Αρραβώνας: Ιστορία και έθιμα

Η λέξη αρραβώνας προέρχεται από το εβραϊκό erabon, που σημαίνει «εγγύηση, ενέχυρο» και ήρθε στην ελληνική κοινωνία από τις εμπορικές συναλλαγές των Ελλήνων με τους Φοίνικες.

Παλιότερα, ο αρραβώνας είχε σκοπό την πνευματική γνωριμία του ζευγαριού και των δυο οικογενειών. Αυτόν που θα αρραβωνιαζόταν η κοπέλα συνήθως δεν τον γνώριζε καλά. Ο γαμπρός στα παλιά χρόνια ζητούσε την κοπέλα από τον πατέρα, το λεγόμενο λογοδόσημο. Τότε γίνονταν τα προικοσύμφωνα, δηλαδή καθοριζόταν η προίκα που θα έπαιρνε ο γαμπρός από τη νύφη. Αφού συμφωνούσαν σε όλα και έδιναν υπόσχεση αρραβώνα καθόριζαν έπειτα την ημερομηνία.

Ο παπάς την ώρα του αρραβώνα διάβαζε την ευχή στο σπίτι, σταύρωνε τα δαχτυλίδια τα οποία ήταν δεμένα με κόκκινη κορδέλα σε άσπρο μαντίλι, μπροστά στην εικόνα της Παναγίας. Έπειτα τα περνούσε στους αρραβωνιασμένους και μετά ο κουμπάρος τα άλλαζε. Οι φτωχοί άνθρωποι αυτά τα δαχτυλίδια τα δανείζονταν τις περισσότερες φορές από την εκκλησία την ώρα του μυστηρίου και μετά τα επέστρεφαν. Η νύφη για να τιμήσει τους καλεσμένους τους κερνούσε ποτό και καραμέλες. Συνήθως στον αρραβώνα όριζαν και την ημερομηνία του γάμου.

Η νύφη έδινε το εργόχειρο της στον αρραβώνα σαν σημάδι ότι δέχεται τον αρραβώνα και το γάμο που θα γίνει. Για οποιονδήποτε λόγο που θα χάλαγε ο αρραβώνας η πεθερά έπρεπε να γυρίσει πίσω στη νύφη το σημάδι (εργόχειρο).

Η πεθερά επίσης στόλιζε τη νύφη στον αρραβώνα. Της έπαιρνε φουστάνι, παπούτσια, κάλτσες. Ακόμα και στις μεγάλες γιορτές (Πάσχα, Χριστούγεννα) της  έπαιρνε ρούχα. Όταν θα παντρευόταν η νύφη όλα αυτά τα δώρα της πεθεράς τα έστηνε στην προίκα της.

Στην Κρήτη όμως τα πράγματα ήταν κάπως διαφορετικά:  Τι  και αν λέει η λαϊκή ρήση  »Άμα θέλει η νύφη κι ο γαμπρός,  τύφλα να ‘χει η πεθερά κι ο πεθερός!»  Ο πατέρας είναι αρχηγός της οικογένειας και ο υπεύθυνος για την έγκριση του γάμου και το μελλόνυμφο ζευγάρι όφειλε, όχι μόνο να ακολουθήσει τη συμβουλή του, αλλά και να αποδεχτεί την πιθανή αντίθετη γνώμη του.

Η επίσημη έγκριση των γονιών και κυρίως του πατέρα  για το γάμο  γινόταν συνήθως παρουσία παπά, που ευλογεί τα δακτυλίδια και αφού συνταχθεί το «προικοσύμφωνο», που ορίζει τις οικονομικές λεπτομέρειες του γάμου, παρουσία του προξενητή (αν έχουμε γάμο από προξενιό), οριζόταν και η ημερομηνία του μυστηρίου του γάμου. Το «λογόστεμμα» γινόταν στο σπίτι της νύφης σε στενό οικογενειακό κύκλο. Γάμοι γίνονταν τις Κυριακές ή άλλες γιορτινές μέρες , όχι όμως Τρίτη, Τετάρτη ή το μήνα Μάιο.

Σε περίπτωση που είχαμε γάμο από έρωτα, κατά τον αρραβώνα ο γαμπρός δεν έθετε καμιά αξίωση. Έπαιρνε ό,τι του δώσει ή γράψει στο προικοσύμφωνο ο πεθερός.

Ο αρραβώνας  γινόταν σε στενό οικογενειακό κύκλο με φαγοπότι και μαντινάδες, όπως π.χ. τις εξής:

Απόψ’ αρραβωνιάζομαι με σένα κοπελιά μου, και τη χαρίζ’ ολόψυχα σε σένα την καρδιά μου.

Απόψ’ αρραβωνιάζομαι κι ο Θιός να μ’ αξιώσει, να βρω κουμπάρο άξιο να μας εστεφανώσει.

Ήρθε ο καιρός οι δυο καρδιές να σμίξουνε ομάδι,κι η μια τσ’αλλής να δώσουνε τσ’ αγάπης το σημάδι.

Νύφη δε θέμε πλούτη μεις μόνο την ομορφιά σου, απου ‘χει το κορμάκι σου και η σεμνή καρδιά σου.

Στις ακριβές σας τσι χαρές να ξαναμαζωχτούμε, κι από τα βάθη τση καρδιάς πάλι να ευχηθούμε.

Ο αρραβώνας σήμερα

Σήμερα πολύ λίγοι είναι αυτοί που κρατούν τα έθιμα του αρραβώνα από τα παλιά χρόνια. Συνήθως παραβρίσκονται συγγενείς πρώτου βαθμού και από τις δυο οικογένειες και ο κουμπάρος. Αν ο αριθμός των καλεσμένων είναι σχετικά μικρός, παραδοσιακά ο αρραβώνας γίνεται στο σπίτι της νύφης, όπου εκτός από τα στρωμένα τραπέζια για το φαγοπότι που θα ακολουθήσει, σε περίοπτη θέση πρέπει να υπάρχει ένα τραπεζάκι στρωμένο με λευκό τραπεζομάντιλο, και επάνω ένας δίσκος με κουφέτα και ένα εικόνισμα. Όταν φτάσει ο γαμπρός, θα ακουμπήσει στο δίσκο το κουτάκι με τις βέρες.

Όταν καταφτάσουν όλοι οι καλεσμένοι, ο κουμπάρος περνά τις βέρες στους μελλόνυμφους στον παράμεσο τους αριστερού χεριού. Οι βέρες παραμένουν στο αριστερό χέρι μέχρι την ημέρα του γάμου. Η ευλογία της εκκλησίας δεν είναι απαραίτητη στον αρραβώνα, αλλά προαιρετική. Τέλος, οι συγγενείς του γαμπρού δίνουν στη νύφη για δώρα κοσμήματα από χρυσό. Εάν θέλετε, μπορείτε να φτιάξετε μπομπονιέρες και να τις μοιράσετε συμβολικά στους συγγενείς σας.

Ωστόσο η Ορθόδοξη Ελληνική Εκκλησία έχει καταργήσει το τελετουργικό του αρραβώνα από τις 30 /09/1999, από την Ιερά Σύνοδο, δεδομενου ότι δεν επιτρέπει τις προγαμιαίες σχέσεις. Ο αρραβώνας βέβαια γίνεται κατά τη διάρκεια του μυστηρίου του γάμου, όπου ο παπάς πρώτα αρραβωνιάζει το ζευγάρι και στη συνέχεια το παντρεύει.

«Καλά Στέφανα» και «η ώρα η καλή»!

Πηγή: Gamos-Portal.gr