Σ. και υπεύθυνος του Α.Λ.Π.  Ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε η τοποθέτηση του πρόεδρου της ΙΛΕ Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος» Κωνσταντίνου Κάμτση, τον δε συντονισμό της όντως επιτυχημένης καθόλα εκδήλωσης είχε ο Βασίλειος Τραούδας μέλος του Δ,Σ,  της ΙΛΕ Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος» και υπεύθυνος λειτουργίας του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστήμιου Γιαννιτσών.

Λάζαρος Η. Κενανίδης, θεολόγος διδάκτορας του Α.Π.Θ.

μέλος του Δ.Σ. της ΙΛΕ Γιαννιτσών   «Ο Φίίππος»

δ/ντής του 2^ου Γυμνάσιου Γιαννιτσών «Κύριλλος και Μεθόδιος»

Η επόμενη εκδήλωση προγραμματίσθηκε για τη Δευτέρα 22 Μαΐου 2017 και ώρα 20.00' στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου στα Γιαννιτσά, με ομιλητή του Γιαννιτσιώτη δημοσιογράφο και παρουσιαστή της εκπομπής "Αληθινά σενάρια" της κρατικής τηλεόρασης Νίκο Ασλανίδη,  μέλος του Δ. Σ. της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδας, με θέμα: "Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου μέσα από ζωντανές αφηγήσεις - μαρτυρίες".

Την εκδήλωση θα πλαισιώσει η Χορωδία "Τραγουδάνοι του Πόντου" με ποντιακούς ύμνους, με μαέστρο τον εκπαιδευτικό και μουσικό Δημήτρη Αμανατιάδη.